Buulus gi Makiduuniya a Yuunaan a Taruwaas
1 A dina ma dhuŋun dhina dhilagudhinu ganu erna, a Buulus urnie calmiz ŋwulmira, a ŋwutu duŋwela gi Makiduuniya. 2 A dina muŋwela ŋwen ibiŋwe ŋwulgathaje uwa dhuŋun dhai dhoinyadho, ŋwila gi Yuunaan. 3 Ŋwuje mine luweo thiril, a dina ma Yahuud uthi dhuŋuna dhina dhuthi ŋwujimiya ganu dhan ŋeda dina juŋw githo guŋwela gi Suuriiya, ŋwuthi dhuŋuna dha dhaurai gi dhai dha Makiduuniya. 4 Algwudhie gi Asiiya Suubaatarus gwai gwa Biiriiya; a gi liji la Tasaaluuniika, gweta gwan Aristarkhus a gwiter gwan Sakuundus; a Qaayuus gwina gwathije gi Darba, a Tiimuuthaawus; a gi liji la Asiiya Tikhiikus a Turuufiimus. 5 A liji ibila madhini jildhunijo gi Taruwaas. 6 A dina maji ma ŋwamun erna ŋwa dh’ⓐesh Fatir, anagathani Fiilibbuŋw, anela felluuka gwai a ma ŋwamun thudhina erna anela degen gi Taruwaas, analije mine ŋwamun kworoŋo‐thiril.
Aftiikhuus
7 A gi lamun lina liro kwerkwereny la asbuuⓐ, a calmiz auradhe liduŋw dilurta ⓐesh ganu, al Buulus abiŋaijo dhuŋuna dha Kalo, dina juŋw githo duŋwela bigunu; ŋwuje dabiŋi gwortal di a kalo ubie ganu gile thirir. 8 A ŋwamba ŋwijo ŋwoinyadho gi dunu agwilaŋ gwina gwauradhina liduŋw. 9 A kamal geta jalo gi shubbaak gina gan Aftiikhuus, githi ŋwar gwuleny dina jo Buulus dabiŋi gwortal; a ŋwar dhami ŋwida gi dunu alaŋ gwina gwathijadha agwilaŋ gwina gwiro nimra thiril ŋwobani kwiyaŋ, alapai gwaio. 10 A Buulus uladha galo, ŋwunida alaŋ, ŋwumutha ganu ŋwarnu, Athaji dugor mirii no; gwoma gwimidho. 11 Ŋwubalo manaŋ, ŋwurta ⓐesh ganu, ŋweny, ŋwabiŋi gwortal di a kalo ure, ŋwubaji ŋwela. 12 Alodha kamilai gimidho, aliŋir dugore gwuleny.
Safariiya gi Miiliitus
13 Anabi madhina felluuka gwai anela Assuus, anari labudhe Buulus ŋalai mine anapai; ŋinena uthuŋw dhuŋuna ibidha minoŋ ŋwari gwela ŋwora ŋwai. 14 A dina manalbudhe gi Assuus, anodha anela gi Miitiiliini. 15 Anabaji anela felluuka gwai anobani bigunu anadhuni Khiyuusuŋw ganu; a bigunu gweda anobani gi Saamuus; anajalo gi Turuujiiliyiin; a bigunu gwiter anobani gi Miiliitus. 16 Ŋinena ar Buulus gwamadhina Afasusuŋw felluuka gwai dathi dhuŋun dheda jo dhina dhadhabrico duŋwuthi ŋwamun ŋwoinyadho gi Asiiya no; ŋinena bupuŋw duŋwela babraŋ, di ada gwimuthi ŋoma, ŋwobani gi Urushaliim gi Yom al Khamsiin.
Dhuŋun dhina dhabiŋaijo Buulus shiyuuk la Afasus dhina dhimirudhi
17 A gi Miiliitus ŋwukejiye gi Afasus, ŋwurnia shiyuuk la kaniisa. 18 A dina malila dugun, ŋwulaicinu, Nyaŋa liliŋidhi darnu dina udhiny kwerkwereny Asiiya, alŋa lathije akwai ŋwamun peth. 19 Athinyi upijo Kwelenya ŋiro rujini gwai gwitiny peth, a ŋwal ŋwai ŋwoinyadho, a idhejini gwina gwibujiny dhuŋun dhai dha Yahuud dhina dhuthi ŋwujimiya ganu. 20 Athathinyi dhunejo ŋida ŋeda ŋina ŋiŋir no, ŋajibaŋajo, a ŋajalimiye dhuŋuna gi je ganu ja liji, a gi dunu gweta gi dunu gwiter. 21 Nyiro shaahid gi liji lina liro Yahuud a lina liro Yuunaaniyiin ko dilurle dugore galo ŋidi ŋina ŋike alauradha di Kalo, a diluthi imaan gwina gwijo gi Kweleny gwega gwina gwan Yasuuⓐ al Masiiẖ. 22 A aŋadhul ŋinena nyi gwela gi Urushaliim gwigukinu Dhigirim dhai, athinyi liŋidhi darnu aŋ gwaji gwaje diginy mine no; 23 abi dogo Dhigirim dhina Dhiŋir dhiro shaahid gwiny gi limediina peth, ŋwarnu gukini a dhuŋun dhina dhibur dho dhidhunijiny. 24 Abi nyi gwati gwadhura darnu midhe gwiny gwuthi luro lina linaŋ diginy no, dinyi meaje ŋiro ŋiny iŋir gwai dhugore a ŋiro ŋina ŋapinyilo di Kweleny gwina gwan Yasuuⓐ, dinyabiŋaijo lijo Dhuŋuna dhina Dhiŋir dha niⓐma gwa Kalo. 25 Nyi gwiliŋidhi darnu nyaŋa peth lina lathinyil abiŋaijo gidhila gai ga Kalo lati laŋa je jiny manaŋ no. 26 A gi dhuŋun ibidha nyi gwa gwabiŋaijaje ŋinenaŋina darnu nyi gwijuro gi ŋin ŋa liji peth. 27 Ŋinena athathinyi dhunudhi dajabiŋaijo dhuŋun dhai peth dhina dhibupo Kalo no. 28 Ethadhinul bai galo gi lidom lalo a gi liji peth la lidoŋa lina limajina Dhigirim dhina Dhiŋir geta ganu danyaro asaagfa, nyaie kaniisa ga Kalo gina gimuŋw elaŋ ŋin ŋai ŋuŋun. 29 Nyi gwiliŋidhi dhuŋuna ibidha darnu maji minyela lira laji lajinuni ganu lina lathirinyiye, lati luthi inaŋw gi lidoŋa alaŋ no. 30 A liji laji ladire dagalo ganu alabiŋi dhuŋuna dhina dhurlo ganu dhina dhati dhiro titiganu no, alodha calmiz dilligwuje. 31 A minoŋ jil galo je jai, nyaŋidhani darnu nyi gwati gwidhunudhi jidhileo thiril ninaŋin a gigilo daji ola gweta gweta ŋwal ŋwai no. 32 A ŋinena nyi gwajabricijo Kaloŋa, limega lai, a gi dhuŋun dha niⓐma gwuŋun, gwina gwuthi ŋoma dajimuthineye galo, a dajidhedha ŋelenya liji ŋalai peth lina liŋir didirel. 33 Ŋidi ŋa kwiji gweda ŋati ŋathinyi amra ŋina ŋiro faḏḏa i dahab i ciraŋ no. 34 Nyaŋa liliŋidhi darnu ŋidi ŋina ŋathinyil bupe a ŋidi ŋina ŋathil ŋediŋa lina lathanalje bupe ŋapinyilo doi dai diny. 35 Nyi gwimajaŋajo darnu gi dhuŋun peth darnu minoŋ gwiŋir danya apai ŋiro gwuleny danyagathaje lijo lina limulo nono uwa, a nyaŋidhani dhuŋuna dha Kweleny gwina gwan Yasuuⓐ dina aruŋwnu, Didhedha gwiŋiranu gwoinyadhanu gi dapai. 36 A dina muŋwari minoŋ, ŋwujalo ŋwurko ŋwai ŋediŋa lai peth, allabiŋaijo Kaloŋa. 37 Alare peth gwuleny, almutha Buulusuŋw gwidom gwuŋun, almira, 38 alkadugore a gwuleny gi dhuŋun dhina dharuŋwdhai nu, nyaŋa lati laŋa je jiny manaŋ no. Albigeta gi dhai kalo gina gijina felluuka.
Bɔɔlɔs mɔŋgwɔ ele Mǝkḏuuniiyyɔ nɔ Akhaa-iiyyǝ tok.
1 Kwaathan mǝ lǝwǝ biɽǝthǝlɔ pǝt ta, na Bɔɔlɔs ɔrnɔṯi ṯalaamiiza dɔŋw, mindaŋ nɔŋwsi andaci ethisi firllasi-la, mindaŋ nɔŋwsi aaganni. E-ta nɔŋwsi ɔrlacci ŋwɔdoŋw nɔŋweele Mǝkḏuuniiyyǝ. 2 Mindaŋ nɔŋweele nɔŋw rɔɔmasi ǝzir-lɔ tatap, nɔŋw firllasi lizi-lǝ ŋiɽaŋal-ŋi ŋittǝzir. E-ta nɔŋw iila Akhaa-iiyyǝ, 3 nɔŋgwɔ naani yǝwǝ ṯoɽol. Nǝ mɔŋw ogwɔmɔce kilyǝ-lu etheele Suuriiyyǝ, nɔŋw biɽanni ŋiɽaŋali kǝninǝ ŋǝniŋw, Yahuuḏ kiyala yinǝŋnicǝ-ŋǝlɔ; ṯaŋw nɔŋw kittatha ethi aaɽi Mǝkḏuuniiyyǝ-ŋgi. 4 Nǝreele Suuppaaṯarus-gi kwir tɔr tǝthi Burrus kwǝthi Biiriiyyǝ-ŋwɔ, nǝ Arasṯarkhus-ŋǝ Sakuunḏus-gi lǝthi Ṯasaaluuniiki-ŋw, nǝ Ghaayuus kwǝthi Ḏǝrbǝ-ŋw, nǝ Ṯiimɔɔthaaws-ŋǝ Ṯiikhiikus-gi, nǝ Ṯuruufiimus lǝthi Aasiiyya-ŋw. 5 Nǝrnyji iŋnaci keereny nǝreele Ṯarwaas, nǝrnyji-gwɔ irllici kinanaŋw. 6 Nǝnyii diiɽǝ mɔrkǝb-gi kinaŋw Fiilibbii mǝ @iiḏ wǝthi kajlaŋ ṯamthɔ, mindaŋ mǝ ŋwaamin ṯamthɔ ṯɔthni nǝny-li ɔɽɔmaṯṯi dɔŋw Ṯarwaas kǝzir wɔmǝny-gwɔ naani ŋwaamin dɔvokwɔɽony.
Bɔɔlɔs mɔŋgwɔ rimthithi ṯiraŋitha ṯuuŋwun Ṯarwaas-na.
7 Nǝ kirakalɔ kwǝthi laamin lǝthi sǝbiṯ, nǝnyii aaɽathici ethneya dɔŋw wǝthi ŋɔmath. Nǝ Bɔɔlɔs andaci lizi lǝlu-ttuk mindaŋ nǝ kulŋǝ-nǝ oro, kaka ninḏi-ŋgwɔ ethisi ɔrlacci ŋwɔdoŋw ŋɔrpɔ-ŋgwa. 8 Nǝ ŋwombo naani ŋwuuru ŋwɔfɔɔdɔ ki-lithmin-la kindala kǝzir waaɽathiny-gwɔ dɔŋw. 9 Nǝ kaamal kette kǝni Afṯiikhuus kinaanalɔ ki-shubaak; nǝ kaka nandisa-gwɔ Bɔɔlɔs lǝlu-ttuk, nɔŋw nḏirathala kwɔnoŋw-kwɔnoŋw mindaŋ nɔŋw nḏiratha keereny-gi wiɽil, mindaŋ nɔŋw iidǝ ki-lithmin-la lir nimrǝ ṯoɽol nɔŋw iidǝ kwurǝyu-lu. Mindaŋ mǝr dimmi tǝ, nɔŋw-ai. 10 Nǝ Bɔɔlɔs dappitha-lɔ mindaŋ nɔŋgwɔ iidǝthǝlǝ nɔŋw mithǝnni naana tetter. Nɔŋwsǝccǝŋw, “Ǝṯi pinnǝ rɔŋwor-na mac, ŋgwɔta kinnǝ kwɔmiithɔ!” 11 E-ta nɔŋw aaɽitha ki-lithmin-la kindala, nɔŋw undǝthǝ rǝghiivǝ-nǝ, mindaŋ nɔŋwsi yee. Ŋwɔṯaŋw nɔŋwsi andaci mindaŋ nǝ aaŋwɔn dallitha kimaara, e-ta nɔŋwsi-mǝ ɔrlacci ŋwɔdoŋw nɔŋweele. 12 Mindaŋ nǝr dimmi kaamali nǝrŋeele dɔɔnɔ kimiithɔ, nǝr aamina beṯṯen ṯikandisa-thilɔ.
Mǝr diiɽǝ Ṯarwaas-na nǝreele Miiliiṯus.
13 Nǝnyii ele keereny ki-mɔrkǝb-nǝ nǝnyii-gi ele Assuus, kǝzir winḏiny-gwɔ ethi dimmǝ Bɔɔlɔs-ŋwɔ mɔrkǝb-gi, kaka nandica-ŋgwɔ nyuŋwsi ethisi-ṯǝ ǝrriŋw, ninḏi-ŋgwɔ etheele kinanaŋw ṯaay-thi ṯǝthi wurǝyu. 14 Mǝnyii-li kadirithi Assuus nǝnyii allasi ki-mɔrkǝb-lǝ nǝny-li ele Miiṯiiliinǝ. 15 Nǝnyii diiɽǝ kinanaŋw mɔrkǝb-gi mindaŋ nǝnyii ɔppathi Khiyuus ŋɔrpɔ-ŋgwa. Mǝ laamin ṯamthɔ lithaathɔ nǝnyii iila saamuus, nǝ ki-laamin lithaathɔ nǝnyii ɔppathi Miiliiṯus 16 kaka nigittathi-gwɔ Bɔɔlɔs ethi daaraci Afasuus-ŋwɔ, mindaŋ etheere kiirasi lɔɔmɔr-lɔ leere mac Aasiiyya-na. Nɔŋwɔni kwɔfiɽigathɔ mindaŋ ǝŋgiroro mǝmkin ethi ɔppathi Urshaliim Yɔɔm Al-khamsiin.
Bɔɔlɔs mɔŋgwɔ andaci lishiyuukha lǝthi Afasuus-ŋwɔ.
17 Kinaŋw a-naanɔ Bɔɔlɔs Miiliiṯus nɔŋw ɔɔsi juwaaba Afasuus ethi lishiyuukh lǝthi kǝniisǝ iila naanɔ-ŋgwɔ. 18 Mindaŋ mǝr ɔppathi nɔŋwsǝccǝŋw, “Ŋaaŋa lilŋithi rac ŋwɔɔmɔri tatap ŋwɔnaaniny-ŋi ŋaaŋa-li, ki-laamin lir kwon-kwon lɔppathiny-li muḏiiriiyyǝ kwǝthi Aasiiyya-ŋw. 19 Ǝṯiny-ŋgwɔ ǝkkici Kweelenyi ŋothɽor kaka khaḏaam ṯǝjlinnǝ-thi ki-rogɽo nǝ ŋwal-ŋi yǝy-yi tok, ki-ŋwɔɔmɔr-la ŋwa ŋwɔfirlli beṯ-beṯṯen ŋwɔnaaniny-gwɔ-na ŋiɽaŋal-ŋi ŋǝthi Yahuuḏ yǝṯi-nyii nǝŋnicǝlɔ ethi mɔmmi. 20 Ŋaaŋa lilŋithi rac ethaarɔŋw nyiiti kwɔdirna ŋiɽaŋal-ŋi ŋeere mac ŋǝthi ŋɔma ethi mǝcci ŋaaŋwɔsi kinaŋw aari-nyii bǝshirǝ nǝ nǝṯiny aari @allima ki-lɔdɔŋw-na nǝ ki-dɔɔnɔ-na tok. 21 Ǝṯiny iirǝci Yahuuḏǝ-ŋwsi Umam-yi tig-tig ethi ɔrlacca ŋikiyaŋi ŋeeŋen ŋwɔdoŋw ethaaɽitha Allah naana, mindaŋ ethi ǝmminici Kweelenyi kwǝri kwǝni Yǝcu Kwɔrɔstɔ. 22 Nǝ kaka niinyicǝny-gwɔ Ṯigɽimǝ naana Ṯirllinǝlɔ ter, nǝnyii naŋni etheele Urshaliim, kwiti kwilŋicasi ŋeere ǝzir mac ŋinḏi-nyii ethi ǝrrinici kinanaŋw. 23 Ŋirta ŋɔtɔpɔt ŋilŋithi-nyji, ŋǝṯiny-ŋi Ṯigɽim Ṯirllinǝlɔ ter iirǝci ki-muḏun-na tatap, ǝṯɔŋwaarɔŋw, sijin ŋǝ ṯurvǝ-thi kithala ṯurbǝcǝ-ŋǝ. 24 Laakin ninyeere naŋni ŋimiitha ŋiinyi ethǝthi faayitha naaniny-gwɔ mac; nyii kwɔnaŋna tǝ ethisi ṯimmasi ŋa ŋɔɔsar-nyii-ŋi mindaŋ ethi erne ŋothɽor ŋa ŋinḏǝthǝ-nyji Kweeleny kwǝni Yǝcu ethisi ǝrri, ŋǝniŋw ethi kette shahaaḏa kwǝthi Inyjiil wǝthi ne@ma kwǝthi Allah.
25 “Nyii kwǝṯi iirǝrǝlɔ daŋgal-na kwaari bǝshirǝ ŋiɽaŋali ŋǝthi Ŋeeleny ŋǝthi Allah. Nǝ kirem-tǝ, nǝnyii elŋe rac ethaarɔŋw kwiti kweere mac daŋgal-na kwindi-nyii etheese kwokwony. 26 Ŋwɔṯaŋw ki-laamin-la ṯǝ kɔlɔ ŋǝsi andaci tig-tig; mɔŋw ṯɔɔthi kweere daŋgal-na tǝ, nǝ lɔɔm ere oro liinyi mac. 27 Kaka niti nɔblaṯiny-gwɔ mac ethi ɔppaca ŋaaŋwɔsi karatha kir min-min kǝthi Allah. 28 Aŋricar rogɽo raalɔ nǝ yaaŋal tok yikittica-ŋǝsi Ṯigɽim Ṯirllinǝlɔ ter ki-rii-na raalɔ ethisi karni. Rɔɔthɔr nyaaɽa nyǝthi kǝniisǝ kǝthi Allah, kigittaŋw kiraama-gi kǝthi ŋiɽany ŋǝthi Tɔr tuuŋwun. 29 Nyii kwilŋithi rac, mǝŋǝsi ɔrlacci ŋwɔdoŋw, ǝŋǝsi yiiraaw yǝthi ŋǝriyǝ ǝnḏithǝnǝ yiti yindi ethi athici yaaŋali ŋimɽiya-na ŋeere mac. 30 Laamar kila linḏi linḏi-li lizi lokwo daŋgal-na ethisi andasi ŋir ŋǝluŋw, mindaŋ ethisi ṯalaamiiz kwakithatha. 31 Ŋwɔṯaŋw aŋrathir a kithaayini tok nǝṯi-ŋǝsi-gwɔ ǝccǝ @allima yaaŋwɔnɔ; yulŋǝ ŋwal-ŋi yǝy-yi yithlǝyu ṯoɽol.
32 “Nǝ kirem tǝ, ŋǝsi kettice Allah ki-rii-na ruuŋwun, nǝ ki-ŋiɽaŋal-na ŋǝthi ne@ma kwuuŋwun, kwǝthi ŋɔma ethi kikindasi ŋaaŋwɔsi nǝ ethi inḏǝthǝ ŋaaŋwɔsi barka kwǝthi Allah ŋgwa kwir kwǝthi lizi tatap limǝ suuɽunni. 33 Nyii kwende kwɔmǝ naŋnatha kwizi kweere fiḏḏa wala ḏahab, wala kirethi keere. 34 Ŋilŋithi-ŋǝsi rogɽo-ri raalɔ nǝṯiny-gwɔ akkɔ ŋothɽor rii-ri riinyi kɔrɔ ethi ǝthi kwomne kwǝthi kila lǝṯiny-li akkathisi ŋothɽor nǝ kwǝṯiny naŋni nyii tok. 35 Nyii kwɔmǝ-ŋǝsi baaŋaci kwomne tatap ŋothɽor-ŋi ŋǝṯi-nyii akkɔ tig-tig, nǝ laazim ṯǝrṯiib-thi ṯǝ kɔthɔ ɔrithi mɔcci lizi lir lɔwaay naana. A kithaayini ŋiɽaŋali ŋǝthi Kweeleny kwǝni Yǝcu rogɽo-ri ruuŋwun ŋaarɔŋw-ŋiŋw, ‘Ṯaamana ṯǝṯi naani tɔppa mǝ iṯithi-lǝ ki-lɔɔbi lǝthi-li aavi’.” 36 Mǝ Bɔɔlɔs ṯimmasi ŋiɽaŋali ŋɔ, nɔŋw kwee ŋwɔrgwɔ-lɔ ŋundu-ŋǝli mindaŋ nɔŋw aari kiyiiriny. 37 Nǝr aaritha tatap ki-ldɔŋw mindaŋ nǝr mithǝnǝ, nǝr aaganni ruunyu-ri ethi kette kithaay. 38 Nǝr ronyine beṯ-beṯṯen; kaka nǝccǝŋwsi-gwɔŋw, ŋaaŋa liti lǝnyii ese kwokwony mac. Mindaŋ nǝreele ki-mɔrkǝb-nǝ.