في تسالونيكي
1 فمَرّا على أمْفِـيبولِـيسَ وأبولونِـيّةَ حتى وصَلا إلى تَسالونيكي، وكانَ فيها مَجْمَعٌ لِليَهودِ. 2 فدَخَلَ بولُسُ المَجمعَ كعادَتِهِ، فجادَلَهُم ثلاثَةَ سُبوتٍ، مُستعينًا بالكُتُبِ المُقدّسةِ، 3 يشرَحُها ويُبَــيّنُ لهُم كيفَ كانَ يَجبُ على المَسيحِ أنْ يتألّمَ ويَقومَ مِنْ بَينِ الأمواتِ، وقالَ: «يَسوعُ هذا الذي أُبَشّرُكُم بِه هوَ المَسيحُ». 4 فاَقتنَعَ بَعضُهُم واَنضمّوا إلى بولُسَ وسيلا، ومعَهُم كثيرٌ مِنَ اليونانيّينَ الذينَ يَعبُدونَ اللهَ، وعدَدٌ كبـيرٌ مِنَ السيّداتِ الفاضِلاتِ. 5 فمَلأَ الحسَدُ قُلوبَ اليَهودِ، فجَمَعوا مِنَ الرّعاعِ رِجالاً أشرارًا هَيّجوا النّاسَ وأثاروا الشّغَبَ في المدينةِ. ثُمّ جاؤُوا إلى بَيتِ ياسونَ يَطلُبونَ بولُسَ وسيلا ليُسلّموهُما إلى الشّعبِ المُحتَشِدِ، 6 فما وَجدوهُما. فساقوا ياسونَ وبَعضَ الإخوةِ إلى حُكّامِ المدينةِ وهُم يَصيحونَ: «هَؤلاءِ الذينَ أشعَلوا نارَ الفِتنةِ في كُلّ مكانٍ هُمُ الآنَ هُنا 7 في ضيافَةِ ياسونَ، وكُلّهُم يُخالِفونَ أوامِرَ القَيصَرِ، فيَقولونَ: «هُناكَ مَلِكٌ آخرُ اَسمُهُ يَسوعُ». 8 فأثاروا بِهذا الكلامِ جُموعَ الشّعبِ والحُكّامَ. 9 فأخذوا كَفالَةً مِنَ ياسونَ والآخَرينَ، ثُمّ أطلَقُوهُم.
في بـيريّة
10 فأرسَلَ الإخوَةُ في الحالِ بولُسَ وسيلا إلى بـيرِيّةَ ليلاً، فلمّا وصلا إلَيها، دَخَلا مَجمعَ اليَهودِ. 11 وكانَ هَؤلاءِ أكثرَ تسامُحًا مِنَ الذينَ في تَسالونيكي، فأصغوا إلى كلامِ اللهِ برَغبةٍ شديدةٍ، وأخذوا يَفحَصونَ الكُتُبَ المُقَدّسَةَ كُلّ يومٍ ليَعرِفوا صِحّةَ تَعاليمِ بولُسَ وسيلا. 12 فآمَنَ كثيرٌ مِنهُم، وآمَنَ مِنَ اليونانيّينَ نِساءٌ شريفاتٌ وعدَدٌ كبـيرٌ مِنَ الرّجالِ. 13 فلمّا عرَفَ اليَهودُ في تَسالونيكي أنّ بولُسَ يُــبَشّرُ بِكلامِ اللهِ في بـيرِيّةَ، جاؤُوا إلَيها وأخَذوا يُحَرّضُونَ الجُموعَ ويَهيّجونَهُم. 14 فأرسَلَ الإخوةُ بولُسَ في الحالِ نحوَ البحرِ، وبَقِـيَ سيلا وتيموثاوُسُ مدّةً في بـيرِيّةَ. 15 أمّا الذينَ رافَقوا بولُسَ، فأوصَلوهُ إلى أثينا، ثُمّ رَجَعُوا بوَصيّةٍ مِنهُ إلى سيلا وتيموثاوسَ أنْ يَلحَقا بِه في أسرَعِ ما يُمكِنُ.
في أثينا
16 وبَينَما بولُسُ في أثينا يَنتَظِرُ سيلا وتيموثاوُسَ، ثارَ غضَبُهُ عِندَما رَأى المدينةَ مَملوءَةً بالأصنامِ. 17 فأخَذَ يُناقِشُ اليَهودَ والمُتَعبّدينَ للهِ في المَجمعِ، ومَنْ يُصادِفُهُم كُلّ يومٍ في ساحةِ المدينةِ. 18 وكانَ جماعَةٌ مِنَ الفلاسِفةِ الأبـيقوريّينَ والرِواقيّينَ يُجادِلونَهُ، فقالَ بَعضُهُم: «ماذا يريدُ هذا الثّرثارُ أنْ يقولَ؟» وقالَ آخرونَ: «هوَ يُبَشّرُ بآلهةٍ غريبةٍ»، لأنّ بولُسَ كانَ يُبَشّرُ بـيَسوعَ والقيامَةِ.
19 فأخذوا بولُسَ إلى مَجلِسِ المدينةِ في الأرِيوباغوسَ وقالوا لَه: «نُريدُ أنْ نَعرِفَ هذا المذهَبَ الجديدَ الذي تُبَشّرُ بِه، 20 لأنّ تَعاليمَهُ غريبَةٌ على مَسامِعِنا، ونَحنُ نَرغَبُ في معرِفَةِ مَعناها».
21 وكانَ الأثينيّونَ جميعًا والمُقيمونَ بَينَهُم مِنَ الأجانِبِ يَصرِفونَ أوقاتَ فَراغِهِم كُلّها في أنْ يَقولوا أو يَسمَعوا شيئًا جديدًا.
22 فوقَفَ بولُسُ في وسَطِ المَجلسِ وقالَ: «يا أهلَ أثينا! أراكُم أكثرَ النّاسِ تَديّنًا في كُلّ وجهٍ. 23 لأنّي وأنا أطوفُ في مَدينَتِكُم وأنظُرُ إلى معابِدِكُم وجَدتُ مَذبَحًا مكتوبًا عليهِ: إلى الإلهِ المَجهولِ. فهذا الذي تَعبُدونَهُ ولا تَعرِفونَهُ هوَ الذي أُبشّرُكُم بِه. 24 إنّهُ اللهُ خالِقُ الكونِ وكُلّ ما فيهِ، فهوَ رَبّ السّماءِ والأرضِ لا يَسكُنُ في معابِدَ بَنَتْها أيدي البَشَرِ، 25 ولا تَخدُمُه أيدٍ بَشَريّةٌ، كما لو كانَ يَحاجُ إلى شيءٍ، لأنّهُ هوَ الذي يُعطي البشَرَ كُلّهُمُ الحياةَ ونَسمةَ الحياةِ وكُلّ شيءٍ. 26 خلَقَ البشَرَ كُلّهُم مِنْ أصلٍ واحدٍ، وأسكنَهُم على وجهِ الأرضِ كُلّها، ووَقّتَ لهُمُ الأزمِنَةَ وحَدّدَ لِسكناهُمُ الأماكِنَ، 27 حتى يَطلُبوهُ لعَلّهُم يَتَلمّسونَهُ فــيَجِدوهُ، وهوَ غيرُ بَعيدٍ عَنْ كُلّ واحدٍ مِنّا. 28 فنحنُ فيهِ نَحيا ونــتَحَرّكُ ونوجَدُ، كما قالَ أحدُهُم. ونحنُ أيضًا أبناؤُهُ، كما قالَ شاعِرٌ آخَرُ مِنْ شُعَرائِكُم. 29 وما دُمنا أبناءَ اللهِ، فــيَجبُ علَينا أن لا نَحسُبَ الأُلوهيّةَ شَكلاً صنَعَهُ الإنسانُ بِفَنّهِ ومَهارتِهِ مِنْ ذهَبٍ أو فِضّةٍ أو حجَرٍ. 30 وإذا كانَ اللهُ غَضّ نَظرَهُ عَنْ أزمِنةِ الجهلِ، فهوَ الآنَ يَدعو النّاسَ كُلّهُم في كُلّ مكانٍ إلى التّوبَةِ، 31 لأنّهُ وَقّتَ يومًا يدينُ فيهِ العالَمَ كُلّهُ بالعَدلِ على يَدِ رَجُلٍ اَختارَهُ، وبَرهَنَ لجميعِ النّاسِ عَنِ اَختيارِهِ بأنْ أقامَهُ مِنْ بَينِ الأمواتِ!»
32 فلمّا سَمِعوهُ يَذكُرُ قيامَةَ الأمواتِ اَستهزأَ بِه بَعضُهُم، وقالَ لَه آخرونَ: «سنَسمَعُ كلامَكَ في هذا الشّأنِ مرّةً أخرى». 33 فخرَجَ بولُسُ مِنْ بَينِهِم، 34 لكنّ بَعضَهُم اَنضمّوا إلَيهِ وآمنوا، ومِنهُم دِيونيسيوسُ الأريوباغيّ، أحَدُ أعضاءِ مَجلسِ المدينةِ، واَمرأَةٌ اَسمُها داماريسُ وسِواهُما.
Paulo ndi Sila be Tesalonika ya
1 Paulo ndi Sila be uguyi abate Amefipolisa ndi Apolonia be yasi ago ikyiyite Tesalonika ya, se zotaeriro orivoya kigye. 2 Oso a'do ndaro ondoalo ronye Paulo oyite zotaeriro ya. Tu Sabata nätu rosi nda rite tavo atane lidri be, ugu tavo usi si, 3 ago ugu tavoedrete ni Taegyi yasi ago ugu taka'date ni Taegyi yasi anjioko Mesiya ri ruezane ago efone ni avo yasi. Paulo atate ekye: “Yesu se mabe tana opena ämiri ono ni Mesiya owo.” 4 Rukä ànyaro ma ta ṛote ago dro'berute Paulo ndi Sila be be, ndi 'ditoko 'desi amba be ago amba gboko Giriki ro se mätuyi Lu te be.
5 Oko Yudai a'doyite yaoko be ago otoyikala rukä tovo'bai se koziro rote ni litiŋwà drisi ago ṛiyi lowa te. Ànya 'bayi 'bakici te kpeye amone ago muyi drî 'ba mano se äzibe Yasona ana rote, ànya ojoyite Paulo ndi Sila be uṛine ago ànya ezine lidri kandra. 6 Oko ondro ànya kusuyi ànya kote oko, ànya eseyi Yasona ndi rukä taoma'bai robe te drikaca'bai 'bakici ro kandra, ago treyite ekye: “Lidri kwoi ozoyi rriti te vo cini yasi! Yauono ànya ikyiyite 'bakici amaro ya. 7 Ago Yasona rudri ànyaro te zo ndaro ya. Ànya cini kayi ugu otai 'bädri'ba ro perena, kayi ugu ata ekye 'bädri'ba aza orivoya ävuruna Yesu.” 8 Ata kwoi si ànya 'bayi lowa ndi drikaca'bai 'bakici robe te amone amba. 9 Drikaca'bai 'bayi Yasona ndi 'di azaka be te parata amba se alebe driutweza ana ozone ànya onjiza, ndi 'dooko a'bana ànya gwo oyine.
Paulo ndi Sila be Berea ya
10 Ago vo kunite oko, taoma'bai zoyi Paulo ndi Sila be te Berea ya. Ondro ànya kesayite oko, ànya oyiyite zotaeriro ya. 11 Lidri lau ana drî na pirute ndrani lidri Tesalonika ya risi. Ànya eri lazo te ya cini si, ago ondoalo ànya tenyiyi taegyi te leyi unine kode tase Paulo katabe gindi orivoya endaro ŋgye ya. 12 Amba ànyaro mayitate, ago amba 'ditoko Giriki ro se 'desi ro ndi mànoago amba Giriki robe mayi ta kpate. 13 Oko ondro Yudai Tesalonika ya keriyi tate Paulo pe ata Lu ro kpate Berea ya oko, ànya ikyiyite ago uguyi ya lowa ro eŋgate. 14 Dori taoma'ba zoyi Paulo te le gyi'desi kala; oko Sila ndi Timoteo be riyite Berea ya. 15 Lidri se kuguyi Paulo be oyiyite nda be le Atenea ya ago 'dooko go egoyite le Berea ya lazo be ni Paulo resi anjioko Sila ndi Timoteo be beṛo ukyine rudro'bene nda be ndrindri.
Paulo Atenea ya
16 Ondro Paulo kadri Sila ndi Timoteo be kwotena Atenea ya oko, nda a'dote tusuro amba ondro nda kondre 'bakici te twi lu awi be owo. 17 Ago nda ru ta ata te zotaeriro ya Yudai ndi Atrai se kabe Lu mätu be, ago kpa goro kalakoto ro se lidri amba kabe kala oto kigye ya. 18 Epikureana'ba aza ndi miemba'bai Sitoika robe diṛiyi kala kpate nda be. Rukä ànyaro ejiyi tate ekye: “Tauniako'ba ono ka ta e'diro atana ya?”
Azaka zatadrite ekye: “Landrebe osoago nda ka ta lui atraro ro atana.” Ànya 'deyibe atane nonye tana Paulo ka ugu ta Yesu ro opena ndi ta eforo be. 19 Ago ànya ruyi Paulo te eziyi nda te taäyi'ba 'bakici ro Areopagu kandra, ago atayite ekye: “Male ta miemba se to'di se nyabe ugu tana ata ono ro unine. 20 Rukä ŋga azaka ro se meri nyabe atana uwina orivoya to ämäri, ago màle takaci ànyaro unine.” 21 (Tana 'bakici'bai cini Atenea ro ndi 'di atrai se koriyibe lau ana leyite tu cini ànyaro enjine ugu ta atane ago ugu ta to'di erine.)
22 Paulo edrete kuru taäyi'bai 'bakici ro kandra ago atate ekye: “Mandrebe ta cini yasi ami Atenea'bai orivoya mätu'bai para. 23 Tana mugu abate 'bakici cini amiro yasi mandre vose nyàbe mätu oye kigyesi te, musu egyitate vo tori oloro aza dri ekye: ‘Lu uniako ri.’ Se nyàbe mätuna, ago mini tana ca ko oko, ono ni tase mabe opena ämiri yau ono owo. 24 Lu, se 'ba 'bädri ni ndi ŋgase cini kigye be, ni Opi vo'buyakuru ro ndi 'bädri be ago ri kote yekalu se lidri ede beni ya. 25 Nda le ŋga aza se mänina ndi ozone losi oye si ndari 'do ko, tana nda, andivo ni se kozo adri ni ndi lawa be ndi ŋga cini be 'dicini ri owo. 26 Ni mano alo se nda ko'babe ana yasi tu'dei cini beti toto be a'bate ago 'ba ànya te orine 'bädri cini yasi. Nda andivona ratate ṛo kyeno ndi tuna be ndi kishwe voi se ànyari orine kigyesi robe. 27 Nda ye tase ono te nonye tana ànya kuṛiyi nda robe, kode kusuyi nda robe ago ànya kusuyi vona robe. Caoko endaro Lu ko lozo ni aza alo amaro resi; 28 oso 'diaza katabe ronye ekye:
‘Mà ori nda ya ago ma ushwe nda ya ago mà a'do nda ya.’
Loŋgo oŋgo'bai amiro rukäna atate ekye:
‘Ama kpa orivoya ŋgwai ndaro.’
29 Ama be ni ŋgwai Lu ro ono, ko ämäri taomane makye a'do ndaro orivoya oso beti logo läguläguro ro kode mo'di kode kuni be ronye, edeedero taoye kode tauni lidri rosi. 30 Lu ti tuse lidri kuni nda driko ana tana kote, oko yauono nda ka vo ànyaro cini vo cini yasi ota drietane ni taoye cini undiro ànyaro yasi. 31 Tana nda nji tu te se nda opena vure 'bädri cini ro 'da sina taŋgye si mano se nda konjibe ana si. Nda ozo taka'da ta ono rote 'dicini ri mano ana lofona si ni avo yasi!”
32 Ondro ànya keriyi Paulo ka ta eforo ni avo yasi tana ope oko, rukä ànyaro guyi nda te, oko azakana ekye: “Màle miri ta ono opene to'di erine ämäri.” 33 Ago Paulo e'be kalakotovo te. 34 Rukä lidri ro dro'berute nda be ago mayitate, lakoigyesi ni Dionyesio, alo aza taäyi'bai ro; toko se äzite Damari ana kpa, ndi lidri rukä azaka be.