Ŋen ŋəd̶akəmia d̶ə-Rəmwa
1 Ŋen ŋafəṯia ŋen ŋero ñagid̶i ñopəṯiya kwai kwai, ñaŋ pred̶ ñəŋgi ñagakəmia ŋen ŋəled̶a ɽrəto, ŋen ŋanṯa ndə ñagakəmia ŋen ŋed̶a gənəŋ ñagakəmia ntam enalo, ŋen ŋanṯa ñaŋ ñəŋgi ñagakəmia ŋen, ñaganəñaŋ com ñagëbəd̶ia ŋen iŋi ŋarnəlo.
2 Đeṯəm, ləgaləŋeṯr ṯa Rəmwa rakəməd̶ia ŋenŋa ŋəd̶urwaṯo eled̶a ildi ləbəd̶ia ŋen iŋi ŋeicia. 3 Na ñaŋ ñəŋgi ñagakəmia led̶a ildi ləbəd̶ia ŋen iŋi ŋeicia, na ñagëbəd̶ia ŋen ŋarno ŋulu com, ñagəbaṯa ṯa ñagid̶i ñaməñe ed̶akəmia d̶ə-Rəmwa? 4 Walla ñagad̶ama ŋen ŋəŋəra ŋəd̶ələŋeṯa ŋəbaiya d̶ə-Rəmwa na d̶walarano d̶əlëɽəŋu na d̶əɽiñaṯa ŋen d̶əlëɽəŋu? Ñagaijəba ṯa d̶ələŋeṯa ŋəbaiya d̶əlëɽəŋu d̶andaməd̶aṯa ṯa ñatad̶e ŋen ŋeicia ñoɽəbaṯe nano? 5 Orn ñagëbəd̶ia ŋen enare enalo na nara enalo nəbɽwaŋəno ṯa naṯad̶a ŋen ŋeicia nṯia ñagararreid̶ia d̶eiciano ŋcn ŋanṯa eloman ləd̶eiciano, ndə d̶akəmia d̶ə-Rəmwa id̶i d̶əd̶urwaṯo d̶id̶i ad̶ələŋim. 6 Ŋen ŋanṯa Rəmwa rapəɽa led̶a pred̶ eŋen ŋəŋəmëɽria lënəŋulu lid̶u. 7 Rënəŋu rid̶i arənanaice led̶a d̶əməṯia d̶əbəɽəbəte, ildi ləbəd̶ia ŋen ŋəŋəra d̶walad̶a arano na ildi ləbapwaiña ŋaɽrwa na d̶amia na ŋen ṯa lënəŋulu alerṯe lid̶i aləniənded̶əm kwai kwai. 8 Orn led̶a ildi lwaiña ləbəd̶ia mənna enare enen, na laned̶o ŋen ŋəd̶urwaṯo ldənaice ŋen ŋəfo mənna aŋəno esen, na ŋen eŋen ŋafo ṯia, ṯa Rəmwa rid̶i arəlnaniace d̶eiciano na d̶akənna. 9 Led̶a pred̶ ildi ləbəd̶ia ŋen ŋeicia lid̶i alnaneini ŋen ŋubwa kaiñ iŋi ŋələṯrnaṯalo, na d̶wana id̶i d̶əsa narano enen kaiñ, led̶a ildi l-Alyawuḏ ananoŋ na led̶a ildi ləɽo Alyunaniyin com. 10 Orn rënəŋu rid̶i arənanaice led̶a pred̶ ŋaɽrwa na d̶amia na d̶ëuṯaralo ildi ləbəd̶ia ŋen ŋəŋəra, led̶a l-Alyawuḏ ananoŋ na led̶a ildi ləɽo Alyunaniyin com, 11 ŋen ŋanṯa Rəmwa rero d̶akəməd̶aṯa eŋen ŋəpiano.
12 Led̶a pred̶ ildi lero ləberṯia Alganun yi-Musa na lid̶u ŋen ŋeicia lënəŋulu lid̶i aləməndëd̶əni, na led̶a ildi lerṯo Alganun na ləbəd̶ia ŋen ŋeicia lid̶i alakəməni Alganunya. 13 Ŋen ŋanṯa ndə ed̶a gənəŋ gənna Alganun yi-Rəmwa məɽəməɽeñ ŋen iŋi ŋaber ŋəmid̶ia gəd̶urwaṯo eŋen Rəmwa nëiñua, orn led̶a ildi ləbəd̶ia ŋen ŋəd̶urwaṯo Alganunya lid̶i alid̶əni ləd̶urwaṯo eŋen Rəmwa nëiñua. 14 Đeṯəm, ndə led̶a ildi gerṯe laɽo Alyawuḏ ildi lero ləberṯia Alganun, orn lëbəd̶ia ŋen ləfo ig-Alganun, lënəŋulu lero Alganun, orn ŋen eŋen ŋaɽia Alganun entam enen. 15 Led̶a ildi labërrəŋaid̶ia ŋen ṯa ŋen iŋi Alganun yeɽwata ṯa led̶a alid̶i ŋəwërd̶ənu enare enen, ŋen ŋanṯa nara enen naɽo d̶aməd̶aṯa na naɽwata d̶eṯəm na ŋəṯəɽa eŋen ŋaləsəkia walla ŋid̶i aŋəɽrəkəd̶eid̶əṯi ŋen, 16 eloman ildi Rəmwa rid̶i arakəme ŋen ŋəŋaməɽa ŋəled̶a Yesu Almasiyaga. Ŋen iŋi ŋaɽo ŋəmaṯan eŋen ŋəŋəra iŋi igəbërrəŋaid̶ia.
Ŋen ŋ-Alyawuḏ na ŋ-Alganun
17 Đəñid̶i, aganəŋa ŋəŋgi agəbaṯa ṯa ag-Alyawuḏ na agaɽaŋəd̶aṯa Alganun nano yi-Rəmwa na agëminia bəɽan eŋen ŋə-Rəmwa, 18 na agaləŋeṯo ŋen iŋi Rəmwa rwonaṯa, na agaɽwad̶aṯa agələŋeṯa ŋen iŋi ŋəŋəra ŋəd̶urwaṯo ŋen ŋanṯa agërrəŋeinu Alganun, 19 na agələŋinu nano d̶eṯəm ṯa agaməd̶aṯa led̶a ildi ləŋəlisi, na ṯa agaɽo arrerre eled̶a ildi ləfo iŋərəm. 20 Na agatoɽaṯa ŋen ŋəled̶a laijəba ŋen nəsi na agabërrəŋaicia led̶a lero d̶ələŋeṯa ŋen, ŋen ŋanṯa agaləŋeṯo ŋen pred̶ ŋəd̶eṯəm ŋ-Alganun. 21 Aganəŋa ŋəŋgi agəbërrəŋaicia led̶a ɽrəto ŋen agaber agabërrəŋeinia bəɽan? Aganəŋa ŋəŋgi agəbërrəŋaicia led̶a ŋen ṯa, “Lënəŋulu alerṯe ləlaldəbəca laŋge.” Agalaldəbəca laŋge? 22 Aganəŋa ŋəŋgi agəlwaɽəṯia led̶a ṯa, “Lënəŋulu alerṯe ləɽaŋa lijila ɽrəto, agaɽaŋa lijila ɽrəto? Aganəŋa ŋəŋgi agəŋgeiṯu laŋge alo ləpiano ildi led̶a ldukwud̶əñiṯialo, agalaldəbəca laŋge ig-Alekəl?” 23 Aganəŋa ŋəŋgi agëminia eŋen ŋ-Alganun, agagera ŋen ŋ-Alganun nṯia aganaica Rəmwa d̶eicia? 24 Ŋen ŋanṯa ŋen ŋawërd̶ənu egad̶am gə-Rəmwa ṯa, “Irəŋ gə-Rəmwa gaɽwatənia ŋenŋa ŋeicia eled̶a ildi gerṯe laɽo Alyawuḏ ŋen ŋanṯa ñaŋ.”
25 Đuɽəd̶ənia d̶əndaməd̶aṯa ikərəŋ ndə ñagənna na ñagəbəd̶ia ŋen ŋ-Alganun, orn ndə ñagəgera ŋen ŋ-Alganun d̶uɽəd̶ənia ed̶alo d̶aɽo d̶arno d̶ero. 26 Nṯia ndə ed̶a igi gero guɽəd̶ənia gəbəd̶ia ŋen ŋəd̶urwaṯo ŋ-Alganun, Rəmwa raber rabəŋënṯia ed̶a igi gero d̶uɽəd̶ənia garno ed̶a guɽəd̶ənu? 27 Na led̶a ildi lero luɽəd̶ənia egaŋəno orn lëbəd̶ia ŋen ŋ-Alganun, led̶a ildei lid̶i aləndakəme ñaganəñaŋ ñəŋgi ñagerṯo Alganun yiwërd̶ənu na ñəŋgi ñaguɽəd̶ənu egaŋəno, orn ñəŋgi ñagəgera ŋen ŋ-Alganun. 28 Ŋen ŋanṯa Alyawuḏ d̶urri yënəŋu gerṯe yaɽo ed̶a igi g-Alyawuḏ egaŋəno na d̶uɽəd̶ənia d̶urri d̶ënəŋu gerṯe d̶aŋəno ikərəŋ. 29 Alyawuḏ d̶urri yënəŋu yaɽo ed̶a igi gəɽo Alyawuḏ egare, na d̶uɽəd̶ənia d̶urri d̶aɽo d̶uɽəd̶ənia d̶ara, eŋen ŋ-Usila gə-Rəmwa, gerṯe ŋenŋa ŋəwërd̶ənu ig-Alganun. Led̶a laber lənaica ed̶a igi d̶amia, orn Rəmwa ramananaica d̶amia.
God's Judgment Is Fair
1 Some of you accuse others of doing wrong. But there is no excuse for what you do. When you judge others, you condemn yourselves, because you are guilty of doing the very same things. 2 We know that God is right to judge everyone who behaves in this way. 3 Do you really think God won't punish you, when you behave exactly like the people you accuse? 4 You surely don't think much of God's wonderful goodness or of his patience and willingness to put up with you. Don't you know that the reason God is good to you is because he wants you to turn to him?
5 But you are stubborn and refuse to turn to God. So you are making things even worse for yourselves on that day when he will show how angry he is and will judge the world with fairness. 6 God will reward each of us for what we have done. 7 He will give eternal life to everyone who has patiently done what is good in the hope of receiving glory, honor, and life that lasts forever. 8 But he will show how angry and furious he can be with every selfish person who rejects the truth and wants to do evil. 9 All who are wicked will be punished with trouble and suffering. It doesn't matter if they are Jews or Gentiles. 10 But all who do right will be rewarded with glory, honor, and peace, whether they are Jews or Gentiles. 11 God doesn't have any favorites!
12 Those people who don't know about God's Law will still be punished for what they do wrong. And the Law will be used to judge everyone who knows what it says. 13 God accepts those who obey his Law, but not those who simply hear it.
14 Some people naturally obey the Law's commands, even though they don't have the Law. 15 This proves that the conscience is like a law written in the human heart. And it will show whether we are forgiven or condemned, 16 when God appoints Jesus Christ to judge everyone's secret thoughts, just as my message says.
The Jews and the Law
17 Some of you call yourselves Jews. You trust in the Law and take pride in God. 18 By reading the Scriptures you learn how God wants you to behave, and you discover what is right. 19 You are sure that you are a guide for the blind and a light for all who are in the dark. 20 And since there is knowledge and truth in God's Law, you think you can instruct fools and teach young people.
21 But how can you teach others when you refuse to learn? You preach it is wrong to steal. But do you steal? 22 You say people should be faithful in marriage. But are you faithful? You hate idols, yet you rob their temples. 23 You take pride in the Law, but you disobey the Law and bring shame to God. 24 It is just as the Scriptures tell us, “You have made foreigners say insulting things about God.”
25 Being circumcised is worthwhile, if you obey the Law. But if you don't obey the Law, you are no better off than people who are not circumcised. 26 In fact, if they obey the Law, they are as good as anyone who is circumcised. 27 So everyone who obeys the Law, but has never been circumcised, will condemn you. Even though you are circumcised and have the Law, you still don't obey its teachings.
28 Just because you live like a Jew and are circumcised doesn't make you a real Jew. 29 To be a real Jew you must obey the Law. True circumcision is something that happens deep in your heart, not something done to your body. And besides, you should want praise from God and not from humans.