1 الصِّيتُ أفضَلُ مِنَ الغِنى الكثيرِ،
والرَّحمةُ خَيرٌ مِنَ الفِضَّةِ والذَّهبِ.
2 الغنيُّ والفقيرُ يَتلاقَيانِ،
فكلاهُما صنَعَهُما الرّبُّ.
3 الذكيُّ يَرى الشَّرَّ فيَختَبـئُ،
والجُهَّالُ يَعبُرونَهُ فيُعاقَبونَ،
4 بالتَّواضُعِ ومَخافَةِ الرّبِّ
كُلُّ غنًى وكرامةٍ وحياةٍ.
5 في الطَّريقِ الأعوجِ شَوكٌ وفِخاخٌ،
فمَنْ يَبتَعِدُ مِنهُ يَحفَظُ نفْسَهُ.
Happy Father’s Day
6 هَذِّبِ الطِّفلَ في أوَّلِ طريقِهِ،
فمتى شاخَ لا يَبتَعِدُ مِنهُ.
7 الغنيُّ يتَسلَّطُ على الفقيرِ،
والمُقترِضُ عبدٌ لِلمُقرِضِ.
8 مَنْ زرَعَ الجَورَ حصَدَ الإثْمَ،
وعصا قُوَّتِهِ تكِلُّ.
9 البرَكةُ لِمَن يَدُهُ خَيِّرةٌ،
فيُعطي مِنْ خبزهِ للفقيرِ.
10 أُطرُدِ السَّاخِرَ فيَخرُجَ الخِصامُ،
ويَبطُلَ النِّزاعُ والبُغضُ.
11 مَنْ أحبَّ طَهارَةَ القلبِ
رَقَّ كَلامُهُ فصادقَهُ المَلِكُ.
12 عينا الرّبِّ تَنظُرانِ المَعرِفةَ،
وتَستَبِقانِ كَلامَ الغادِرينَ.
13 يقولُ البَطَّالُ: «في الشَّارِعِ أسَدٌ،
فإذا خرَجتُ خارجا يَقتُلُني».
14 فَمُ العاهِرةِ حُفرَةٌ عميقَةٌ،
فمَنْ أبغَضَهُ الرّبُّ سقَطَ فيها‌.
15 الحماقةُ تَعلَقُ بِقلبِ الولَدِ،
وعصا التَّأديـبِ تُبعِدُهُ مِنها.
16 مَنْ يَظلُمُ الفقيرَ ليَزيدَ ما عِندَهُ
كمَنْ يُعطي الغنيَّ ليَفتَقِرَ.
ثلاثون حكمة
17 أمِلْ أذُنَكَ وا‏سمَعْ كَلامَ الحُكَماءِ،
ووَجِّهْ قلبَكَ إلى المَعرِفةِ.
18 مِنَ الخَيرِ أنْ تَحفَظَها في قلبِكَ
وتفيضَ أيضا على شفَتَيكَ.
19 أُعَلِّمُكَ إيَّاها اليومَ
فليكُنْ على الرّبِّ ا‏تِّكالُكَ.
20 كتَبْتُها في ثلاثينَ حِكمةً
مِنْ حُسْنِ المَشورَةِ والعِلْمِ‌
21 لِتَعرِفَ صِحَّةَ أقوالِ الحَقِّ،
فتُحْسِنَ الرَّدَّ على سائِليكَ.
22 لا تَقهَرِ الفقيرَ لأنه فقيرٌ،
ولا تَسحَقِ المِسكينَ في القضاءِ.
23 فالرّبُّ يَرُدُّ التُّهمَةَ عَنهُما،
ويَسلُبُ نُفوسَ سالِبـيهما.
24 لا تُصاحبِ الرَّجلَ الغَضُوبَ،
ولا تُرافِقِ الإنسانَ السَّاخِطَ.
25 لِئلاَّ تألَفَ السَّيرَ في سُبُلِهِ،
وتُوقِـعَ نفْسَكَ في الشَّرَكِ.
26 لا تكُنْ مِمَّنْ يَعقِدونَ الصَّفَقاتِ،
ولا مِمَّنْ يَكفلونَ الدُّيونَ‌.
27 فإنْ كُنتَ لا تَملِكُ ما تَفي،
يُؤخَذُ فِراشُكَ مِنْ تَحتِكَ.
28 لا تُزِحِ الحُدودَ القديمةَ،
تِلكَ الّتي وضَعَها آباؤُكَ.
29 أرَأيتَ ماهِرا في عمَلِهِ؟
معَ المُلوكِ لا معَ الرُّعاعِ مُقامُهُ.
1 Liku kado onjine ayani orivoya kadopara ndrani a'do ŋgaamba be drisi; ago yauni orivoya ndrani mo'di kode logo läguläguro drisi.
2 Ŋgadriamba'ba ndi lemeri'ba be riti orivoya ojoojoro; tana OPI 'ba ànya ni riti.
3 Lidri se tavousu kado be kondre rriti te ikyivoya diru ndi ni kigyesi, oko 'dise tausu kado ako ci ṛo kigye ago ezaru ndi ni rigye.
4 Päläti o'do trwe ro ago OPI ororo ni ŋgadriamba, taoro ndi ori madaro be.
5 Ondro ka'do nyulu adri miro gindi, nyana mi lozo ni kukyi ndi abari se kabe takozi'bai uruna liti dri 'do yasi.
6 Nyembe ŋgwa ori se be ndäri orine 'do ya, 'dooko ondro nda komba te oko nda odina ru ko ni kigyesi.
7 Lidri se ŋgadriamba be kayi ni lemeri'bai miri; ago yuŋguuru'ba orivoya iyeäṛi yuŋguozo'ba ro.
8 Ndase ka kwari taŋgyeako ro orina ayani, olona iro gialo rriti, 'dieza ndaro kyilasi 'do okyena ndi.
9 Ndase kabe drì ndaro e'be uŋbo ŋga ozovoya 'do äṛuna ndi; tana nda ka ŋgaonya ndaro la'dona ati'bai be.
10 Nyana 'dise taofaekye 'do tesi, 'dooko kaladiṛi a'dona i'do ago kalaope, ndi la'da be okyena ndi.
11 'Dise kulute ata ya ŋgye si ago yauni si ayani, 'bädri'ba a'dona ndi bereazi ndaro.
12 OPI ka 'dise tavouni be gagana ni oko nda ka ta ata taŋgyeako'bai ro pere ni.
13 Mano se tovo ro ka ori 'bäru, tana nda ekye ondro ka'do yifote tesi ibi osina yi ndi.
14 Ta ata toko se ronyiro ro orivoya abari yi ka ànya se OPI orivoya kyilaro sina iyi uruna.
15 Ŋgàga ka tase cini amaamaro iyi loyena aya, oko co'da o'bi ànya zele kani ànya emba taoyene kadoro.
16 Ndase ka ati'bai eza a'dozana ndäri ŋgadriamba be kode ka ŋgapäṛi ozo toto ŋgadriamba'bai ri, a'dona kpa lemeri'ba ro.
Ata 'butenätu tavouni si
17 Miga bi, ago nyeri tase lidri tavouni'bai katayibe ono. Nyetenyi ta ŋgaembaro maro, 18 tana nya'dona ndi yai'dwesi ondro ka'do miyi tana te ndi ago mirite tana atana rri owo. 19 Ma ni tana embana ämiri ondro no; tana miyi ta robe OPI ya. 20 Megyi ata 'butenätu kwoi te ämiri, se tauni ndi tavoozo kado be orivoya kigye, 21 ago embana taŋgye ndi ta'diri be ndi ämiri. Tana 'dooko mìzana tadri ŋgye ndi ànya se kozoyi ami be ri.
-1-
22 Nyoco ati'bai ko tana ànya ka'dobe ati'bai ro 'do ro ago nyalaga taŋgye ànya se kabe edre ŋgaopa aza ako vure ya 'do ro ko. 23 OPI opena vure ànyaro ni ago 'dise kabe ozionya adri ànyaro lomvo iyi OPI onyana ozi kpa adri ànyaro lomvo.
-2-
24 Mi'be bereazi ko lidri se kabe oŋga ndriŋwa kyilaro 'do be ca nyaba ko lidri se ozibe be, 25 tana ukyi miru taoye ànyaro 'da ago nyabaṛi andivo miro 'da rriti si.
-3-
26 Mi'ba tao'ba ko yuŋgu 'di to azaro ozone, ca nya'do ko driute'ba ro ta yuŋgu rota. 27 Tana ondro ka'do nya'dote ŋga aza ako ozone, 'dooko ànya urunayi ca kitapara miro kpa.
-4-
28 Miswe kishwe uku se zutui miro kosibe 'do ko cu alona.
-5-
29 'Dise kabe losioye kadoro 'do induru na ndi 'bädri'bai ri; nda induruna ko lidri wayiro ri.