الأشوريون يهددون أورشليم
(2مل 18‏:13‏،2مل 17‏-37؛ 2مل 19‏:14‏-19‏،2مل 35‏-37، اش 36‏:1‏-22؛ اش 37‏:14‏-20‏،اش 36‏-38)
1 وبَعدَ هذِهِ الأعمالِ الّتي قامَ بِها حِزقيَّا المَلِكُ بأمانةٍ لِخِدمةِ الرّبِّ، غَزا سَنحاريـبُ مَلِكُ أشُّورَ أرضَ يَهوذا، فحاصَرَ مُدُنَها المُحَصَّنةَ وأعطى أوامِرَهُ با‏جْتياحِها. 2 فلمَّا رَأى حِزقيَّا أنَّ سَنحاريـبَ يَبغي ا‏جْتياحَ أورُشليمَ أيضا، 3 تشاوَرَ معَ أعوانِهِ وقادَتِهِ وا‏تَّفَقوا على سَدِّ المياهِ الّتي خارِجَ المدينةِ. 4 فحَشدوا جَمْعا كبـيرا وسَدُّوا جميعَ العُيونِ وطَمَروا مَجاريَها السَّارحةَ في الأرضِ. حتّى إذا ا‏قتَرَبَ مَلِكُ أشُّورَ وجيشُه مِنْ أورُشليمَ لا يَجِدونَ هُناكَ مياها وفيرةً‌. 5 ثُمَّ قَوَّى دِفاعاتِه فبَنى كُلَّ ما كانَ مَهدوما مِن السُّورِ ورفَعَ أبراجا علَيهِ، وبَنى سُورا آخَرَ في الخارِجِ وحَصَّنَ البُقعَةَ المَردومةَ‌ شرقيَّ المدينةِ، وعَمِلَ حِرابا وتُروسا بِكثرةٍ. 6 وعيَّنَ قادَةَ حَربٍ على الشَّعبِ وجمَعَهُم إليهِ في ساحَةِ المدينةِ وشَجَّعَهُم بِقولِهِ: 7 «تَقَوَّوا وتَشَجَّعوا. لا تَفزَعوا ولا ترتعِبوا مِنْ مَلِكِ أشُّورَ ولا مِنْ جيشِهِ، لأنَّ مَنْ معَنا أقوى مِنَ الّذي معَهُ. 8 معَهُ قُوَّةٌ بشَريَّةٌ فقط، وأمَّا نحنُ فمَعَنا الرّبُّ إلهُنا يُعينُنا ويُحارِبُ حُروبَنا». فتشَجَّعَ الشَّعبُ بِكلامِ المَلِكِ.
9 وبَعدَ حينٍ أرسلَ سَنحاريـبُ أثناءَ حِصارِهِ لَخيشَ‌ بِكُلِّ جيشِهِ، وفدا إلى حِزقيَّا المَلِكِ ورِجالِ يَهوذا الّذينَ معَهُ في أورُشليمَ يقولونَ لهُم: 10 «هذا ما يقولُ سَنحاريـبُ مَلِكُ أشُّورَ: على ماذا تَتَّكلونَ وأنتُم مُحاصَرونَ في أورُشليمَ؟ 11 إنَّ حِزقيَّا يُسَلِّمُكُم لِلموتِ جُوعا وعطَشا بِقولِهِ إنَّ الرّبَّ إلهَكُم يُنقِذُكُم مِنْ يدِ مَلِكِ أشُّورَ؟ 12 إنَّهُ هوَ الّذي هدَمَ المذابِـحَ على المُرتَفَعاتِ وقالَ لِسُكَّانِ يَهوذا وأورُشليمَ: أمامَ مذبحٍ واحدٍ تَسجُدونَ وعلَيهِ تَحرُقونَ البَخورَ 13 ألا تَعلمونَ ما فَعَلْتُ أنا وآبائي بِـجميعِ سائِرِ شعوبِ الأرضِ؟ إنَّ آلهَةَ تِلكَ الشُّعوبِ الّذينَ أبادَهُم آبائي لم تَقدِرْ أنْ تُنقِذَهُم مِنْ يَدي. 14 أيٌّ مِنْ آلِهَةِ تِلكَ الشُّعوبِ الّتي أبادَها آبائي تَمكَّنَ أنْ يُنقِذَها منِّي، فيُنقِذَكُم إلهُكم مِنْ يَدي، 15 فلا تَدَعوا حِزقيَّا يَخدَعُكُم ويُضَلِّلُكُم، ولا تُصَدِّقوهُ فما مِنْ إلهِ أيَّةِ أُمَّةٍ أو مَملَكَةٍ أنقَذَ شعبَهُ مِنْ يَدي ومِنْ أيدي آبائي، فكيفَ يَقدِرُ إلهُكُم‌ أنْ يُنقِذَكُم مِنْ يَدي؟»
16 وسَخِرَ رُسُلُ سَنحاريـبَ بِالرّبِّ الإلهِ وبِــعَبدِهِ حِزقيَّا أكثَرَ مِمَّا سَخِرَ سَنحاريـبُ نفْسُهُ‌، 17 بِالرّبِّ إلهِ إِسرائيلَ في رِسالَتِهِ الّتي تقولُ: «كما أنَّ آلِهةَ أمَمِ الأرضِ لم تُنقِذْ شعوبَها مِنْ يَدي، فإلَهُ حِزقيَّا أيضا لا يَقدِرُ أنْ يُنقِذَ شعبَهُ مِنْ يَدي». 18 وصرَخَ الرُّسُلُ بِصوتٍ عظيمٍ بِاليَهوديَّةِ نحوَ شعبِ أورُشليمَ الّذينَ على السُّورِ ليُخَوِّفوهُم ويُرعِبوهُم حتّى يَسهُلَ علَيهِمِ ا‏حتِلالُ المدينةِ. 19 وسَخِروا بِإلهِ أورُشليمَ سُخرَهُم بِآلِهةِ شعوبِ الأرضِ المَصنوعةِ بأيدي البشَرِ.
20 فصلَّى حِزقيَّا المَلِكُ وأشعيا بنُ آموصَ النَّبـيُّ بِسبَبِ ذلِكَ وصَرَخا إلى السَّماءِ. 21 فأرسَلَ الرّبُّ ملاكا، فقَتَلَ كُلَّ جُنديٍّ وضابطٍ وقائدٍ في مُعَسكرِ مَلِكِ أشُّورَ، فرجَعَ هذا الأخيرُ بِالخِزْي والعارِ إلى بِلادِهِ. ولمَّا دخَلَ بَيتَ إلهِهِ قتَلَهُ هُناكَ بَعضُ بَنيهِ بِالسَّيفِ. 22 وخَلَّصَ الرّبُّ حِزقيَّا وسُكَّانَ أورُشليمَ مِنْ يَدِ سَنحاريـبَ مَلِكِ أشُّورَ ومِنْ أيدي سائِرِ أعدائِهِم وأراحَهُم‌ مِنْ كُلِّ جِهةٍ. 23 وجاءَ كثيرونَ مِنَ الشَّعبِ بِتَقدِماتٍ لِلرّبِّ في أورُشليمَ، وبِهَدايا لِحِزقيَّا المَلِكِ الّذي عَظُمَ بَعدَ ذلِكَ في عُيونِ جميعِ الأُمَمِ المُجاوِرةِ.
مرض حزقيا وكبرياؤه
(2مل 20‏:1‏-21، اش 38‏:1‏-8‏؛ اش 39)
24 وفي تِلكَ الأيّامِ مَرِضَ حِزقيَّا حتّى أشرَفَ على الموتِ، فصَلَّى إلى الرّبِّ، فا‏ستَجابَ لَه وأعطاهُ عَلامةً على أنَّهُ يُشفى. 25 إلاَّ أنَّ كِبرياءَهُ حالَت دونَ ا‏عتِرافِهِ بِفَضلِ اللهِ علَيهِ، فكانَ غضَبُ اللهِ علَيهِ وعلى يَهوذا وأورُشليمَ. 26 ثُمَّ رجَعَ حِزقيَّا مِنْ كِبريائِهِ، هوَ وسُكَّانُ أورُشليمَ، فلم يَحِلَّ بِهِم غضَبُ الرّبِّ في أيّامِهِ.
27 وكانَ لِحِزقيَّا غِنًى ومَجدٌ عظيمٌ جِدًّا، وعَمِلَ لَه خَزائِنَ للفِضَّةِ والذَّهبِ والحِجارةِ الكريمةِ والأطيابِ والتُّروسِ‌ ولِكُلِّ آنيَةٍ نَفيسَةٍ، 28 وبَنى مَخازِنَ لِغَلَّةِ الحِنطَةِ والخمرِ والزَّيتِ، وزَرائِبَ لِكُلِّ نوعٍ مِنَ الدَّوابِّ وحَظائِرَ لِلماشيةِ‌. 29 ورزَقَهُ اللهُ مالا كثيرا، فأنشَأ مُدُنا وا‏قْتَنى كثيرا مِنَ الغنَمِ والبقَرِ. 30 وهوَ الّذي سَدَّ مَجْرى الماءِ الأعلى في جيحونَ وأجراهُ في قَناةٍ تَحتَ الأرضِ إلى غربـيِّ مدينةِ داوُدَ. وتَوَفَّقَ حِزقيَّا في أعمالِهِ كُلِّها‌. 31 وحتّى حينَ أرسلَ إليهِ أعيانُ بابِلَ يسألونَهُ عَنِ الأعجوبَةِ‌ الّتي حَدَثَت في الأرضِ تخَلَّى عَنهُ الرّبُّ فقَط ليُجَرِّبَه ويَعرفَ ما في قلبِهِ.
32 وما تبَقَّى مِنْ أخبارِ حِزقيَّا وأعمالِهِ الحسَنةِ مُدَوَّنٌ في رُؤيا‌ أشعيا بنِ آموصَ النَّبـيِّ، وفي سِفرِ مُلوكِ‌ يَهوذا وإِسرائيلَ. 33 وماتَ حِزقيَّا ودُفِنَ معَ آبائِهِ في مقبَرَةِ بَني داوُدَ، وأكرَمَهُ جميعُ شَعبِ يَهوذا وسُكَّانُ أورُشليمَ إكراما عظيما عِندَ موتِهِ. وملَكَ ا‏بنُهُ منَسَّى مكانَهُ.
Ozionya Asaria'bai ro Yerusalema Lomvo
(2 'Bädri'bai 18:13-372 19:14-192 35-37Yesaya 36:1-22Yesaya 37:8-38)
1 Tase 'Bädri'ba Ezekia kindurube 'diriro OPI ri kwoi vosi oko, Senakeriba 'bädri'ba Asaria ro ikyite kyila be Yuda dri. Nda mudri 'bakicii obeobero tiṛi si rote ago ozo ota te kyila'bai ndaro ri liti orone ànyari äbi tiṛi yasi. 2 Ondro Ezekia kondrete Senakeriba le kpate Yerusalema gotane oko, 3 nda ndi dri'bai kyila'bai ndaro robe usuyitate koro gyi ro se cini 'bakici kundusi kai tisine ukyi ondro Asaria'bai kesayite loto Yerusalema lomvo oko usuyi gyi 'da. 4 'Dooko dri'bai kai oroyi lidri amba te tesi ago ànya tisiyi koro cini gyi rote, ta'dota gyi ti kote kigye. 5 'Bädri'ba go be tiṛi se cini eperebe vuru ana te, ago eŋga tiṛiwiṛa te driigye, ago nda be aza te kunduna tesi si yasi 'bakici tombaza ṛatararo. Nda go ede tiṛi se abe be wari telesi uku Yerusalema ro 'buzelesi yasi ana kpate. Nda ede äzui ndi ŋga 'digaga robe kpate. 6 Ago nda raa lidri cini 'bakici rote ba otaozo'bai zelesi ago ozo ota te ànyari kalaombine goro ya dereŋwa 'bakici roya. Ago nda atate ànyari ekye: 7 “Nyà'do mbara ro ago ŋgyiri. Nyà'do ko turiro ni 'bädri'ba Asaria ro ri ago ni kyila'bai se cini nda be ana ri. Tana mbara amaro orivoya para ndrani ndaro drisi. 8 Nda iro mbara lidri robe, oko ama orivoya OPI Lu amaro be ama opane ago kyila amaro oyene.” Ago ata 'bädri'ba ànyaro ro kwoi ozo agoago te lidri ri.
9 Tu fere vosi, 'dooko Senakeriba drigba orivoya kyila'bai ndaro be Lakisa ya oko, nda ezo lazo ono te Ezekia ndi lidri Yuda ro se nda be Yerusalema ya ana ri ekye: 10 “Ma Senakeriba, 'bädri'ba Asaria ro, meji ami miyita a'di ya orine Yerusalema se ämudrina be ono ya ya? 11 Ezekia ititate ämiri ekye OPI Lu ämiri opana ami 'da ni mbara amaro yasi, oko Ezekia ka ami odo ago o'bana ami ndi todrane ni täbiri ndi gyilu be ri. 12 Nda ni se kepere vo mätu ro ndi vo tori oloro OPI robe ago katabe lidri Yuda ndi Yerusalema robe ri mätune ago tori olone toto vo tori oloro alodi dri owo. 13 Inye'do mini tase zutui maro ndi mabe màyebe lidri tu'dei azaka ro ri ṛo koya? Inye'do lui tu'de aza ro pa lidri ànyaro gindi ni 'bädri'ba Asaria ro risi ya? 14 Lui 'bädri kai ro aza pa 'bädri ànyaro ni ämäri itubeya? 'Dooko e'di 'ba ami ni tausune mikye Lu amiro unina ndi ami opane ya? 15 Ka'do inye mi'ba Ezekia kodo ami ko ago kelepe ami ko koziro inye. Mima ta ko ta ndaro ya! Tana lu tu'de aza ro a'do kote mbara be lidri ndaro opani ni 'bädri'ba Asaria'bai ro aza rigyesi!”
16 Ago dri'bai losi ro Asaria'bai ro atayi ta kpate kozipara ndra OPI Lu lomvo ago ruindu'ba ndaro Ezekia lomvo. 17 Waraga se 'bädri'ba kegyibe ana ya nda mawo OPI Lu Yisaraele rote se ekye: Oso lui tu'dei ro kopa lidri ànyaro beko ni mbara maro yasi ono ronye, ca Lu Ezekia ro opana lidri ndaro ko ni märigyesi. 18 Dri'bai losi ro treyite ṛeṛe ata ono be kala Ebere rosi tana lidri Yerusalema ro se koriyibe tiṛi 'bakici ro drisi kai ka'doyi robe turiro ago kozoyivo robe äru 'bakici robe rritiako. 19 Ànya atayi ta Lu Yerusalema ro rote oso ànya kayibe ta lu awi lidri azaka ro, se lidri kedebe ni ana ro atana ronye.
20 'Dooko 'Bädri'ba Ezekia ndi nebi Yesaya, ŋgwa Amoza robe mätuyite Lu ri ago ayoyidrite ndäri ta ŋgaopa rota. 21 Ago OPI ezo malaika aza te, se tufu kyila'bai ndi dri'bai kyila'bai Asaria'bai robe te. Ta'dota 'bädri'ba gote kovole Asaria ya driupiro. Tu alo aza si ondro nda te yekalu lu ndaro roya oko, ŋgwàagoro ndaro azaka fuyi nda te bando ànyaro si.
22 OPI pa 'Bädri'ba Ezekia ndi lidri Yerusalema robe te ni mbara Senakeriba 'bädri'ba Asaria ro ro yasi, ago kpani kyila'baazii azaka ndaro risi liti ono yasi. Nda 'ba lidri te orine liatokpe ro 'bädri azi be. 23 Ago lidri amba ikyite Yerusalema ya, eziyi ŋgapäṛi te OPI ri ago Ezekia ri, ta'doro eto ni tu ana si oyigwo mileyaro tu'dei cini a'doyite Ezekia oroororo.
Adravo ndi Driuŋgyi Ezekia robe
(2 'Bädri'bai 20:1-32 12-19Yesaya 38:1-3Yesaya 39:1-8)
24 Tuse kai si 'Bädri'ba Ezekia a'dote adravo ro ṛo ti odrane. Ago nda ye mätu te; ago OPI ka'datate ndäri anjioko nda ka oye ogo a'done kadoro. 25 Oko Ezekia a'dote driuŋgyi be ndra ye aro'boya kote tase OPI koyebe ndäri ana tana ro, ago Yuda ndi Yerusalema be ezarute tana ro. 26 Äduro oko Ezekia ndi lidri Yerusalema robe logoyi andivo ànyaro te vuru, ta'doro OPI go eza lidri kote madale odra Ezekia ro vosi.
Ŋgadriamba ndi Liŋgyi Ezekia robe
27 'Bädri'ba Ezekia a'dote ŋgadriamba be ago 'dicini a'dote nda oroororo. Nda be vo ŋgaodroro te logo läguläguro, mo'di, kuni lagyeamba, ŋga ŋgutruro, ŋga 'digagaro, ndi lakazà cini dritoto be odroza. 28 Ago nda be zo kpate inye, vino, ndi ido ice ido ro ndaro be odroza; kägyi tii ndaro ri, ndi gyolo be timele ndaro ri. 29 Lu ozo timele ago ti ndi ŋgadriamba azaka be kpate ndäri amba ta'dota nda be 'bakicii amba te. 30 Ezekia ni 'dise kitisi udivo gyi Gihona ro tesi si be ago koza kala gyi robe udine gyini zelesi ogo ofone le vo aza ya yasi si tiṛi Yerusalema roya owo. Ezekia ye ŋga cini te kadoro, 31 ago tuse lazo'bai Babelona ro kikyiyibe taejine ta tase ka'dobe wari ana ya rota ana si, Lu e'be nda te iṛe, ta ndaro ojoza ago tase cini ya ndaro ya unizana.
Ädu Ŋgamiri Ezekia ro ro
(2 'Bädri'bai 20:20-21)
32 Rukä tase cini 'Bädri'ba Ezekia koyebe ro, ndi taoro ndaro OPI ri be, egyite Rulofo nebi Yesaya ŋgwa Amoza ro ro, ago Buku Ambâ ro 'Bädri'bai Yuda ndi Yisaraele ro robe ya. 33 Ezekia drate ago asete vo 'bädri'bai osero kurulesi ya. Lidri cini Yuda ndi Yerusalema robe yeyi taoro 'desi te ndäri tu odra ndaro rosi. Ago Manase ŋgwa ndaro gorite 'bädri'ba ro vo ndaro ya.