يوشيا ملك يهوذا
(2مل 22‏:1‏-2؛ 2مل 23‏:4‏-20)
1 كانَ يوشيَّا ا‏بنَ ثماني سِنينَ حينَ ملَكَ، وملَكَ إحدى وثلاثينَ سنَةً في أورُشليمَ‌. 2 وعمِلَ ما هوَ قويمٌ في نظَرِ الرّبِّ، وسلَكَ في طُرُقِ داوُدَ جَدِّهِ ولم يَحِدْ عَنها يمينا ولا يسارا. 3 وفي السَّنةِ الثَّامنةِ مِنْ مُلْكِهِ، وهوَ بَعدُ صَبـيٌّ، أخذَ يَطلُبُ مَشيئةَ إلهِ داوُدَ، وفي السَّنةِ الثَّانيةَ عَشْرَةَ ا‏بتَدأ يُطَهِّرُ يَهوذا وأورُشليمَ مِنْ أماكِنِ العِبادةِ على المُرتَفَعاتِ ومِنْ تَماثيلِ أشيرةَ ومِنَ الأصنامِ المَنحوتةِ أو المَسبوكةِ. 4 فهَدَموا أمامَ عينيهِ مذابِـحَ البَعلِ معَ مذابِـحِ البَخورِ الّتي علَيها، وحَطَّمَ تَماثيلَ أشيرةَ والأصنامَ المَسبوكةَ وسَحَقَها ونشَرَها على قُبورِ الّذينَ كانوا يَذبحونَ لها‌. 5 وأحرقَ كهَنةَ البَعلِ على مذابِـحِهِم، وطَهَّرَ يَهوذا وأورُشليمَ مِنهُم‌. 6 وفعَلَ الشَّيءَ ذاتَهُ في مُدُنِ منَسَّى وأفرايِمَ وشِمعونَ ونَفتالي والمَناطِقِ الّتي حَولَها‌. 7 وهدَمَ المذابِـحَ وحطَّمَ تَماثيلَ أشيرةَ، وسحَقَ الأصنامَ وجعَلَها غُبارا، وهدَمَ جميعَ مذابِـحِ البَخورِ في كُلِّ أرضِ إِسرائيلَ، ثُمَّ رجَعَ إلى أورُشليمَ.
العثور على كتاب الشريعة
(2مل 22‏:3‏-20)
8 وفي السَّنةِ الثَّامِنةَ عَشْرَةَ مِنْ مُلْكِهِ، بعدَ أنْ طَهَّرَ الأرضَ والهَيكلَ، أرسلَ شافانَ بنَ أصَلْيا ومَعَسْيا حاكِمَ أورُشليمَ، ويوآخَ بنَ يوآحازَ حافِظَ السِّجِلِّ، لِتَرميمِ هَيكلِ الرّبِّ إلَهِهِ. 9 فجاؤوا إلى حِلْقيَّا الكاهنِ الأعظَمِ، فدَفَعوا إليهِ المالَ الّذي ورَدَ إلى الهَيكلِ مِمَّا جمَعَهُ الحُرَّاسُ اللاَّويُّونَ مِنْ بَني منَسَّى وبَني أفرايمَ ومِنْ سائِرِ بَني إِسرائيلَ ويَهوذا وبنيامينَ، ورَجَعوا إلى أورُشليمَ. 10 فحَوَّلَ حِلْقيَّا الكاهنُ هذا المالَ إلى الوُكلاءِ على تَرميمِ الهَيكلِ وإصلاحِهِ. 11 وهؤلاءِ الوُكلاءُ أعطَوا النَّجَّارينَ والبَنَّائينَ ليَشتَروا حِجارةً مَنحوتةً وخشَبا صالِحا لِتَرميمِ البُيوتِ الّتي خَرَّبَها مُلوكُ يَهوذا. 12 وكانَ العُمَّالُ يقومونَ بِهذا العَمَلِ بِأمانةٍ تَحتَ إشرافِ ياحَتَ وعوبَدْيا اللاَّويِّينَِ مِنْ بَني مَراري، وزَكريّا ومَشَلاَّمَ مِنْ بَني قَهاتَ. ومعَ أنَّ اللاَّويِّينَ جميعا ماهِرونَ بِالعَزْفِ على آلاتِ الغِناءِ، 13 فإنَّهُ كانَ مِنهُم أيضا كتَبةٌ ووُكلاءُ وبَوَّابونَ ومُراقِبونَ على الحَمَّالينَ وعلى جميعِ العُمَّالِ في مُختَلفِ أنواعِ العَمَلِ.
14 وبَينَما كانَ حِلْقيَّا الكاهنُ يُخرِجُ المالَ الّذي ورَدَ إلى الهَيكلِ وجَدَ كِتابَ شريعةِ‌ الرّبِّ بِـخَطِّ موسى. 15 فقالَ لِشافانَ الكاتِبِ: «وجَدْتُ كِتابَ الشَّريعةِ في الهَيكلِ». وسَلَّم حِلْقيَّا الكِتابَ إلى شافانَ. 16 فجاءَ شافانُ بِالكِتابِ إلى المَلِكِ وقالَ لَه: «كُلُّ ما أمَرْتَنا بهِ نَعمَلُهُ، 17 والمالُ الّذي وجَدْناهُ في الهَيكلِ دَفَعْناهُ إلى العُمَّالِ والوُكلاءِ علَيهِم». 18 ثُمَّ قالَ شافانُ لِلمَلِكِ: «سَلَّمَني حِلْقيَّا الكاهنُ كِتابا». وقرَأهُ أمامَ المَلِكِ.
19 فلمَّا سَمِعَ المَلِكُ ما وَرَدَ في الكِتابِ مَزَّقَ رِداءَهُ 20 وقالَ لِحِلْقيَّا وأخيقامَ بنِ شافانَ وعَبدونَ بنِ ميخا وشافانَ الكاتبِ وعَسايا مُرافقِ المَلِكِ: 21 «إذْهَبوا ا‏سْتَشيروا الرّبَّ با‏سمي وبا‏سمِ الباقينَ في إِسرائيلَ ويَهوذا حَولَ ما ورَدَ في هذا الكتابِ الّذي وجَدَهُ حِلْقيَّا. فالرّبُّ شديدُ الغضَبِ علَينا لأنَّ آباءَنا لم يَهتَمُّوا بِكلامِهِ في هذا الكِتابِ ولم يَعمَلوا بهِ».
22 فذَهبَ حِلْقيَّا والآخَرونَ، كما أمرَهُمُ المَلِكُ، إلى خَلْدَةَ النَبـيَّةِ زوجَةِ شَلُّومَ بنِ توقَهَةَ بنِ حَسرَةَ حافِظِ أرديَةِ الهَيكلِ، وكانَت مُقيمةً في القِسْمِ الثَّاني بأورُشليمَ وكَلَّموها بالأمرِ‌. 23 فقالَت لهُم: «هذا ما يقولُ الرّبُّ إلهُ إِسرائيلَ: قولوا لِلرَّجلِ الّذي أرسَلَكُم إليَّ: 24 ها أنا جالِبٌ على أورُشليمَ وسُكَّانِها جميعَ اللَّعناتِ المكتوبةِ في الكتابِ الّذي قُرِئَ أمامَ مَلِكِ يَهوذا، 25 لأنَّهُم تَركوني وأحرَقوا البَخورَ لآلِهةٍ غريـبةٍ فأثاروا غضَبـي بِـجميعِ ما فَعَلَت أيديهِم، فا‏نصَبَّ غضَبـي على هذا المكانِ ولن يَنطَفئَ. 26 وأمَّا مَلِكُ يَهوذا الّذي أرسَلَكُم لِتَستَشيروني، فقولوا لَه: هذا ما يقولُ الرّبُّ إلهُ إِسرائيلَ: سَمِعْتَ الكلامَ الّذي ورَدَ في هذا الكتابِ، 27 فَلانَ قَلبُكَ وتضَرَّعْتَ أمامي ومَزَّقتَ رِداءَكَ حُزْنا على هذا المكانِ وسُكَّانِهِ، فلِذلِكَ ا‏ستجَبتُ لكَ. 28 فالشَّرُّ الّذي أُنزِلُهُ بِأورُشليمَ وسُكَّانِها لا تَراهُ عَيناكَ، لأنَّهُ يَتمُّ بَعدَ أنْ تموتَ وتُدفَنَ في قبرِكَ بِسلامٍ». فرَجعَ حِلْقيَّا والآخَرونَ إلى المَلِكِ بِهذا الكلامِ.
يوشيا يعاهد الرب
(2مل 22‏:20؛ 2مل 23‏:3)
29 فا‏ستَدعى يوشيَّا جميعَ شُيوخِ يَهوذا وأورُشليمَ 30 وصَعِدَ معَهُم إلى الهَيكلِ يُرافِقُهُمُ الكهَنةُ واللاَّويُّونَ وسائِرُ الشَّعبِ، كِبارا وصِغارا، فَتَلا على مَسامِعِهِم ما ورَدَ في كِتابِ الشَّريعةِ الّذي وجَدَهُ حِلْقيَّا في الهَيكلِ. 31 وقامَ المَلِكُ على مِنبَرِهِ وقطَعَ عَهدا أمامَ الرّبِّ على أنَّهُ يَتبَعُ الرّبَّ ويَحفَظُ وصاياهُ وإرشاداتِهِ وفَرائِضَهُ بِكُلِّ قلبِهِ وكُلِّ نفْسِهِ، ويَعمَلُ بِالكلامِ الوارِدِ في كِتابِ الشَّريعةِ. 32 ودعا يوشيَّا شعبَ بنيامينَ وسُكَّانَ أورُشليمَ وجميعَ الّذينَ كانوا هُناكَ وطلَبَ مِنهُم أنْ يَقطَعوا على أنفُسِهِم هذا العَهدَ معَ اللهِ إلَهِ آبائِهِم، ففَعَلوا. 33 وأزالَ يوشيَّا كُلَّ الرَّجاساتِ مِنْ جميعِ أرضِ بَني إِسرائيلَ، وطلَبَ مِنْ جميعِ الشَّعبِ أنْ يَعبُدوا الرّبَّ إلهَهُم، فأطاعوا ولم يَحيدوا طُولَ أيّامِ حياتِهِ عنِ ا‏تِّباعِ الرّبِّ إلهِ آبائِهِم.
Josia 'Bädri'ba Yuda ro
(2 'Bädri'bai 22:1-2)
1 Josia ka a'do 'bädri'ba Yuda ro oko ndroa ndaro te njidriena ago nda mirivote ndroa 'butenätu foalo Yerusalema ya. 2 Nda yete tase kusi OPI be ayani; nda sote taoye zutu ndaro 'Bädri'ba Dawidi ro voro, nda ro ota cini Lu rote ŋgyero.
Ŋgagota Josia ro Mätu Lu Uniako'bai ro Lomvo
3 Ndroa njidriena a'do Josia ro 'bädri'ba ro rosi, 'dooko nda drigba ŋgaga ro oko, nda eto Lu zutu ndaro 'Bädri'ba Dawidi ro mätuna te. Ago ndroa su vosi oko nda eto vo mätu ro Lu uniako'bai ro, beti lu tokoro Asera ro ndi lu awi cini azaka be perena te. 4 Nda 'ba lidri ndaro tufu vo tori oloro se abe Bala mätu sina kai te ago toga vo ŋga tägyi tagyiriro ozaro se loto lomvoigyesi kai te riya vuru. Ànya onjiyi beti Asera ro ndi beti lu azaka robe te foda durufu ro ago lariyite 'budrii lidri se koloyi tori be ànyari kai ro drisi. 5 Nda za kowa kohanii Lu uniako'bai rote vo tori oloro se ànya kämätuyibe kigye iyi drisi. Tase cini kwoi oyena si nonye nda go 'ba Yuda ndi Yerusalema be te wäṛiro kpa to'di. 6 Nda ye kpate oso inye 'bakicii cini yasi ago wari se cini tandro ro Manase, Eperaima, ndi Simeona robe yasi, ndi le mä'dudri wari Nafatali ro roya. 7 Nda tufu vo tori oloro ndi beti Asera robe te jinyijinyi wari cini 'Bädri Mä'dudrisi ro yasi, onji lu awi te foda durufu ro, ago toga vo ŋga tägyi tagyiriro ozaro cini te jinyijinyi. 'Dooko nda gote Yerusalema ya.
Usu Buku Ota rote
(2 'Bädri'bai 22:3-20)
8 Ago ndroa 'butealo fonjidriena ŋgamiri ndaro rosi, ondro nda konde wari wäṛite ndi Yekalu be ago ko'ba mätu Lu uniako'bai rote okyene oko, 'Bädri'ba Josia zo lidri nätu te ogone Yekalu OPI Lu ro edene ànya ni: Sapana ŋgwa Azalia ro, Maseya, wari'ba Yerusalema ro, ndi Joa ŋgwa Joaza ro, dri'ba 'desi losi robe. 9 Parata se okotobe Yekalu ya se Lewe'bai kabe ni vona ondrena ana ozote Elekia Kohani Fopara rigye. (Okoto parata ono teni lidri Eperaima ro ndi Manase robe ndi lidri cini 'Bädri Mä'dudrisi ya rigyesi, ago ni lidri Yuda ro, Benjamina ro, ndi Yerusalema robe rigyesi.) 10 'Dooko ozo parata se ono te dri'bai nätu Yekalu edero se kai rigye, ago ànya ozoyite 11 kyikyi'bai ice ro ndi ŋga obe'bai be rigye kuni ndi loro be ogyeza zo se 'bädri'ba Yuda ro ko'babe ruperene ana ogo edeza. 12 Ago lidri se kai yeyi losi te 'diriro. Lewe'bai su: Jata ndi Obadaya be, ni käläsikala Merari ro yasi, ago Zekaria ndi Mesulama be ni käläsikala Koata ro yasi täkyiyi ànya ni. (Lewe'bai kwoi cini orivoya tauni loŋgo oŋgo robe lakazà loŋgo oŋgo rosi.) 13 Lewe'bai azaka a'doyite dri'bai lakazà losi ro luŋgyi'bai ro, ago losioye'bai losi cini dritoto täkyivoya, ago azaka a'doyite egyi'bai ro ago gaga'bai ro.
14 Ondro ate parata lofo ni zo ŋga odroro ya oko, Elikia usu buku Ota OPI ro rote, Ota se Lu kozobe Musa si ana. 15 'Dooko nda atate Sapana ri ekye: “Musu buku Ota rote Yekalu ya noŋwa.” Ago nda ozo buku ana te Sapana rigye, 16 ago Sapana ezite 'bädri'ba ri. Nda raa pa ta rote ekye: “Màye ŋgase cini nyozo ota na be ono te. 17 Märu parata se a'babe Yekalu ya ono te ago mozote losioye'bai ndi täkyi'bai ànyaro be ri. 18 'Dooko nda ata kpate ekye: Elekia ozo buku ono ni märigye.” Ago nda zite ṛeṛe 'bädri'ba ri.
19 Ondro 'bädri'ba keri ata se buku ana ro äzibe ana te oko, nda wa boŋgo ndaro te yaloŋga be, 20 ago ozo ota kwoi te Elekia, Ayikama ŋgwa Sapana ro, Abedona ŋgwa Mikaya ro, Sapana egyi'ba vure ro, ndi Asaya ruindu'ba 'bädri'ba robe ri ekye: 21 “Nyoyi ago nyeji OPI ta maro ta ago ta lidri se ke'bebe drigba Yuda ndi Yisaraele be ya ono rota. Miṛi ta ŋgaembaro buku ono ro vona. OPI orivoya kyilaro ama be tana zutui amaro royi ata OPI ro kote ago yeyi tase cini egyibe buku ono ya aba se beṛo oyene ono kote.”
22 Elekia ndi 'diazaka be, oyiyite toko se nebi ro äzibe Huleda, se koribe vo telesi Yerusalema ro se ramba ro ana ya ana ejine. (Ago anyaro Saluma, ŋgwa Tikeva ro kwozo Harehasa ro ni dri'ba boŋgo runduṛuro Yekalu ro ro.) Ànya itiyi tase ka'dobe ana te anyari, 23 ago anya atate ànyari ogone 'bädri'ba re lazo 24 OPI ro kwoi be ekye: “Ma oye Yerusalema ndi lidri na cini be ezane latri se cini egyibe buku se äzibe 'bädri'ba ri ono ya ono si. 25 Tana ànya gayitezo maro ago loyi tori te lui azaka ri, ta'doro tase cini ànya koyebe kwoi eko ya maro te kyilaro. Kyila maro ŋgate Yerusalema be, ago i'dwene te i'do. 26 Ono ni tase ma OPI, Lu Yisaraele ro mabe atana owo makye: Oso mi 'bädri'ba modo, ondro nyeri tase egyibe buku ono ya ono te oko, 27 nyetadrite ago nyologo andivo miro te vuru makandra, ondro nyeri ozi se manyabe Yerusalema ndi lidri na be ezane ono te ono, nyotowa boŋgo miro te ago nyiliyite. Yauono meri mätu miro te, 28 ago taezaro se ma oyebe ozone Yerusalema ri 'do mänina kote ozone madale odra miro vosi. Ma'bana mi 'da odrane liyaro.”
Ago lidri se kai egoyite 'bädri'ba Josia re lazo se ono be.
Tao'baro Josia ro OPI Orone
(2 'Bädri'bai 23:1-20)
29 'Dooko 'Bädri'ba Josia zi dri'bai cini Yuda ndi Yerusalema be rote voaloya, 30 ago ciyite troalo Yekalu ya, tro kohanii ndi Lewe'bai be ndi lidri cini be ŋga'bai ndi ŋgaako'bai be. 'Bädri'ba zi buku se tao'baro se usube Yekalu ya ana te kpeye ṛeṛe ànya mile. 31 Nda edrete läŋgyiri 'bädri'ba ro lomvo ago 'ba tao'baro te OPI be nda orone, taora cini ndaro ndi ota ndaro be ätine ya cini ndaro si ago lindri cini ndaro si, ago ata tao'baro oyene, oso se egyibe buku ono ya ronye. 32 'Dooko nda 'ba lidri Benjamina ro ndi 'dise cini orivoya Yerusalema ya lau ana te tao'bane tao'baro ana ätine. Ta'dota lidri Yerusalema ro royi tao'baro se ànya ko'bayibe Lu zutui ànyaro be ana te. 33 'Bädri'ba Josia pere Lu awi se cini undiro lidri Yisaraele ro ro wari ana ya kai te, ago nda 'ba lidri cini te ruindune OPI, Lu zutui ànyaro ro ri, tu cini ori ndaro rosi.