Lu ozo Mana ndi Gbuṛukyere be te Lidri Yisaraele ro ri
1 Yisaraele'bai cini oyiyite ni Elima yasi ago ikyiyite vocowa Sina roya, se orivoya lakole Elima ro ndi Sinai be ya; ànya esayite lau u'du 'butealo fonji imba ṛiri ro 'bädri Ezipeto ro e'bena ànyari vosi. 2 Ago lowa cini Yisaraele'bai ro viyidrite Musa ndi Arona be dri vocowa ya, 3 ago atayite ànyari ekye: “Aba ṛo kado ämäri OPI kufu ama go ṛo 'bädri Ezipeto roya owo, lau màrite vuru ago mànya iza te ago mànya ŋgaonya azaka te oso se màlebe ronye. Oko nyòlofo ama te tesi vocowa ono ya ama tufune kpeye täbiri si.”
4 'Dooko OPI atate Musa ri ekye: “Yauono moye ambata edane ni vo'buyakuru yasi ami cini ri. Beṛo lidri ri ofone tesi tu cini si ŋgaonya se ojona anya be tu 'do ro otone. Tana liti ono yasi mojona ta ànyaro ndi: kode ànya osonayi gi'da ota maro vo kode ko. 5 U'du njidrialo si ondro ànya kayite ezina, ànyari ezine amba 'bäru, a'done u'du ritu ro.”
6 Ago Musa ndi Arona be atayite lidri cini Yisaraele ro ri ekye: “Tandrole ono si mìnina ndi anjioko OPI ni se kolofo ami be tesi ni 'bädri Ezipeto ro yasi owo. 7 Kyenoŋbo si mìndrena lägu ŋgaeyi OPI ro ro 'da. Tana nda eri driovi amiro nda lomvo ono te. Ago ama a'di yi owo ämiri driovine ama lomvo niya?” 8 Ago Musa atate ekye: “OPI ozona iza 'da ämiri onyane tandrolesi ago kyenoŋbosi ozona ambata 'da amba ämiri onyane, oso mìlebe ronye; tana nda eri driovi amiro se nyàbe ovina nda lomvo ono tana te. Ama a'diyi owo ya? Driovi amiro ko ama lomvo oko OPI lomvo ayani.”
9 Musa atate Arona ri ekye: “Nyata lowa cini Yisaraele ro ri ikyine edrene OPI kandra, tana nda eri driovi ànyaro te.” 10 Ondro Arona ka ugu ata lowa cini ri oko, ànya zayimite vocowa driro, ago dori lägu ŋgaeyi OPI ro ro ka'darute 'dikolo ya. 11 Ago OPI atate Musa ri ekye: 12 “Meri driovi lidri Yisaraele rote. Nyata ànyari mikye, kitu ocivoya oko ànya a'donayi 'da iza be onyàne ago kyenoŋbo si ànya a'donayi 'da ambata se cini ànya koleyibe be. 'Dooko ànya uninayi 'da anjioko ma OPI, ma ni orivoya Lu ànyaro.”
13 Tandrolesi oko lowa gbuṛukyere ro elite ago nde lomvo gawa rote gbikyi; ago kyenoŋbosi nduruṛi sote gbikyi gawa lomvosi. 14 Ondro nduruṛi kalayate oko, ŋga azaka kye'begyeŋwà ro onjero ŋga okooko ronye vocowa yasi lo'dete gyini vocowa ro dri. 15 Ondro lidri Yisaraele ro kondreyite oko, ànya ejiyi azi te ekye: “'Do e'diyi ya?” Tana ànya niyi kote kode e'diyi.
Musa atate ànyari ekye: “'Do orivoya ni ambata se OPI kozobe ämiri onyane owo. 16 Ono ni tase OPI kata be owo ekye, vo amiro cini nyòto ri amba, oso se 'dina 'do ni ndi onyane ronye. Mìru koma alo 'di alo ri oso oti lidri ro se 'dina 'do be sina zo boŋgo ro ndaro ya 'do voro.”
17 Ago lidri Yisaraele ro yeyite oso inye; rukäna otote amba ago rukäna ro fere. 18 Oko ondro ànya kojoyite koma si oko, nda se kotobe amba drina aza fo kote ndra, ago nda se kotobe fereŋwa 'do le kinjana aza kote; 'di alo otote oso se nda kolebe onyane ronye. 19 Ago Musa atate ànyari ekye: “Mì'ba 'diaza ke'be azana ko orine le kyenoŋbo si.” 20 Caoko azaka ànyaro eriyi ta Musa ro kote; rukäna e'be anjokona te orine le kyenoŋbo si, ago ti kyiri te ago eto uŋgu te, ago Musa a'dote kyilaro ànya be. 21 Ànya ugu otona te kyenoŋbo cini si, 'di alo otote amba oso nda kunibe onyane ronye, tana ondro kitu kemete oko ŋgase ke'bebe gyini dri iyi alate.
22 U'du njidrialo si ànya otoyi ŋgaonya te tana u'du ritu, koma ritu 'di alo ri, ago ondro dri'bai cini lowa ro kikyite tana itine Musa ri oko, 23 nda atate ànyari ekye: “Ono ni tase OPI kozo otana be owo. Ondo 'do orivoya tu alokado yi ma OPI ri. Mì'be ŋgase mìlebe o'bene ri, ago nyàla'di ŋgase mìlebe la'dine ri. Ago ŋgase aza anjokona kabe e'be 'do nyèta ri ta ondo rota.” 24 Ago ànya etayi ŋga anjoko se kota be te le kyenoŋbo si, oso Musa kota ànya be ronye, ago tasa kote ago kyiri a'do kote kigye. 25 Musa atate ekye: “Mìnya ànya ri ondro, tana ondro ono orivoya Sabata yi, tu Opi ro loliro ondro ono ämiri ànya usune gawa lomvosi te i'do. 26 Beṛo ämiri ŋgaonya otone u'du njidrialo; oko u'du njidrieri orivoya Sabata yi, unina ko a'done kigye alona.”
27 Caoko lidri azaka oyite ŋgaonya kotone u'du njidrieri si, oko ànya usuyi ŋga aza kote. 28 Ago OPI atate Musa ri ekye: “Ami lidri ono, nyàoye ota maro ogane zo ndi ŋgaemba maro be tuna mu'du eŋwanyeya? 29 Mìndre, ma OPI, ma'ba Sabata te ämiri tu loliro ro. Ta'dota u'du njidrialo ya mozo ŋgaonya u'du ritu rote. 'Di alo ri orine vo iro yasi, ko 'diaza alo ri ofone tesi ni vo ndaro yasi u'du njidrieri si.” 30 Ta'dota lidri ye losi kote u'du njidrieri si.
31 Lidri Yisaraele ro ziyi ävuru ŋgaonya se ana rote mana. Laba orivoya oso keci kwari ro ronye, onjero, ago ndeṛina oso ambata se a'bebe epe si ronye. 32 Musa atate ekye: “OPI ta ama te mana etane kama alo zelevoi amaro ri, tana ànya kondreyi ambata se nda kozobe ämäri onyane vocowa ya robe, tuse nda kolofo ama be ni 'bädri Ezipeto roya si.” 33 Musa atate Arona ri ekye: “Miru lakaza aza, ago mi'ba koma alo mana ro kigye ago mi'ba OPI kandra o'bane orine inye zelevoi amaro ri ondrene.” 34 Oso OPI kota Musa be ronye, Arona 'bate Sänduku Tao'baro mile tana amba robe driigye. 35 Yisaraele'bai nyayi mana te ndroa na 'butesu, madale ànya esayite 'bädri Kanana roya; Vo se ànya ikyi riyite kigye ana. 36 (Ya koma ro 'butealo orivoya lu'di alo.)
المن والسلوى
1 ورحلَ جميعُ بَني إِسرائيلَ مِنْ إيليمَ إلى برِّيَّةِ سينَ‌ الّتي بَينَ إيليمَ‌ وسيناءَ‌، في اليومِ الخامسَ عشَرَ مِنَ الشَّهرِ الثَّاني‌ لخروجِهِم مِنْ أرضِ مِصْرَ. 2 فألقَوا اللَّومَ على موسى وهرونَ في البرِّيَّةِ 3 وقالوا لهُما: «ليتَنا مُتْنا بـيدِ الرّبِّ في أرضِ مِصْرَ. فهناكَ كُنَّا نجلِسُ عِندَ قُدورِ اللَّحمِ ونأكُلُ مِنَ الطَّعامِ حتّى نشبَعَ، فلماذا أخرجتُمانا إلى هذِهِ البرِّيَّةِ لِتُميتا هذا الجمْعَ كلَّهُ بالجُّوعِ؟»
4 فقالَ الرّبُّ لموسى: «الآنَ أُمطِرُ لكُم خُبزا مِنَ السَّماءِ، وعلى الشَّعبِ أنْ يَخرجوا ليلتقطوهُ طَعامَ كُلِّ يومٍ في يومِهِ. بهذا أمتحنُهُم، فأعرِفُ هل يسلُكونَ في شريعتي أم لا‌. 5 ويكونُ ما يلتقطونَهُ في اليومِ السَّادسِ ضِعْفَ ما التقطوهُ‌ في كُلِّ يومٍ قبلَهُ». 6 فقالَ موسى وهرونُ لجميعِ بَني إِسرائيلَ: «عِندَ الغروبِ تعرفونَ أنَّ الرّبَّ هوَ الّذي أخرجَكُم مِنْ أرضِ مِصْرَ، 7 وفي الصَّباحِ تُشاهدونَ مَجدَ الرّبِّ لأنَّهُ سمِعَ مَلامتَكُم علَيهِ. فمَنْ نحنُ حتّى تُلقوا اللَّومَ علَينا؟» 8 وقالَ موسى: «سيُعطيكُمُ الرّبُّ عِندَ الغروبِ لَحما تأكلونَهُ، وفي الصَّباحِ خُبزا تَشبعونَ مِنهُ، لأنَّهُ سمِـعَ مَلامتَكُم علَيه. وأنتُم حينَ تلومونَنا فإنَّما تلومونَ الرّبَّ».
9 وقالَ موسى لهرونَ: «قُلْ لجميعِ بَني إِسرائيلَ أنْ يقتربوا أمامَ الرّبِّ لأنَّهُ سمِـعَ مَلامتَهُم». 10 فلمَّا كلَّمَهُم هرونُ بذلِكَ ا‏لتفتُوا نحوَ البرِّيَّةِ فرأوا مَجدَ الرّبِّ في السَّحابِ‌. 11 فقالَ الرّبُّ لموسى: 12 «سمِعتُ مَلامةَ بَني إِسرائيلَ، فقُلْ لهُم: في العَشيَّةِ تأكُلونَ لَحما وفي الصَّباحِ تشبعونَ خُبزا، فتعلمونَ أنِّي أنا الرّبُّ إلهُكُم». 13 وعِندَ الغروبِ صعِدَ طيرُ السَّلْوى فغطَّى المَحلَّةَ وفي الصَّباحِ كانَ حوالَيها سَقيطُ النَّدى. 14 ولمَّا ا‏رتفعَ سَقيطُ النَّدى، تركَ على وجهِ البرِّيَّةِ شيئا ناعما جامدا، ناعما كالجليدِ على الأرضِ. 15 فلمَّا رآهُ بَنو إِسرائيلَ تساءَلوا: «مَنْ هوَ؟» غيرَ عارفينَ ما هوَ. فقالَ لهُم موسى: «هوَ الخُبزُ الّذي أعطاكُمُ الرّبُّ‌ لتأكلوا. 16 هذا هوَ الّذي أمرَ الرّبُّ أنْ تلتقِطوا مِنهُ، كُلُّ واحدٍ حسَبَ حاجتِهِ. وليكنْ غُمْرا‌ واحدا لكلِّ واحدٍ مِنْ أهلِ بـيتِكُم».
17 فعملَ بَنو إِسرائيلَ ذلِكَ وا‏لتقطوا، فمِنهُم مَنْ أكثرَ ومِنهُم مَنْ أقلَّ. 18 ولمَّا كَالوهُ بالغُمْرِ وجدوا أنَّ الّذي أكثرَ لا يفضُلُ لَه، والّذي أقلَّ لا ينقُصُ عَنهُ. فكانَ ما ا‏لتقطَهُ كلُّ واحدٍ لا ينقُصُ عَنْ حاجتِهِ ولا يَزيدُ‌.
19 وقالَ لهُم موسى: «لا تُبقُوا شيئا منهُ إلى الصَّباحِ». 20 فلم يسمعوا لَه وأبقى منهُ بَعضُهُم إلى الصَّباحِ، فدوَّدَ وأنتَنَ. فغضِبَ علَيهِم موسى. 21 وكانوا يلتقطونَهُ في كُلِّ صباحٍ، كُلُّ واحدٍ على قَدْرِ حاجتِهِ، فإذا حميَتِ الشَّمسُ كانَ يذوبُ. 22 ولمَّا كانَ اليومُ السَّادسُ التقطوا طَعاما مُضاعفا، غُمرَينِ لكُلِّ واحدٍ، فجاءَ جميعُ رؤساءِ الجماعَةِ وأخبروا موسى. 23 فقالَ لهُم إنَّ الرّبَّ يقولُ: «غدا يومُ عُطلَةٍ‌، سَبْتٌ مُقدَّسٌ لَه. ما تريدونَ أنْ تخبزوهُ فا‏خبزوهُ، وما تُريدونَ أنْ تطبُخوهُ فا‏طبُخوه. وكُلُّ ما فضِلَ ا‏حفظوهُ لكُم إلى الغدِ». 24 فتركوهُ إلى الغدِ كما أمرَ موسى، فما أنتَنَ ولا كانَ فيهِ دودٌ. 25 فقالَ موسى: «كُلوهُ اليومَ لأنَّ اليومَ سَبْتٌ للرّبِّ، واليومَ لا تجدونَهُ في البرِّيَّةِ. 26 ستَّةَ أيّامٍ تلتقطونَهُ، وفي اليومِ السَّابِـعِ سَبْتٌ لا تجدونَهُ فيهِ». 27 ولمَّا جاءَ اليومُ السَّابعُ خرَجَ بَعضُهُم ليلتقطوا، فما وجدوا شيئا. 28 فقالَ الرّبُّ لموسى: «إلى متى ترفُضُونَ أنْ تعمَلوا بوصايايَ وشرائعي؟ 29 أما ترَونَ أنِّي أنا الرّبُّ وضعتُ لكُم السَّبتَ، فأعطيَكُم في اليومِ السَّادسِ طَعامَ يومَينِ؟ فليَلزَمْ كُلُّ واحدٍ مِنكُم مكانَهُ ولا يخرُجْ مِنهُ في اليومِ السَّابعِ». 30 فا‏متنعَ الشَّعبُ عنِ العملِ في اليومِ السَّابعِ.
31 وسمَّى بَنو إِسرائيلَ ذلِكَ الخُبزَ مَنًّا‌، وهوَ كبزرِ الكُزبرةِ أبـيضُ، وطعمُهُ كطعمِ القطائِفِ بعسَلٍ.
32 وقالَ موسى: «هذا ما أمرَ الرّبُّ بهِ: مِلءُ الغمْرِ مَنًّا يـبقى لكم مَدى أجيالِكُم، فيرى أبناؤُكُمُ الخُبزَ الّذي أطعمتُكُم في البرِّيَّةِ حينَ أخرجتُكُم مِنْ أرضِ مِصْرَ».
33 وقالَ موسى لهرونَ: «خُذْ جرَّةً وا‏جعلْ فيها مِلْءَ الغمْرِ مَنًّا وضَعْهُ أمامَ الرّبِّ مَحفوظا مدَى أجيالِكُم‌». 34 فوضعَهُ هرونُ أمامَ تابوتِ العَهدِ مَحفوظا كما أمرَ الرّبُّ موسى. 35 وأكلَ بَنو إِسرائيلَ المَنَّ أربعينَ سنةً إلى أنْ وصَلوا إلى أرضٍ آهلةٍ بالسُّكانِ على حدودِ أرضِ كنعانَ‌. 36 وكانَ الغمْرُ عُشرَ القُفَّةِ.