منسى ملك يهوذا
(2أخ 33‏:1‏-10‏،2أخ 18‏-20)
1 كانَ منَسَّى ا‏بنَ ا‏ثنَتَي عَشْرَةَ سَنةً حينَ ملَكَ، ودامَ مُلْكُهُ خمسا وخمسينَ سَنةً بأورُشليمَ. وا‏سمُ أمِّهِ حَفصيـبةُ. 2 وفعَلَ الشَّرَّ في نظَرِ الرّبِّ، فمارَسَ رَجاساتِ الأمَمِ الّذينَ طرَدَهُمُ الرّبُّ مِنْ وجهِ بَني إِسرائيلَ‌. 3 وعادَ فبَنى على المُرتَفعاتِ تِلكَ المَعابِدَ الّتي هدَمَها حَزَقيَّا أبوهُ، وأقامَ مذابحَ لِلبَعلِ، ونصَبَ تِمثالا لأشيرةَ كما فعَلَ أخابُ مَلِكُ إِسرائيلَ، وسجَدَ لِكواكِبِ السَّماءِ وعبَدَها‌. 4 وبَنى مذابِـحَ وثَنيَّةً في هَيكلِ الرّبِّ، وهوَ المكانُ الّذي قالَ عَنهُ الرّبُّ: «في أورُشليمَ أجعَلُ ا‏سمي». 5 وبَنى مذابِـحَ لِكواكِبِ السَّماءِ في ساحتَيِّ الهَيكلِ. 6 وأحرقَ ا‏بنَهُ في النَّارِ قُربانا لِلبَعلِ، ومارسَ العَرافَةَ والسِّحرَ، وآمَنَ بِالشَّعوَذَةِ والعَرافَةِ، وأكثَرَ مِنْ فِعْلِ الشَّرِّ في نظَرِ الرّبِّ لإغاظَتِهِ‌. 7 وأقامَ تِمثالَ عَشتَروتَ في الهَيكلِ، وهوَ الّذي قالَ الرّبُّ عَنهُ لِداوُدَ وسُليمانَ ا‏بنِهِ: «في هذا الهَيكلِ وفي أورُشليمَ الّتي ا‏ختَرتُها مِنْ جميعِ مُدُنِ أسباطِ إِسرائيلَ أجعَلُ ا‏سمي إلى الأبدِ. 8 ولا أعودُ أُزَعزِعُ قدَمَ إِسرائيلَ مِنَ الأرضِ الّتي وهَبْت لآبائِكُم، على أنْ يَحفَظوا جميعَ ما أوصَيتُهُم ويعمَلوا بهِ وبِـجميعِ أحكامِ الشَّريعةِ الّتي أمرَهُم بِها عبدي موسى‌». 9 فلم يَسمَعوا بل أغواهُم منَسَّى، فعَمِلوا ما هوَ أقبَحُ مِنَ الشُّرورِ الّتي عَمِلَها الأمَمُ الّذينَ أبادَهُمُ الرّبُّ مِنْ وجهِ بَني إِسرائيلَ.
10 فقالَ الرّبُّ على ألسِنَةِ عبـيدِهِ الأنبـياءِ: 11 لأنَّ منَسَّى مَلِكَ يَهوذا فعَلَ الأرجاسَ، وعَمِلَ أسوأَ مِما عَمِلَهُ الأموريُّونَ قَبلَهُ، ولأنَّهُ جعَلَ شعبَ يَهوذا يَخطَأُ بِــعِبادةِ الأصنامِ، 12 لِذلِكَ أقولُ أنا الرّبُّ إلهُ إِسرائيلَ: ها أنا جالِبٌ على أورُشليمَ ويَهوذا شَرًّا يَصعَقُ الآذانَ، 13 وأُعاقِبُ أورُشليمَ كما عاقَبْتُ السَّامِرةَ وبَيتَ أخابَ فأمسَحُها كما يُمسَحُ الصَّحنُ ويُقلَبُ بَعدَ مَسْحِهِ رأْسا على عَقِبٍ. 14 وأتخَلَّى عَنْ بَقيَّةِ شعبـي وأُسَلِّمُهُم إلى أعدائِهِم، ويكونونَ فريسةً وغَنيمةً لِجميعِ خُصومِهِم. 15 لأنَّهُم فعَلوا الشَّرَّ في نظَري وأغاظوني، مُنذُ خرَجَ آباؤُهُم مِنْ مِصْرَ إلى هذا اليومِ».
16 ثُمَّ إنَّ منَسَّى سفَكَ الكثيرَ مِنَ الدَّمِ البَريءِ، حتّى مَلأَ أورُشليمَ كُلَّها، فأضافَ بِذلِكَ إلى خطيئَتِهِ الّتي جعَلَ بِها شعبَ يَهوذا يَخطأونَ ويفعَلونَ الشَّرَّ في نظَرِ الرّبِّ‌.
17 وما بَقيَ مِنْ أخبارِ منَسَّى وأعمالِهِ وخطاياهُ، مُدَوَّنٌ في سِفْرِ أخبارِ الأيّامِ لِمُلوكِ يَهوذا. 18 وماتَ منَسَّى ودُفِنَ في بُستانِ بَيتِهِ، بُستانِ عُزَّا، وملَكَ آمونُ ا‏بنُهُ مكانَهُ.
آمون يخلف منسى
(2أخ 33‏:21‏-25)
19 وكانَ آمونُ ا‏بنَ ا‏ثنَتَينِ وعشرينَ سَنةً حينَ ملَكَ، ودامَ مُلْكُهُ سنَتَينِ بِأورُشليمَ، وا‏سمُ أُمِّهِ مَشُلَّمَةُ بِنتُ حاروصَ مِنْ يَطْبَةَ. 20 وفعَلَ الشَّرَّ في نظَرِ الرّبِّ، كأبـيهِ منَسَّى. 21 وا‏قتَدى بِأبـيهِ في كُلِّ أفعالِهِ، فعَبدَ الأصنامَ وسجدَ لها. 22 وترَكَ الرّبَّ إلهَ آبائِهِ ولم يَسلُكْ في طريقِهِ. 23 وثارَ علَيهِ رِجالُ حاشيتِهِ وقتَلوهُ في بَيتِهِ، 24 فقَتَلَ شعبُ يَهوذا جميعَ الّذينَ ثاروا علَيهِ وأقاموا يوشيَّا ا‏بنَهُ مَلِكا مكانَهُ. 25 وما بَقيَ مِنْ أخبارِ آمونَ وأعمالِهِ مُدَوَّنٌ في سِفْرِ أخبارِ الأيّامِ لِمُلوكِ يَهوذا. 26 ودُفِنَ في قبرِهِ، في بُستانِ عُزَّا، وملَكَ يوشيَّا ا‏بنُهُ مكانَهُ.
Manase 'Bädri'ba Yuda ro
(2 Ambâ 33:1-20)
1 Manase ka eto 'dimiri oko ndroa ndaro te 'butealo foritu, ago nda mirivote ndroa 'butenji fonji Yerusalema ya. Ävuru endre ndaro ro ni Efeziba. 2 Nda yete tase undiro ayani OPI mile, oso tase undiro tu'dei se OPI konjabe ni lidri Yisaraele ro milesi kai koyeyi be ana ronye. 3 Tana nda go be voi lu awi mäturo se täpi ndaro Ezekia keperebe kai te; nda be voi tori oloro te Bala mätuza ago ede beti lu tokoro Asera rote, oso se Aba 'bädri'ba Yisaraele ro koyebe ronye. Manase mätu 'bi'bii vo'buyakuru ro kpate ago indurute ànya ri. 4 Nda be voi tori oloro lu awi rote Yekalu ya, vose OPI kata tana be ekye: “Ämätuna ma 'da Yerusalema ya 'do ya.” 5 Nda be voi tori oloro te 'bi'bi vo'buyakuru ro mätuzana. 6 Nda za ŋgwaagoro ndaro te ŋgapäṛi ozaro ro. Nda ye ta ländri umvuro ndi tetedri be te, nda atate tori avo robe ndi kwozoi be. Nda ye ta undiro te ndra OPI mile, ago eko ya OPI rote kyilaro. 7 Nda edre beti lu tokoro Asera ro se nda kedebe ana te Yekalu ya, vose OPI kata tana be Dawidi ndi ŋgwa ndaro Solomo be ri ekye: “Vo gi Yerusalema ya Yekalu ono ya ono, ni vose manjibe ni wari cini 'bakalai Yisaraele ro ro yasi ma mätuzana äduako owo. 8 Ma'bana lidri Yisaraele ro ko tona abane wayiro ni 'bädri se mozobe zutui ànyaro ri ono yasi, ondro ka'do ànya koroyi tase cini maro mata ànya be sina te, ago kätiyi otà cini maro se mozobe ànyari ruindu'ba maro Musa si te owo.” 9 Oko lidri Yuda ro royi OPI kote, ago Manase loci ànya te tase undiro oyene ndrani tu'dei se OPI konjabe ni mile lidri Yisaraele ro yasi kai drisi.
10 Opi atate ruindu'bai ndaro nebii ri ekye: 11 “'Bädri'ba Manase yete ŋgase undiro kwoi ayani, ŋgase orivoya koziro ndrani se Amora'bai koyeyibe drisi; nda loci lidri Yuda ro kpate takozi oyene lui se nda kedebe ono si.” 12 Ta'doro ono ni tase OPI Lu Yisaraele ro ro kabe atana owo ekye: “Mezina rriti 'da Yerusalema ndi Yuda be dri, se o'bana 'dise cini kayibe tana erina 'da a'done wiriwiriro. 13 Mezana Yerusalema 'da oso meza Samaria be ronye, ago oso mayebe Aba 'bädri'ba Yisaraele ro, ndi zelevoi ndaro be ri ronye, ago mayona Yerusalema 'da waṛi oso 'dise koyo ya saani rote oko tako kalana gwo vuru 'do ronye. 14 Me'bene anjoko lidri maro ro se ke'bebe 'do 'da, ago mozona ànya 'da drî kyila'baazii ànyaro roya se opena ànya 'da ṛe ago enjina wari ànyaro 'da. 15 Tana ànya yeyite tase orivoya undiro ayani mile maro ya, ago ekoyi ya maro te kyilaro eto ṛoni tuse zutui ànyaro ke'be Ezipeto be si ca le tu gi ono ya ono.”
16 Ndrana Manase tufu lidri taenjiako'bai amba te, madale nda 'ba Yerusalema gate twitwi kari ànyaro si ni telesi le telesi, dro'be gwo tro tase nda koloci lidri Yuda robe takozi oyene, ago ko'ba ànya gwo tase undiro oyene OPI mile 'do be.
17 Taoye cini azaka se Manase koyebe, ndi takozi se nda koyebe be, egyi tana te Buku Ambâ ro 'Bädri'bai Yuda ro roya. 18 Manase drate, ago ase nda te ämvu zo'desi miri ro ndaro roya, ämvu Uza roya; ago Amona ŋgwa ndaro go rite 'bädri'ba ro vo ndaro ya.
Amona 'Bädri'ba Yuda ro
(2 Ambâ 33:21-25)
19 Amona ka eto 'dimiri oko ndroa ndaro te 'buteritu foritu, nda mirivote ndroa ritu Yerusalema ya. Ävuru endre ndaro ro ni Mesulemeta ŋguti Äruza ro ni 'bakici Jotaba ro yasi. 20 Nda yete tase undiro ayani OPI mile, oso se täpi ndaro Manase koloyebe ronye. 21 Nda sote liti taoyero se täpi ndaro koyebe 'do vo ayani, ago nda mätute lui edeedero se täpi ndaro kämätube 'do ayani. 22 Nda gatezo OPI, Lu zutui ndaro ro, ago ro ota OPI ro kote.
23 Dri'bai losi ro Amona ro äyiyitate nda lomvo ago fuyi nda te zo'desi miri ndaro roya. 24 Oko lidri Yuda ro fuyi ànya se käyiyi tabe ago kufuyi Amona be kai te ago 'bayi Josia ŋgwa ndaro te 'bädri'ba ro vo ndaro ya. 25 Taoye cini azaka se Amona koyebe egyi tana te Buku Ambâ ro 'Bädri'bai Yuda ro roya. 26 Ase nda te 'bu ndaro ya ämvu Uza roya; 'dooko Josia gorite vo ndaro ya 'bädri'ba ro.