Kalapäṛi Ädu Dawidi ro Solomo ri
1 Ondro tu Dawidi ro odra ro te ti oko, nda päṛikalate ŋgwa ndaro Solomo ri ekye: 2 “Tu maro odra ro esate. Nya'do mbara ro ago nyaka'da andivo miro manoago ro, 3 ago miye tase OPI Lu miro kabe atana miri oyene 'do. Miro ota cini ndaro ndi tase nda kabe atana miri be, oso egyibe Ota Musa roya ronye, tana nya'do robe ŋgaamba be ŋgase cini nyabe oyena si ago vose nyabe aba kigyesi yasi. 4 Ondro ka'do miro nda te OPI o'bana tase nda katabe märi 'do osana ndi mina ya, se ekye: ‘Zelevoi miro mirina Yisaraele 'da madaro ondro ka'doyite taoti be, 'diriro mamile ya cini ànyaro si ago lindri cini ànyaro si owo.’ ”
5 “Caoko mini tase Yoaba ŋgwa Zeruya ro koyebe märi kpa ṛote, tana nda tufu otaozo'bai ritu kyila'bai Yisaraele ro rote, Abinera ŋgwa Nera ro ndi Amasa ŋgwa Jetera robe, se nda tufu ànya te tu taliatokpe rosi votaro logoro, tase ànya kutufuyi 'di be tu kyila rosi ana ta. Nda tufu taenjiako'bai kai te. Tase nda koyebe ana mäŋgyi läŋgyina ndi taezana robe te. 6 Ka'do inye miye ta tavouni miro voro, ago mi'ba nda kodra koni odra etero ri.
7 “Oko miye ta ndi yauni si katidri Baruzilai Gilada'ba ro ri, ago mindrevo ànyaro; tana ànya a'doyite yauni be märi tuse mabe umu ni ädrupi miro Abisolomo ri ana si.
8 “Ago Simei ŋgwa Gera ro, Benjamina'ba ro ni 'ba'desi Bahurima ro yasi kpa orivoya. Nda 'da ma te koziro tuse mabe oyi Mahanaima ya ana si. Oko nda ikyite mare Golo Yaradene ya, ago ma'ba tao'ba 'desi te ndäri OPI si makye: ‘Märi mi ufune i'do.’ 9 Ka'do inye beṛo ko miri nda e'bene teinye ezaako. Mi orivoya mano tavouni be yi ago minina tase oyene ndäri ndi; beṛo nda ufune.”
Odra Dawidi ro
10 'Dooko Dawidi drate, ago ase nda te 'Bakici Dawidi ro ya. 11 Nda rite 'bädri'ba ro Yisaraele dri ndroa na 'butesu. Ndroa 'butesu 'do yasi nda mirivote Eberona ya ndroa na njidrieri ago nda mirivote Yerusalema ya ndroa na 'butenätu fonätu. 12 Ago Solomo rite 'bädri'ba ro vo Dawidi täpi ndaro roya; ago mbara miri 'bädri'ba ndaro ro a'dote ŋgyiri.
Odra Adonija ro
13 'Dooko Adonija se endre na ni Agita ana oyite Beteseba endre Solomo ro re. Ago Beteseba ejitate ekye: “Nyikyi ono gi liyaro ya?”
Nda zatadrite ekye: “Mikyi gi liyaro.” 14 'Dooko nda atate ekye: “Ma ta aza be ejine ni misi.”
Beteseba zatadrite ekye: “Nyeji ri.”
15 Nda zatadrite ekye: “Mini ndi aba ni märi a'done 'bädri'ba ro, ago Yisaraele cini 'ba mi mädri, caoko ta a'dote to ago ädrupi maro a'dote ni 'bädri'ba ro, tana OPI le tana ni. 16 Ago yauono ma ta alodi be ejine ni misi; rägu miga ta maro ko zo.”
Beteseba atate ndäri ekye: “Nyeji ri.”
17 Ago nda atate ekye: “Molo'baru miri nyeji 'Bädri'ba Solomo, mäni ndi nda ogana ta miro ko zo, Abisaga Sunema'ba ozone toko ro märi.”
18 Beteseba zatadrite ekye: “Kado yi; mapena ta miro ndi 'bädri'ba ri.”
19 Ndi Beteseba oyite 'Bädri'ba Solomo re, atane ndäri vo Adonija roya. Ago 'bädri'ba ŋgate kuru mede oyene endre ndaro ri, ago ändite anyari. 'Dooko nda rite giti ndaro dri, ago ezi orivo aza te endre 'bädri'ba ro ri; ago anya rite drigwo ndaro yasi. 20 'Dooko Beteseba atate ekye: “Ma orivoya ta alodi giṛiŋwa be ejine ni misi; molo'baru miri miga ta maro ko zo.”
Ago 'bädri'ba atate anyari ekye: “Nyeji ta miro, endre maro; magana ta miro ko zo.”
21 Anya atate ekye: “Mi'ba Abisaga Sunema'ba a'done toko ro Adonija ädrupi miro ri.”
22 Ago 'Bädri'ba Solomo zatadri endre ndaro rote ekye: “Tana e'di nyeji ma gwo Abisaga Sunema'ba ozone toko ro Adonija ri niya? Nyeji ma kpa miri 'bädri'ba ro ozone ndäri. Tana nda orivoya ädrupi 'desi maro, ago kohani Abiatara ndi Yoaba ŋgwa Zeruya robe orivoya nda resi.” 23 'Dooko 'Bädri'ba Solomo 'ba tao'ba 'desi te ävuru OPI rosi ekye: “Lu kufu ma ondro ka'do mäfu Adonija kote ta taeji ono rota owo! 24 OPI 'ba ma te orine giti täpi maro Dawidi ro dri, nda äti tao'ba ndaro te ago ozo miri 'bädri'ba rote märi ndi zelevoi maro be. Mäṛu ma OPI lidriidriro si beṛo Adonija ri odrane kitu ono si.”
25 Ndi 'Bädri'ba Solomo zo Benaya ŋgwa Yoyada rote; ago nda oyite ago fu Adonija te.
Ona Abiatara ro ndi Odra Yoaba robe
26 'Bädri'ba Solomo atate Kohani Abiatara ri ekye: “Nyoyi kovole 'bädri miro ya Anatota ya. Tana aba si mi ufune. Oko yauono male ko mi ufune, tana mi ni drî'ba Sänduku Tao'baro OPI ro ro tuse mi be täpi maro Dawidi be ana si, tana nyiŋgyi rriti cini te nda be.” 27 Ndi Solomo ana Abiatara teni ruinduvoya kohani ro OPI ri, tana tase OPI katabe Silo ya ta kohani Eli ndi zelevoi ndaro be rota ana ka'do robe ŋgye.
28 Ondro Yoaba keri tase ka'dobe ana tana te oko, tana nda 'dete Adonija vosi, ago 'de kote Abisolomo vosi; nda mute Mutuguṛi a'do lototi OPI ro ya ago baṛi cukui vo tori oloro rote. 29 Ago ondro iti tana te 'Bädri'ba Solomo ri ekye Yoaba mute Mutuguṛi a'do lototi OPI ro ya, ago orivoya vo tori oloro lomvo oko, 'bädri'ba Solomo zo Benaya ŋgwa Yoyada rote ukyine Yoaba ufune. 30 Ago Benaya oyite Mutuguṛi a'do lototi OPI ro ya ago atate Yoaba ri ekye: “'Bädri'ba atani ekye: Nyefo tesi.”
Oko Yoaba zatadrite ekye: “Hwa, madrana ndi noŋwa.”
'Dooko Benaya gote kovole 'bädri'ba re ago iti tase Yoaba katabe ana te ndäri.
31 Ago 'bädri'ba atate ekye: “Miye ndi oso se nda katabe ronye. Mifu nda ago mise nda. 'Dooko ca ma ca 'diaza zelevoi täpi maro Dawidi ro i'do taenji be ta lidri se Yoaba kutufube teinye taenjiako kwoi rota. 32 OPI ezana Yoaba 'da ta 'dise nda kutufube kai rota. Yoaba tufu lidri ritu taenjiako te se kadopara ni nda modo ri: se nda yete teinye täpi maro Dawidi ri tana uniako. Abinera ŋgwa Nera ro, otaozo'ba kyila'bai Yisaraele ro ro, ago Amasa ŋgwa Jetera ro, otaozo'ba kyila'bai Yuda ro ro. 33 Taezaro ànya tufu ro a'dona ndi Yoaba dri ago zelevoi ndaro dri äduako. Oko OPI ozona talia Tokpe ndi ŋgaamba be 'da Dawidi ri ndi zelevoi ndaro se kabe ori giti ndaro dri 'do be äduako.”
34 'Dooko Benaya ŋgwa Yoyada ro oyite Mutuguṛi a'do lototi OPI roya, ago fu Yoaba te; ago ase nda te 'ba modo ndaro roya vo däyiro ya. 35 Ono vosi 'bädri'ba 'ba Benaya ŋgwa Yoyada rote otaozo'ba ro kyila'bai dri vo Yoaba roya, ago nda 'ba kohani Zadoka te vo Abiatara roya.
Odra Simei ro
36 'Dooko 'bädri'ba zo lazo te Simei vo, ago atate ndäri ekye: “Mimo zo andivo miro ri noŋwa Yerusalema ya. Miri kigye ago nye'be 'bakici ko. 37 Ondro mifote ago nyoyite le Goloŋwa Kidrona kundusi endaro midrana ndi; ago okozina ndi modo miro ayani.”
38 Ago Simei zatadrite ekye: “Kado yi, mayena tase mi Opi 'bädri'ba maro nyatabe ono ndi.” Ago nda rite Yerusalema ya tuna amba.
39 Oko ndroa nätu vosi oko iyeäṛi ritu Simei ro muyite Akisa ŋgwa Maaka ro, 'bädri'ba Gata ro re. Ago ondro Simei keri tana te ekye ànya orivoya Gata ya oko, 40 nda ŋgate ago tute doŋgyi ndaro dri, ago oyite Gata ya Akisa re, iyeäṛii ndaro uṛine. Ago nda usu ànya te ago logo ànya te ni Gata yasi. 41 Ondro Solomo keri te ekye Simei oyite ni Yerusalema yasi Gata ya ago ego te oko, 42 nda zo lazo te Simei vo, ago atate ndäri ekye: “Ma'ba mi te tao'ba o'bane ävuru OPI rosi ko Yerusalema e'bene. Ago mozo miomba te miri makye: ‘Ondro ka'do miyete inye endaro midrana ndi.’ Inye'do mile tadrina ṛo ko ago nyata ṛo ko mikye; yirona ta maro ndi ya? 43 Tana e'di mifu tao'ba miro Opi ri gwo ago miro ota maro kote niya?” 44 Solomo ata kpate Simei ri ekye: “Mini tase cini koziro miyebe Dawidi täpi maro ri ono te. Ka'do inye OPI ezana mi ndi tana ro. 45 Oko nda äṛuna ma ndi ago nda o'bana miri 'Bädri'ba Dawidi ro ro ndi orine ŋgyiri äduako.”
46 'Dooko 'bädri'ba ozo otate Benaya ŋgwa Yoyada ro ri se oyite ago fu Simei te. Ta'dota Solomo miri vo cini te.
وصايا داود الأخيرة وموته
1 ولمَّا ا‏قتَرَبَت وفاةُ داوُدَ أوصى سُليمانَ ا‏بْنَهُ وقالَ: 2 أنا ذاهِبٌ إلى حَيثُ البشَرُ كُلُّهُم يذهَبونَ في آخِرِ حياتِهِم، فتَشَدَّدْ وكُنْ رَجُلا. 3 إعمَلْ بِشرائِعِ الرّبِّ إلهِكَ، وا‏سلُكْ طريقَهُ، وتمَسَّكْ بِفرائِضِهِ ووصاياهُ وأحكامِهِ وإرشاداتِهِ، على ما هوَ مكتوبٌ في شريعةِ موسى، لِتَنجَحَ في كُلِّ ما تَعمَلُ وحَيثُما تَوَجَّهتَ، 4 حتّى يُحَقِّقَ الرّبُّ قوله عنِّي: إذا لَزِمَ بَنوكَ الطَّريقَ القَويمَ، فأخلَصوا في سُلوكِهِم أمامي مِنْ كُلِّ قُلوبِهِم وكُلِّ نُفوسِهِم، لا يَنقَطعُ لِنَسلِكَ رَجُلٌ مِنْ عرشِ إِسرائيلَ.
5 «وأنتَ تَعلَمُ ما فعَلَ بـي يوآبُ ابنُ صرُويَّةَ، كيفَ قتَلَ قائِدَي جُيوشِ إِسرائيلَ، أبنيرَ بنَ نيرَ وعَماسا بنَ يثَرَ، فثَأرَ في وقتِ السِّلْمِ لِدَمٍ سُفِكَ في الحربِ، وبِذلِكَ أراقَ دَما بريئا بِالسَّيفِ الّذي على وسَطِهِ وداسَهُ بِالنَّعلَينِ اللَّتينِ بِرِجلَيهِ‌. 6 فدَبِّرِ الأمرَ بِـحِكمَتِكَ ولا تَدَعْ شَيـبتَهُ تَنزِلُ إلى القبرِ بِسلامٍ. 7 وأمّا بَنو بَرزَّلايَ الجلعاديّ، فأَحسِنْ إلَيهِم وا‏جعَلْهُم مِنَ الآكِلينَ على مائِدَتِكَ، لأنَّهُم أظهَروا وَلاءَهُم لي عِندَ هرَبـي مِنْ أبشالومَ أخيكَ‌. 8 وعِندَكَ شَمعي بن جيرا البنيامينيُّ مِنْ بَحوريمَ، وهوَ الّذي لعَنَني لعنَةً فظيعةً يومَ ذهَبتُ إلى مَحَنايمَ، ثُمَّ نزَلَ لِلِقائي عِندَ الأردُنِّ فحَلَفتُ لَه بِالرّبِّ لا أقتُلُهُ بِالسَّيفِ‌. 9 والآنَ لا تَعفُ عَنهُ، فأنتَ رَجُلٌ حَكيمٌ تَعرِفُ كيفَ تُنزِلُ شَيـبَتهُ بِالدَّمِ إلى القبرِ».
10 ثُمَّ ماتَ داوُدُ ودُفِنَ معَ أبائِهِ في مدينةِ داوُدَ. 11 وكانَ عدَدُ السِّنينَ الّتي مَلَكَ فيها على إِسرائيلَ أربَعينَ سنةً. مَلَكَ بِـحَبرونَ سَبعَ سِنينَ، وبِأورُشليمَ ثَلاثا وثَلاثينَ سنَةً‌. 12 وجلَسَ سُليمانُ على عرشِ داوُدَ أبـيهِ، وتوَطَّدَ مُلْكُهُ جِدًّا‌.
مقتل أدونيا
13 وجاءَ أدونيَّا بنُ حَجِّيتَ إلى بَتْشبَعَ أمِّ سُليمانَ، فقالَت لَه: «ألِخَيرٍ جِئْتَ؟» أجابَ: «لِخَيرٍ». 14 ثُمَّ تابَعَ: «لي إليكِ كلِمةٌ». قالَت: «وما هيَ؟» 15 فقالَ: «أنتِ تعلَمينَ أنَّ المُلْكَ كانَ لي، وأنَّ جميعَ بَني إِسرائيلَ ا‏نتظَروا أنْ أصيرَ مَلِكا، فتَحَوَّلَ المُلْكُ لأخي بِأمرٍ مِنَ الرّبِّ. 16 والآنَ لي طَلَبٌ واحدٌ مِنكِ، فلا تَرُدِّيهِ». قالَت لَه: «وما هوَ؟» 17 فقالَ: «كلِّمي سُليمانَ المَلِكَ أنْ يُعطيَني أبـيشَجَ الشُّونَميَّةَ زَوجةً، فهوَ لا يَرُدُّ طَلَبا لكِ»، 18 فقالَت لَه: «حسَنٌ، سَأُكلِّمُ المَلِكَ».
19 ودخَلَت بِتْشبَعُ على المَلِكِ سُليمانَ لِتُكلِّمَه في أمرِ أدونيَّا، فقامَ لا‏ستِقبالِها وا‏نْحَنى لها، ثُمَّ جلَسَ على عرشِهِ ووضَعَ عرشا لها فجَلَسَت عَنْ يَمينِهِ 20 وقالَت: «جِئْتُ أطلُبُ مِنْكَ طَلَبا». 21 قالَت: «ليتَكَ تُعطي أبـيشَجَ الشُّونَميَّةَ زَوجَةً لأدونيَّا أخيكَ». 22 فأجابَها: «ما بالُكِ تَطلُبـينَ لأدونيَّا أبـيشَجَ الشُّونَميَّةَ؟ لِماذا لا تَطلُبـينَ لَه المُلْكَ أيضا؟ أما هوَ أخي الأكبرُ منِّي؟ لَه ولأبـياثارَ الكاهنِ ويوآبَ ا‏بنِ صُرويَّةَ». 23 وحلَفَ المَلِكُ سُليمانُ بِالرّبِّ وقالَ: «عاقَبَني اللهُ إذا لم يُكَلِّفْ هذا الكلامُ أدونيَّا حياتَهُ. 24 حَيٌّ هوَ الرّبُّ الّذي ثَبَّتَني وأجلَسَني على عرشِ داوُدَ أبـي، وبَنى لي بَيتا مالِكا كما قالَ، سيُقتَلُ أدونيَّا في هذا اليومِ». 25 وأرسَلَ بَنايا بنَ يوياداعَ، فبطَشَ بهِ فماتَ.
نفي أبـياثار وموت يوآب
26 وقالَ المَلِكُ لأبـياثارَ الكاهنِ: «إنْصَرِفْ إلى حُقولِكَ في عَناتوتَ‌. أنتَ رَجُلٌ تستَوجِبُ الموتَ، لكنِّي لا أقتُلُكَ في هذا اليومِ لأنَّكَ حمَلْتَ تابوتَ العَهدِ‌ أمامَ داوُدَ أبـي وعانَيتَ ما عاناهُ». 27 وعزَلَهُ سُليمانُ عنْ خِدمةِ الرّبِّ كاهنا، ليَتِمَّ ما تكلَّمَ بهِ الرّبُّ في شِيلوهَ على عالي الكاهنِ وبَيتِهِ‌.
28 وبلَغَ الخبَرُ يوآبَ، وكانَ مُتَحَزِّبا لأدونيَّا ولم يتَحَزَّبْ قَبلا لأبشالومَ، فهَرَبَ إلى خَيمةِ الرّبِّ وتمَسَّكَ بِقُرونِ المذبَحِ‌. 29 فلمَّا عَلِمَ سُليمانُ أرسَلَ بَنايا بنَ يوياداعَ لِلقَضاءِ علَيهِ. 30 فدَخَلَ خَيمةَ الرّبِّ وقالَ لَه: «يأمُرُكَ المَلِكُ بِأنْ تخرُجَ». فقالَ: «لا، بل هُنا أموتُ». فعادَ بَنايا إلى المَلِكِ وأخبَرَهُ بِما قالَ يوآبُ. 31 فقالَ لَه المَلِكُ: «إفْعَلْ كما قالَ وا‏بْطُشْ بهِ وا‏دْفِنْهُ، وا‏محُ عنِّي وعَنْ بَيتِ أبـي الدَّمَ البَريءَ الّذي سفَكَهُ يوآبُ، 32 وليَرُدَّ الرّبُّ دَمَهُ على رأسِهِ، لأنَّهُ بطَشَ بِرَجُلَينِ بَريئَينِ خَيرٌ مِنهُ وقتَلَهُما بِالسَّيفِ على غيرِ عِلْمٍ مِنْ داوُدَ أبـي، وهُما أبْنيرُ بنُ نيرٍ قائدُ جيشِ إِسرائيلَ، وعَماسا بنُ يَثَر قائدُ جيشِ يَهوذا. 33 فَلتَرْتَدَّ دِماؤُهُما على رأسِ يوآبَ وعلى رُؤوسِ ذُرِّيَّتِهِ إلى الأبدِ، وأمَّا داوُدُ فلِذُرِّيَّتِهِ وبَيتِه وعرشِهِ سلامٌ إلى الأبدِ مِنْ عِندِ الرّبِّ». 34 فخَرَجَ بَنايا وبطَشَ بهِ وقتَلَهُ، ودُفِنَ في أرضِهِ في البرِّيَّةِ. 35 وأقامَ المَلِكُ بَنايا قائِدا مكانَه على الجيشِ، وأقامَ صادوقَ الكاهنَ مكانَ أبـياثارَ.
مقتل شمعي
36 ثُمَّ ا‏ستَدعى المَلِكُ سُليمانُ شِمعي بنَ جيرا وقالَ لَه: «إبْنِ لكَ بَيتا في أورُشليمَ وأقِمْ فيهِ ولا تَخرُجْ مِنَ المدينةِ إلى هُنا وهُناكَ. 37 وا‏علَمْ أنَّكَ يومَ تخرُجُ وتعبُرُ وادي قَدرونَ موتا تموتُ، ويكونُ دَمُكَ على رأسِكَ. 38 فقالَ شِمعي لِلمَلِكِ: «حسَنٌ ما قُلتَ يا سيِّدي المَلِكُ، وكما قُلتَ أفعَلُ». وأقامَ شِمعي بِأورُشليمَ أيّاما كثيرةً.
39 وا‏تَّفَقَ بَعدَ ا‏نْقِضاءِ ثَلاثِ سِنينَ أنْ هرَبَ عَبدانِ لِشِمعي إلى أكيشَ بنِ مَعكَةَ مَلِكِ جَتَّ. فقيلَ لِشِمعي: «ها عَبداكَ في جَتَّ». 40 فقامَ وشَدَّ حِمارَهُ وذهَبَ إلى أكيشَ في جَتَّ وجاءَ بِــعَبدَيهِ مِنْ هُناكَ. 41 فقيلَ لِسُليمانَ إنَّ شِمعي خرَجَ مِنْ أورُشليمَ إلى جَتَّ وعادَ. 42 فا‏سْتَدعاهُ المَلِكُ وقالَ لَه: «أما ا‏ستَحلَفتُكَ بالرّبِّ وأنذَرتُكَ ولكَ قُلتُ يومَ تخرُجُ وتذهبُ إلى هُناكَ وهُناكَ موتا تموتُ؟ فأجَبتَني: حسَنٌ ما قُلتَ، وأنا طَوعُ أمرِكَ. 43 فلِماذا لم تحفَظْ يَمينَ الرّبِّ وأمري لكَ؟ 44 أنتَ تَعرِفُ في قلبِكَ كُلَّ الشَّرِّ الّذي فعَلْتَهُ بِداوُدَ أبـي فأنزَلَ الرّبُّ شَرَّكَ على رأسِكَ. 45 أمَّا سُليمانُ المَلِكُ فمُبارَكٌ، وعرشُ داوُدَ ثابِتٌ أمامَ الرّبِّ إلى الأبدِ‌». 46 وأمرَ المَلِكُ بَنايا بن يوياداعَ بِقَتلِهِ، فخَرَجَ وبطَشَ بهِ فماتَ. وتـثَبَّتَ المُلْكُ في يدِ سُليمانَ.