Yǝcu kinaŋw nandisa-ŋgwɔ kaayin-la.
(Luuga 6:20-23)
1 Mǝ Yǝcu ese ŋwɔdɔŋw, nɔŋw allɔ ki-lundǝr-lǝ, mindaŋ mɔŋw naanalɔ tǝ, nǝ ṯalaamiiz ṯuuŋwun ele naanɔ-ŋgwɔ. 2 Nɔŋwaari ibṯǝdi ethisi ǝccǝ @allima, nɔŋwsǝccǝŋw,
3 “Kila liiṯǝnnǝ ki-rogɽo reeŋen lǝni lɔrtanni, kaka nɔrgwɔ Ŋeeleny ŋǝthi ki-leere-naŋw ŋeeŋen.
Hurting-Article
4 “Kila lǝṯi jiɽiminni lǝni lɔrtanni; kaka ninḏirsi-gwɔ ethisi kandisalɔ.
5 “Kila lǝṯi ǝjlinni ki-rogɽo, lǝni lɔrtanni kaka ninḏirsi-gwɔ ethisi inḏǝthǝ ṯurmunǝ ki-rii-na reeŋen.
6 “Kila lǝṯisi yaaŋwɔ yee ǝwthǝ-yi wǝthi ŋɔvthanna, lǝni lɔrtanni kaka ninḏisi-gwɔ Allah ethisi bii.
7 “Kila lir limɽi lǝni lɔrtanni kaka ninḏir-gwɔ ethaavi ŋimɽiyǝ.
8 “Kila lɔsɔɔɽɔ rɔgwor-na cɔr-cɔɽic, lǝni lɔrtanni, kaka ninḏir-gwɔ etheese Allah.
Psalm-34-14
9 “Kila lǝṯi ǝmmithi lizi-nǝ, lǝni lɔrtanni, kaka ninḏirsi-gwɔ ethisi ǝnyjici yiriny yǝni nyɔr nyǝthi Allah.
10 “Kiia lǝṯirsi ǝwɽi yǝy-lɔ sǝbǝb-gi kwǝthi ŋɔvthanna, lǝni lɔrtanni; kaka nǝrɔ-gwɔ Ŋeeleny ŋǝthi ki-leere-naŋw ŋeeŋen.
11 “A lǝni lɔrtanni mǝrŋǝsi ɔŋwɔŋwɔni ŋiɽaŋal-ŋi ŋittǝzir ŋigii, ŋir ŋǝluŋ, kaka ɔrŋa-gwɔ liinyi. 12 Ǝṯaamina, ǝti nyeŋlana tok beṯ-beṯṯen, kaka ninḏiŋǝ-gwɔ ethaavi ɔjra wɔppa wimni ki-leere-na; nǝ liɽii kila linannɔ kerreny tuk daŋgal-la iǝwɽǝrsi-ṯǝ yǝy-lɔŋw tok.
Kwumthǝ-ŋǝ fɔɔri-gi.
(Mɔrgus 9:50Luuga 14:34-35)
13 “Ŋaaŋa lir kwumthǝ kwǝthi ṯurmun, laakin mǝ kwumthǝ irtasi orje-ŋwɔlɔ kwuuŋwn, e-ta ǝrmǝ ǝccǝ tha ethi-mǝ orje kwokwony? Ŋweere ɔvthanni kwokwony mac kwǝthi kwomne kweere, illi ǝri balsalɔ kithaay, ǝri rɔttathalɔ ŋwaara-ŋi.
14 “Ŋaaŋa lir fɔɔri kwǝthi ṯurmun, mǝḏiinǝ kwǝccinǝ ki-lundǝr-lǝ kider, kwiti kwǝthi ŋɔma ethi luccuni ḏuṯ. 15 Ǝṯireere uɽǝthǝ lombo mindaŋ ethi kwuɽubǝthǝlɔ mǝlwǝ-gi mac, laalfin ǝṯir allasi-la kider, ethisi ṯiŋacci fɔɔri-lɔ tatap kiininy. 16 Ethi fɔɔri kwaalɔ erṯelɔ ṯǝŋw, kiyǝnǝ yǝthi lizi, mindaŋ mǝreese ŋothɽor ŋaalɔ ŋisaaw, ǝri nii Ṯarnyalɔ-na ṯaalɔ ṯǝṯi naani ki-leere-na.
Ṯa@liim ṯǝthi Sherii@a.
17 “Ǝṯi kittathɔ ethaarɔŋw nyii kwinḏi ethi iiri Sherii@a-ŋwɔsi kithaay ṯa@liim-thi ṯǝthi liɽii mac; nyiiti kwinḏi ethisi iiri kithaay mac, laakin ethisi kǝniny rattasi kworo. 18 Kaka nǝccǝ-ŋǝsi-gwɔŋw rerrem, niti ninḏi kinnǝ leere-ŋa wurǝyu-yi ethi ernene kithaay mac, a lɔɔli lɔtɔpɔt wala nɔkṯa kwɔtɔpɔt kwǝthi Sherii@a ŋweere ernene ḏuṯ, mindaŋ mǝ ŋiɽaŋal rattathi tatap. 19 Nǝ kweere kwǝṯi derne ethi iinyici waamira naana wokwɔɽoc wǝthi Sherii@a, mindaŋ mɔŋwsi’ ilŋithini lizi ethiseere iinyici naana mac, kwundǝr-ṯǝ kworo kwokwɔṯony ki Ŋeeleny-na ŋǝthi ki-leere-naŋw. Nǝ ŋgwa kwǝṯisi ǝrri mindaŋ mɔŋwsi ǝccǝ lithaathɔ @ailima ethisi ǝrri ṯǝŋw tok, ŋworo kwette kwɔppa ki Ŋeeleny-na ŋǝthi ki-leere-naŋw. 20 Nyii kwǝccǝ-ŋǝsi-mǝ ŋwɔ, meere tamthɔ mɔ@allimiina-la kwǝthi Sherii@a Lifirriisiiyyiin-li tok mac ṯɔvthanna-thi, ere ǝnḏi ki Ŋeeleny-na ŋǝthi ki-leere-naŋw ḏuṯ.
Ṯa@liim ṯǝthi urǝzi rɔgwori.
21 “Ŋimǝsi neŋne ŋandicarsi lizi lǝthi kerreny-ŋwɔ tuk ŋǝniŋw, ‘Ǝteere kette ḏimmi mac; kweere kwɔgette dimmiya, nǝr ɔvthanni ethi ǝccǝ haakima’. 22 Laakin nyii kwǝccǝ-ŋǝsi-mǝ ŋwɔ, kweere kwuurǝci eŋgen ṯɔgwori, nǝr ɔvthanni ethi ǝccǝ haakima. Nǝ kweere kwollo eŋgen, nǝr ɔvthanni ethi iili ki-mǝjlǝs-nǝ kwɔppa. Nǝ kweere kwǝccǝ eŋgen ŋwɔ, ‘Ŋa kwir kǝɽiyǝŋ ŋgɔ!’ ŋwɔvthannici iigǝŋi wǝthi jahannam. 23 Ṯaŋw mǝ iila ethi rillici Allah haḏiiyyǝ-lɔ weere ki-nwǝthgwun-lǝ, mindaŋ mǝ ṯiŋaayini aŋgalɔ kwǝthiŋǝ-gi wǝŋ tǝ, 24 a tayyi haḏiiyyǝ-lɔ wa, mindaŋ ele naanɔ-gwɔ aŋgalɔ, ǝgi ammitha rac, e-ta amaaṯa inḏǝthǝ Allah haḏiiyyǝ wɔɔŋa. 25 Meele kwizi-gi kwǝthiŋǝ-gi wǝŋ, linḏi etheele mahkama tǝ, a fiɽigathi ethi-gi ammithina kithaay-la, nǝ kwɔŋa inḏǝthǝ gaaḏiya, mindaŋ ǝŋǝ gaadi inḏǝthǝ bǝuliisǝ, mindaŋ ǝŋǝ bǝuliis kaṯṯɔ ki-sijin-nǝ. 26 Nyii kwǝccǝ-ŋǝ-mǝ ŋwɔ rerrem, a kwiti kwuruuthǝ kinaŋw mac, mindaŋ mǝ ɽaanyasi girishǝ ŋga kɔtɔpɔt kǝɽinnǝ.
Ṯa@liim ṯǝthi ŋiijin.
27 “Ŋiniŋna-ŋǝsi ŋandisarsi kerreny tuk, ŋǝniŋw, ‘Ǝṯeere ǝrri ŋiijinǝ mac’. 28 Laakin nyii kwɔŋǝsi ǝccǝŋw; mǝ kweere nyithak ese kwayɔ yǝy-yi yǝthi sɔɔrɔm, kwǝniṯǝ kwɔmǝŋw nḏiri ki-ṯɔgwor-na ṯuuŋwun. 29 Mǝŋǝ lǝy lɔɔŋwa lǝthi mɔni ṯɔgdasi ethi ǝrri ŋikiyaŋi ǝlli a kaṯṯɔ kithaay wur, ŋɔvthanna ethi ṯuusi lǝy lette, ki-lɔɔbi lǝthi-li ǝnḏi ki-jahannam-nǝ aŋna-yi min-min. 30 Mǝŋǝ ṯii ṯɔɔŋwa ṯǝthi mɔni ṯɔgdasi ethi ǝrri ŋikiyaŋi, ŋɔvthanna ethi uṯu kithaay a kaṯṯɔ puc, ŋɔvthanna ethi ṯuusi ṯii ṯette ki-lɔɔbi lǝthi-li ǝnḏi ki-jahannam-nǝ aŋna-yi tatap.
Ṯagliim ṯǝthi ṯolaag.
(Maṯṯa 19:9Mɔrgus 10:11-12Luuga 16:18)
31 “Ŋandinna tok ŋaarɔŋw, ‘Kweere nyithak kwɔdirnatha kwayɔ-lɔ kwuuŋwun, ethɔŋwɔ locce shahaaḏa kwǝthi ṯolaag’; 32 ṯǝakin nyii kwǝccǝ-ŋǝsi-mǝ ŋwɔ, kweere nyithak kwɔdirnatha kwayɔ-lɔ kwuuŋwun kwiti kwuuru yǝy-lɔ mac, ŋwmruusi ŋunduŋw kwiijin mǝ kwizi aagwɔ kwir ter, nǝ ŋgwa kwaagwɔ ŋunduŋw, ŋwusǝrri ŋir ŋiijin tok.
Ṯithǝmsǝ ṯuunyu haliifa-yi.
33 “Ŋimǝsi neŋne kwokwony ŋandicarsi lizi lǝthi kerreny-ŋwɔ tuk ŋaarir-ŋi ŋwɔ, ‘Ǝṯeere ṯǝmsi ṯuunyu ŋiɽaŋal-ŋi ŋeere, mindaŋ ethiseere ǝrri mac, laakin ǝsi kǝniny ǝrrici Kweelenyi kaka ṯǝmsicǝ-ŋǝ-gwɔ ṯuunyu’. 34 Laakin nyii kwǝccǝ-ŋǝsi-mǝ ŋwɔ, Ǝṯeere aari haalifa kwullu-kwullu, wala leere-li, kaka nɔrɔ-ŋgwɔ kwɔrsi kwǝthi Allah, 35 wala ethaari haalifa wurǝyu-yi, kaka nɔrɔ-ŋgwɔ ǝzir wǝṯi-ŋgwɔ kette ŋwaara-la ŋwuuŋwun, wala Urshaiiim-ŋgi, kaka nɔrɔ-ŋgwɔ mǝḏiinǝ kwǝthi Kweeleny kwɔppa, 36 wala ethaari haalifa nda-li lɔɔŋwa, kaka niti nǝthi-ŋǝgwɔ ŋɔma mac ethi riithi ǝwɽu, ethi fiithi alla ethi uŋwni. 37 Laakin ethi kǝniny ŋiɽaŋal ŋɔɔŋa ǝni ‘Aw’, ya ‘Bǝri’, na mǝr kiɽǝnni-lǝ tǝ, ǝṯiroro ŋǝthi Ibliis.
Ŋiɽaŋal ŋǝthi ṯǝɽithisǝ ŋwɔɽa.
(Luuga 6:29-30)
38 “Ŋimǝsi neŋne ŋaarir-ŋiŋw, ‘Lǝy-ŋǝ lǝy-li, nǝ liŋath-ŋǝ liŋath-li’. 39 Laakin nyii kwǝccǝ-ŋǝsi-mǝ ŋwɔ, jǝṯiseere ǝrrici kweere ŋigii mac ŋirga ŋǝrricǝ-ŋwsi ŋaaŋwɔ. Laakin mɔŋw ippi ŋaaŋwɔ kirell-na kǝthi mɔni tǝ, ɔrlacci kithaathɔ tok. 40 Mɔŋw naŋni kweere ethi iili ŋaaŋwɔ ki-mahkama-na sǝbǝb-gi kwǝthi kwɔɔvan kwɔɔŋa tǝ, a inḏǝthǝ fǝrṯi tok. 41 Mɔŋwɔ kwɔrmɔṯasi ŋaaŋwɔ kweere ǝthiili ŋaaŋwɔ miilǝ kwette tǝ, a iilici ŋa kwuɽǝn. 42 Mǝŋǝ kweere uṯicǝlɔ kwomne-gi kweere tǝ, a inḏǝthǝ, nǝ mɔŋw naŋnitha ŋaaŋwɔ kwomme kweere kǝmsu tǝ, e-ta ere unyǝthǝ mac.
Ṯamɽa ṯǝthi-thi amɽi ṯuwǝnu.
(Luuga 6:27-28, Luuga 32-36)
43 “Ŋimǝsi neŋne ŋaarir-ŋiŋw, ‘Ǝti amɽi jaara kwɔɔŋa, nǝ ǝṯi wǝzi ṯuwǝnu ṯɔɔŋwa’. 44 Laakin nyii kwǝccǝ-ŋǝsi-mǝ ŋwɔ, ǝṯis amɽi lir ṯuwǝn ṯaalɔ, nǝ ǝtisi ǝrici kiyiiriny kila lǝṯi-ŋǝsi ǝwɽi yǝy-lɔ, 45 mindaŋ moro nyɔr nyǝthi Ṯarnyalɔ ṯaalɔ ṯǝṯi naani ki-leere-na; kaka nǝṯɔŋwsi-gwɔ allica aaŋwɔna ligii tok lisaǝw tok, nǝ ǝṯɔŋwsi dunnicǝ kawwa kila lirllalɔ tok, nǝ liti lirllalɔ tok mac. 46 Mǝsi amɽi kila lǝṯi-ŋǝsi amɽi, e-ta ǝmǝ aavi ɔjra wirṯaŋ? Kila lǝṯi allilla ṯɔlba, ŋiṯ ŋǝṯirsi ǝrri ŋir kaka ṯǝ ŋɔ mac-a? 47 Mǝsi aagani kila lirŋali ŋiyaŋga dak tǝ, ŋindǝr ŋǝndu ŋimǝsi ǝrri ŋithǝmthicǝ-silǝ, ŋiti ŋǝṯisi Umam ǝrri ṯǝŋw mac-a? 48 Ŋwɔṯaŋw rɔɔthɔr min-min, kaka nɔrɔ-gwɔ ṯarnyalɔ ṯaalɔ min-min ṯǝṯi naani ki-leere-na.
Dhuŋun dhina dhabiŋu Yasuuⓐ gi len alaŋ
1 A muŋwaŋa lijo loinyadho, ŋwela ŋwalo kamarigen; a dina muŋw jalo, a calmiz juŋun ela dugun. 2 Ŋwulalimiye, ŋwulaici,
Dhuŋun dha dhiŋir dugore
3 Liji la liŋir dugore lina liro dhigirima masaakiin; gidhila ga Sama gegen giro. 4 A la liŋir dugore lina lathiruni ŋinena; laji linudhini. 5 A la liŋir dugore lina lathirujini litilitiny gwiren; laji lamadhe gidhila. 6 A la liŋir dugore lina lathil jamu eny al odha eny gi dhuŋun dhina dhiŋir; laji lape. 7 A la liŋir dugore lina luthi ŋina gi je; laji laliina. 8 A la liŋir dugore lina lijuro gi dugor ganu; laji laŋa Kaloŋa. 9 A la liŋir dugore lina lathaudhaijiye galo; laji luthi jiriny jan keleŋa ga Kalo. 10 A la liŋir dugore lina lathilure ŋijigora gi dhuŋun dhina dhapilo dhiŋir; gidhila ga Sama gegen giro. 11 Iŋiriyul ganu maji ma liji abiŋa dhuŋuna nono dhina dhike, ŋajilirini, a ŋajilabiŋaijo dhuŋuna dhina dhike dhina dhiro ŋidhuŋun ŋinena uminyinyilo. 12 Iŋiriyul dugore, nyamani ganu gwuleny; ŋinena uthanya mukaafa gwipa Sama; ŋediŋa lurina nebiŋaije ŋijigora minoŋ lina lijanu kwereny dagalo.
Alimiye gwa mudha a lamba
13 Nyaŋa liro mudha gwa gidhila; abi ada mudha gwimamule gwuthi ŋoma gwaŋurcie agwai manaŋ? Gwati gwau ŋidi ŋeda manaŋ no, abi gwoceny gwa buludhini por, athin liji elilalaŋ ŋwora ŋwai. 14 Nyaŋa liro fure gwa gidhila. Mediina gwina gwathucini gi len alaŋ gwati gwuthi ŋoma gwurilini no. 15 A ko liji lati lathora shama, ŋwulgilibice gi leny ganu no, athuŋwul uleje gi shamadan ganu, duŋw uthi ŋoma ŋworaje lijo galo peth lina lijo kiru. 16 Gwiro minoŋ ko abricul fure gwalo ŋwora galo gi je ganu ja liji, diluthi ŋoma alaŋa ŋiro ŋalo ŋina ŋiŋir, almajidhe Babuŋw gwalo gwina gwathije Sama.
Naamuus gwina gwurun a naamuus gwa Yasuuⓐ
17 Athanya abiŋinu gi dugor ganu dalo nyalarnu nyi gwiludhi diny irnie dhuŋuna dha naamuus, i dha nebiŋa. Nyi gwati gwiludhi diny kie no, abi diny meaje. 18 Titiganu nyi gwa gwacaijinu, Di ma Sama erna i gidhila, abi dhuŋun dha naamuus dhati dherna dhina dhitiny i nukta no, di ma dhuŋun peth uthi je ganu. 19 Abi gwina gwakie amr gweta gwina gwitinyanu, ŋwalimiye lijo ando ko, gwaji gwan gwitinyanu kidhila ga Sama; abi gwina gwathalimiye lijo ŋwundo ko, gwaji gwan gwibuthanu kidhila ga Sama. 20 Nyi gwa gwacaijinu, Ada dhuŋun dhalo dhati dhimiŋirani gi dhuŋun dha jathib a Farriisiyiin no, nyaŋa lati luthi ŋoma luni kidhila ga Sama gatur no.
Kadhugore a rinyiye
21 Nyana lidiŋinu darnu dhabiŋinina ro, ŋwarnu, Athaŋa rinyio dhimar no; ada kwiji gweta gwimarinyie dhimar gwaji githo didhudhe ẖukm. 22 Abi nyi gwa gwabiŋaijaje, ŋajaici, Liji peth lina lathikijo megen dugore tur laji ladhuna gi je ganu ja ẖukm; a ada gweta gwimaici megen nu, Ŋa gwike tur, gwaji gwadhuna juriya; a gweta gwina gwabiŋa di megen, ŋwaici, Ŋa gwirero, gwaji gwadhuna githo kiga ya Jahannam. 23 Ada ŋa gwimaro gwa garini gi loboŋ, abi ada ŋa gwimaŋidhani ŋarra ŋeda ŋa magalo; 24 gathana kwoinya gwa dhigarini gi loboŋ, ŋela; nyagarajiya magalo gwai, ŋa baji ŋela ŋa garini. 25 Iŋiriyul gwai babraŋ gwina gwuthujiyanya gwai ŋarra, dina nanaŋ ijanya gwai gi dhai; i gwaji gwaŋodhadha di gadhi, a gadhi gaŋadhedha shawiishuŋw, a ŋa gwagitini karkon. 26 Titiganu nyi gwa gwaicaŋanu, Ŋa gwati gwatuya mine no, di ma ŋa teye gwarush peth.
Ŋirle
27 Au gwimadiŋini darnu dhabiŋinina, ŋwarnu, Athanya wuli laio no. 28 Abi nyi gwa gwaicaŋanu, Kwiji gwina gwateje kwaio je ŋwamra gwuleny gwudhril gwai peth di gi dhugor ganu dhuŋun. 29 Ada ke ga dhiŋir gimaŋa dekaje, waladhi galo, ŋubire duguŋa; gwiŋiranu daŋerna gism geta ga aŋinu yuŋa, i daŋa gwuthi aŋina rainy ŋule Jahannam. 30 I ada dhoi dhuŋa dhina dhiro dhiŋir dhimaŋa dekaje, urudhi galo, ŋubire duguŋa, gwiŋiranu daŋerna gism geta ga aŋinu yuŋa, i daŋa gwuthi aŋina rainy ŋule Jahannam. 31 Dhabiŋinina manaŋ, ŋwarnu, Gweda gwina gwateje kwaio gwuŋun galo, abrico ŋwudhedha waraga gwa dhiteje galo. 32 Abi nyi gwa gwabiŋaijaje, ŋajaici, Kwiji gwina gwateje kwaio gwuŋun galo, ada gwimathil dhiro kwoma gwai gwiter no, gwapeyuŋw dhuŋuna dhike; a gwina gwago kwaio gwina gwitejinu galo gwapo dhuŋuna dhike.
Dilo Kaloŋa, a dhuŋun dhina dhiro titiganu
33 A nyaŋa lidiŋinu manaŋ ro kwereny darnu, Athaŋa pidhi ẖaraam no, ŋababiŋi Kwelenya. 34 Abi nyi gwa gwabiŋaijaje, ŋajaici, Athathaŋa pidhi ẖaraam gatur no; i gi Sama no; ŋinena ruŋw kursi ga Kalo. 35 I kidhila no; ŋinena ruŋw bambar gwa dhigeta ŋwora ŋwuŋun; i Urushaliim; ŋinena ruŋw mediina gwa Malik gwina gwinaŋ. 36 Athaŋa miridhi ẖaraam gi lira luŋa no, ŋinena athaŋa uthii ŋoma gwapidhiye uru yetipo i yaŋumineye no. 37 Ŋa babrico dhuŋuna dhuŋa ŋwuro ye, ye; i oo, oo; a dhuŋun peth dhina dhoinyadhanu gi dhuŋun ibidhe dhathiro dha Sheṯaan.
Alimiye gwa kwiji gwina gwapo dhuŋuna dhina dhike duguŋa; athaŋa upijo ko no
38 Nyaŋa limadiŋini darnu dhabiŋinina, ŋwarnu, Ke ga ke, a giŋai ga giŋai. 39 Abi nyi gwa gwacaijinu, Athathaŋa wurinu gamja ŋida ŋina ŋike no; ada gweta gwimaŋa miri kirel ganu ga dhoi dhina dhiro dhiŋir, ŋa urlijo ga dhour ko. 40 Ada kwiji gweta gwimaŋa gwela gi juriya, ŋwubapai kiraŋa guŋa, ŋabrico ŋwapai luga luŋa ko. 41 A gwina gwaŋodha dela miil gwetipo, idhul gwai ram. 42 Athaŋa dhedha kwijo ŋida ŋina ŋathaŋothaije galo, a gwina gwaŋabupa gamja nono athaŋa gwunyio no.
Uminyi a midhe gwina gwiro didima
43 A nyaŋa limadiŋini darnu dhabiŋinina ro, ŋwarnu, Uminyul lijo lina limaijiyanya lai galo, nya birini gwina gwikiyanyalai. 44 Abi nyi gwa gwacaijinu, Uminyul lijo lina likiyanyalai, nyabarikiye lijo lina lathaijilo, nyalupijo dhuŋuna dhina dhiŋir lina lathajirini, athanyan abiŋadhaijo Kaloŋa degen lina lathajindhagirini, a lina lathajirini; 45 a minoŋ nyaŋa luthi ŋoma laro keleŋa ga Babo gwalo gwina gwathije Sama; ŋinena athi aŋin orajo lijo galo lina liŋir a lina like, athuŋw ko niya kauwa gi liji lina liŋir a lina like. 46 Ada nyaŋa limathuminyi lijo lina lathajuminyi, nyaŋa luthi mukaafa gwan ei? Liji lina like lati lathin do ko na? 47 A ada nyaŋa limathi mira limagalo cucun, nyaŋa lapanaŋa gwiŋiranu gi liji liter? Liumam lati lathinare minoŋ ko na? 48 Jurul, gwiro ŋinena jurina Babo gwalo gwina gwathije Sama.