Bɔɔlɔs-ŋǝ siila-gi mǝr-gweele Ṯasaaluuniiki.
1 Nǝ Bɔɔlɔs-ŋǝ Siila-gi ele nǝr ṯamthɔ Amfiibuuliis-ŋgi nǝ Abuuluuniiyyǝ tok, mindaŋ nǝr ɔppathi Ṯasaaluuniiki, kǝzir wɔnaanɔ-gwɔ majma@. 2 Kaka nɔrɔ-gwɔ ǝthi wǝthi Bɔɔlɔs nɔŋweele ki-majma@-na. Ǝṯir ɔppathalɔ lizi-li ki Lisǝbiṯ-lǝ kila lir ṯoɽol linaanɔŋw-li knanaŋw kwɔṯɔṯɔ ŋiɽaŋali-na ki Yiṯaab-na Yirllinǝlɔ ter, 3 nǝ ǝṯɔŋwsi ilŋithini ki Yiṯaab-na ŋǝnɔnw, Kwɔrɔstɔ kwinḏi ethi bee ṯurvǝ biɽe-biɽeṯ, mindaŋ ŋwɔ diiɽǝ ki-ŋiɽany-na Nǝsi Bɔɔlɔs ǝccǝŋw, “Yǝcu ŋgwɔ kwandica-ŋǝsi-gi, Kwɔrɔstɔ kwir-ṯa” 4 Nǝr ǝmmini lokwo mindaŋ nǝroro Bɔɔlɔs-ŋǝli kildɔŋw nǝ Siila tok, nǝ laaw kila lir ŋwɔɽa mindaŋ nǝ luuru lir Yuunaaniiyyim tok lǝṯi iiɽi Allah-na nǝr-li oro kildɔŋw. 5 Laakin nǝ Yahuuḏ kee ŋiɽany, mindaŋ nǝr aaɽisa lizi lokwo dɔŋw lirtalɔŋw ligii lǝthi raay, mindaŋ nǝr lakkasi mǝḏiinǝ-nǝ kwɔɔla-gi kwɔppa, mindaŋ nǝr ɔvatha dɔɔnɔ-ŋwɔ kwǝthi Yaasuun, lithǝccǝ ethisi mithǝ mindaŋ ethisi mɔlca lizi. 6 Laakin mǝrseere inḏa mac tǝ, nǝr mɔlo Yaasuun-ŋwɔsi lizi-li lokwo lǝthi ṯǝmminǝ nǝreele naanɔ-gwɔ hakkaam wǝthi mǝḏiinǝ, nǝr kegitte kwɔɔlalɔ nǝraarɔŋw, “Lizi kɔlɔ lilakkisa ŋiɽaŋali-na ǝzir naana tatap! Nǝ limǝ iila kirem ki-mǝḏiinǝ-nǝ kwǝri, 7 nǝsi Yaasuun nǝni ki-dɔɔnɔ kwuuŋwun. Nǝ ŋundu-ŋǝ tatap limǝni limǝ kii gawaaniinǝ-nǝ kǝthi Imbraaṯɔɔr, nǝraarɔŋw mǝlik ŋgwɔ kwette kwokwony kwɔthaathɔ, kwǝni Yǝcu.” 8 Nǝ ŋiɽaŋal-ŋi ṯǝ ŋɔ, nǝr duŋgwǝci dɔŋw nǝ hɔkkaam wǝthi mǝḏiinǝ ethi ɔppɔna kwɔɔla-gi. 9 E-ta nǝ hɔkkaam aagatha Yaasuun-ŋwɔsi lizi-li lithaathɔ gwuruushǝ kwǝthi ḏomaana mindaŋ ethisi-mǝ kǝdu; ŋwɔṯaŋw nǝrsi-mǝ kǝdu nǝreele.
Bɔɔlɔs-ŋǝ Siila-gi mǝr-gwɔ naani Biiriiyyǝ.
10 Na mǝ ǝzir riimǝnni tɔc, nǝ lizi lǝthi ṯǝmminǝ ṯiŋatha Bɔɔlɔs-ŋwɔsi Siila-gi nǝreele Biiriiyyǝ. Mǝr ɔppathi tǝ, nǝreele ki-majma@-na. 11 Nǝ lizi linaanɔ kinanaŋw ǝni liinya naana beṯṯen ethi lizi-lǝ lǝthi Ṯasaaluuniiki-ŋw. Nǝr kettice ŋiɽaŋali yǝni pǝt rɔgwori min-min, ǝṯir aari @allima ŋwaami” tatap Yiṯaabi Yirllinǝlɔ ter etheese ŋiɽaŋali ŋǝthi Bɔɔlɔs ŋir rerrem alla bǝri. 12 Mindaŋ nǝr ǝmmini littǝzir, nǝ laaw luuru lir Yuunaaniiyyiin lɔppa lǝṯirsi iiɽinǝ, nǝ littǝzir lir Yuunaaniiyyiin lir lɔr tok nǝr ǝmmini. 13 Laakin mǝ Yahuuḏ yinaanɔ Ṯasaaluuniiki neŋne ethaarɔŋw Bɔɔlɔs ŋgwana kwɔmǝ aari bǝshirǝ ŋiɽaŋali ŋǝthi Allah Biiriiyyǝ tok, nǝreele kinanaŋw tok nǝr ɔkkwazi lizi ethi diiɽi ethi lakkikasi ŋiɽaŋali-na. 14 Nǝ lizi lǝthi ṯǝmminǝ ṯiŋatha Bɔɔlɔs-ŋwɔ kithaay fittak etheele bahara kǝni; laakin nǝtǝ Siila-ŋǝ Ṯiimɔɔthaaws-gi ṯathinalɔ kinnǝni Biiriiyyǝ-nǝ. 15 Nǝ lɔr limulthu Bɔɔlɔs-ŋwɔ, nǝrgeele mindaŋ nǝr-gi ɔppathi Athiinǝ, e-ta nǝr-mǝ aaɽitha Biiriiyyǝ, nǝr aava ŋiɽaŋali ŋǝthi Bɔɔlɔs ŋǝniŋw ethi Siila-ŋǝ Ṯiimɔɔthaaws-gi iila naaniny-gwɔ fittak.
Bɔɔlɔs mɔŋgwɔ naani Athiinǝ.
16 Kinaŋw ǝ-naanɔ Bɔɔlɔs Athiinǝ kwǝkkicǝ Siila-ŋwɔsi Ṯiimɔɔthaaws-gi kizǝn. Nɔŋw ronyine beṯṯen kaka ninḏa-ŋgwɔ mǝḏiinǝ kwuurǝnnǝ riiɽuwǝ-nǝ deddep. 17 E-ta nǝr ɔppathalɔ ki-majma@-nǝ Yahuuḏ-yi nǝ lizi lir Umam lǝṯi iiɽi Allah-na, nǝ ki-miiḏaan-la tok ŋwaamin tatap lizi-li lǝṯi ṯamthɔṯṯɔ kinaŋgwɔ-ŋgi. 18 Nǝ kila lilŋiṯṯi ŋiɽaŋal-na lir Abiiguuriiyyii-ŋǝ Rɔwaagiiyyiin-li ɔppathalɔ ŋundu-ŋǝli. Nǝr ɔṯalɔ lokwo nǝraarɔŋw, “Aatha kwɔnaŋna kwenyjer-gwɔ ethandasi?”
Nǝrsi ǝŋnici lithaathɔ nǝrsǝccǝŋw, “Ŋgwɔ kwir kaka ǝṯɔŋw andasi ŋiɽaŋali ŋǝthi riiɽu rithimthina.” Nǝrǝni ŋandisǝrsi ŋa, kaka naarɔ-gwɔ Bɔɔlɔs bǝshirǝ Yǝcu-ŋw-ŋgi nǝ ṯidiiɽǝ tok. 19 Ŋwɔṯaŋw nǝr mɔlo Bɔɔlɔs-ŋwɔ nǝrgeele kiyǝnǝ yǝthi mǝjlǝs kwǝthi Aryuubaaghuus nǝrǝccǝŋw, “Nyiiŋǝ linaŋna ethelŋe ṯa@liima kɔthɔ ṯiyaŋ ṯandisa-ŋa-thi. 20 Kwomne-ŋgwɔ kwokwo kwɔniŋnaca-nyii kwandisa-ŋa-gi, kwɔrɔɔthathi-nyji ki-yǝni-nǝ ŋiŋliṯ-ŋiŋliṯ’ nǝnyii naŋni ethi elŋe kwǝni aatha.” 21 Kaka nǝṯi-gwɔ lizi tatap lǝthi Athiinǝ-ŋw, nǝ kila lǝthi fartɔŋwɔ tok linannɔ kinaŋw, ǝṯir amɽi ethi andindasi ki-ŋwɔɔmɔr-la ŋweeŋen tatap, nǝ ethisi neŋninne ŋir ŋiyaŋ tok.
22 Nǝ Bɔɔlɔs diiɽi kiyǝnǝ yǝthi mǝjlǝs kwǝni Aryuubaaghuus mindaŋ nɔŋw andasi nɔŋwaarɔŋw, “Lor lǝthi Athiinǝ-ŋw nyii ŋgwo kwiisa-ŋǝsi raay tok limthi ḏiinǝ tetter. 23 Nǝ niirǝriny-lɔ ki-mǝḏiinǝ-nǝ kwaalɔ nǝnyii ecce yǝzir yǝthi ṯɔgwɔccalɔ ṯaalɔ, mindaŋ ninyeese ŋwɔthgwunǝ ŋwette ŋwɔlɔɔthɔna naana ŋiɽaŋali ŋǝninw, ‘Ŋwǝthi Allah wɔthimthina ŋwɔrɔ’. Nǝ waṯa wa wǝṯi kwogwɔccelɔ witi wilŋithiŋǝ kinnǝni mac, windǝr-ṯǝ wa wandica-ŋǝsi-yi. 24 Allah wa wɔgitta ṯurmunǝ nǝ kwomne tatap kwɔnaanɔ-gwɔna, wundǝr-ṯǝ wir Kweeleny kwǝthi leere nǝ wurǝyu, ǝṯɔŋweere nanni ki-hayaakil-na yǝccinǝ rii-ri mac. 25 Wala ethi naŋnitha nyuŋwsi kwomne kweere kwǝthi ŋothɽor ŋǝri, kaka nɔrɔ-ŋgwɔ ŋundu wɔɽe-wɔɽeny kwǝṯi inḏǝthǝ lizigwunǝŋi ŋimiitha nǝ wǝŋ wǝṯir kag-ṯɔṯɔ, nǝ kwomne ndendeṯ 26 Nɔŋw kette yǝbiilǝ tatap kwizi-gi kwɔtɔpɔt, mindaŋ nɔŋwsi kette ṯurmunǝ naana tatap ethi-gwɔ nanni. Nɔŋwsi kettice ŋwɔɔmɔri ŋwir min-min mindaŋ nɔŋwsi kette ṯurmunǝ naana tatap ethi-gwɔ nanni. Nɔŋwsi kettice ŋwɔɔmɔri, mindaŋ nɔŋwsi undu-nduci riɽanyɔ rǝthi-gwɔ nanni-na. 27 Nɔŋwsi ǝrri ŋɔ mindaŋ mǝr naŋni ŋunduŋw tǝ, ǝṯir inḏa. Laakin ŋɔ tatap nǝtǝ Allah ere rucci nyuŋwsinǝ tatap mac;
28 kaka naarɔ-gwɔ kwette-ŋwɔ,
‘A kwǝṯir miithi ŋundu-ŋgi. Ǝṯir iirǝri ŋundu-ŋgi’.
Kaka naarɔ-gwɔ lilŋa lokwɔ laalɔŋw,
‘A kwirir nyiiŋǝ tok nyɔr nyuuŋwun rerrem’.
29 Kaka nɔrɔr-gwɔ nyɔr nyǝthi Allah, ǝreere aarɔŋw mac Allah waaɽinna kwomne kwɔgittina rii-ri kwir kaka ḏahab, fiḏḏa, ya yall, ŋgwa kwǝṯi kwizi kwir kwɔrṯɔ ṯɔɔ. 30 Ki-ŋwɔɔmɔr-la ŋwa ŋwiti ŋwilŋithi-ŋi lizi Allah mac tǝ, nɔŋwsi ajlaci, laakin kirem-tǝ, ǝṯɔŋwsi ɔracci ǝzir naana tatap ethi ɔrlacca raay reeŋen rigii ŋwɔdoŋw. 31 Kaka nǝlli-ŋgwɔ laaminɔ lette linḏiŋw-li ethi ǝccǝ ṯurmunǝ tatap haakima ŋirllalɔ-ŋi, ŋiɽaŋal-ŋi ŋǝthi kwɔr ŋgwɔ kwɔmǝ-ŋwɔ allana. Nɔŋwsi ilŋithini lizi-lɔ tatap por-por kaka mɔŋgwɔ diiɽǝ kwɔɔrɔ-ŋgwa ki-ŋiɽany-na!”
32 Mǝr niŋnaci Bɔɔlɔs-ŋwɔ andisaŋw ŋiɽaŋali ŋǝthi ṯiḏiɽǝ ki-ŋiɽany-na, nǝr ǝrri kathiri lokwo deŋgen-na, laakin nǝ lithaathɔ ǝccǝŋw, “Nyii-ŋǝ linaŋna-ŋa ethi niŋnaci ŋaaŋwɔ kwokwony.” 33 E-ta nǝ Bɔɔlɔs ɔrlacci ijṯimaa@ ŋwɔḏɔŋw. 34 Nǝ lokwo limǝ ǝmmini nǝr aaɽitha naana nǝr-li oro dɔŋw. Nǝ kwette deŋgen-na nɔŋwɔni Diiyuuniisiyuus kwir kwujǝwuṯ kwǝthi mǝjlǝs; nǝ kwaaw naani kwette tok kwǝni Ḏamaariis, nǝ lokwo lithaathɔ tok.
Gi Tasaaluuniika
1 Dina idhilo gi Amfiibuuliis a Abuuluuniiya, alobani gi Tasaaluuniika, kalo gina gijina majmaⓐ gwa Yahuud. 2 A Buulus uni degen, gwiro ŋinena athuŋwununi, alothaijiye galo Sabith ganu thiril gi jitham, 3 ŋwulaŋajo momaŋ darnu dhuŋun dhaudhi di al Masiiẖ umi ŋiya, a ŋwudire gi liji ganu lina laio, a darnu Yasuuⓐ ibigwa gwiro al Masiiẖ, gwina gwathijigwai abiŋaijo. 4 A coŋ degen uminyi, alje Buulusŋalai Siila gwai; a lina liro Yuunaaniyiin lina liŋir a liji loinyadho a la loinyadho lina liliŋidhi dhuŋuna dhoinyadhanu. 5 Abi Yahuud lina lati luthejo dhuŋuna nyuni no uthi ŋiduinyu, almutha lijo lina like lina lathijalo gi suug, alwureje lijo liduŋw, alkijo lijo gi mediina peth dugore dilapai dhuŋuna dhina dhike. Aldira duna nono gwa Yaasuun, albupe dilludhijo lijo. 6 A dina mathil libujo no, alodha Yaasuunuŋw a liji coŋ gi limega gi leleny la mediina, alure gwula alarnu, Liji ibila lina lima urle gidhileo galo limila mina ko; 7 al Yaasuun uminyi; a liji ibila peth lathapai dhuŋuna dhina dhiro dhuwan gi gawaaniin ga Ges̱ar, alarnu malik gwo gwiter, gwina gwan Yasuuⓐ. 8 Alkiye lijo dugore a leleny la mediina dina maldiŋini dhuŋuna ibidha. 9 A dina malapa Yaasuunŋaije liji lai liter gwarush gwa dhamana, allabrico alela.
Gi Biiriiya
10 An limega dhiŋadhadha Buulusŋaije ganu Siila gwai gile alela gi Biiriiya; a dina malobani mine aluni gi majmaⓐ gwa Yahuud. 11 A Yahuud ibila liŋiranu gi Yahuud lina lathije gi Tasaaluuniika, aluminyi dhuŋuna dha Kalo bur gwai nono peth, athilbupe jitham ganu ŋwamun peth dilaŋa ada dhuŋun ibidha dhimaro minoŋ. 12 A minoŋ a liji loinyadho degen uminyi; a la ko lina liro Yuunaaniyaat lina liŋir gi je ganu ja liji, a loma ko loinyadho. 13 Abi dina ma Yahuud liŋa lina lijo gi Tasaaluuniika darnu Buulus gwabiŋaijo lijo dhuŋuna dha Kalo gi Biiriiya ko, alila alilagudhijo lijo dhuŋuna ganu mine ko. 14 An limega dhiŋadhadha Buulusuŋw ganu duŋwela baẖr, abi Siilaŋa Tiimuuthaawus gwai dhaini mine. 15 A liji lina ligeto Buulusuŋw gi dhai algwobani gi Athiina; a dina malapai amr gwa Siilaŋa Tiimuuthaawus gwai darnu lela dugun babraŋ, alaura.
Gi Athiina
16 Abi dina dhunijilo Buulus gi Athiina, a dhigirim dhuŋun pi ganu dina muŋwaŋa mediina gwoinyadho ŋwoboŋ ganu. 17 Athil abiŋaijiye Yahuud ŋalai gi majmaⓐ a liji lina lathorthadha Kaloŋa lina lathillibudhe gi suug ŋwamun peth. 18 Albi budhe liji ŋalai coŋ lina liliŋidhi dhuŋuna dhoinyadho lina liro Abiikuuriyiin a Ruwaagiyiin, alabiŋaijiye. A coŋ arnu, Kwiji ibigwa gwina gwathabiŋi dhuŋuna dhoinyadho gwarakwai? A liter arnu, Gwara gwaŋajo lijo kaloŋa gina gati giliŋinu no, ŋinena athuŋwul abiŋaijo dhuŋuna dhan Yasuuⓐ, a dhan dire dai. 19 Almutha, algwela di Ariyuusbaaquus, alarnu, Anaŋa luthi ŋoma diliŋa taⓐliim darnu dhiro dhaŋ dhina dhiyaŋ dhina dhathaŋadhai abiŋi a? 20 Ŋinena athaŋa abiŋi dhuŋuna dhina dhati dhiliŋinu daguri no, a minoŋ anaŋa lara laliŋa dhuŋuna ibidha dhiro dhaŋ? 21 (Abi liji peth la Athiina a liji liter lina liro lirin lina lathije mine ada limaje galo buiny lati luthi ŋiro ŋiter no lati lathabiŋi i ladiŋini dhuŋuna dheda no abi dhuŋun dhina dhiyaŋ dogo.)
Dhuŋun dhina dhabiŋu Buulus gi Ariyuusbaaquus
22 A Buulus dhunalaŋ keligeny ganu gi Ariyuusbaaquus ŋwarnu, Liji lai la Athiina, nyi gwimaliŋa darnu gi ŋidi peth nyaŋa lathuminyuni dhuŋuna dhina dhati dhuthi je ganu no. 23 Ŋinena idhiny, nyaŋa ŋida ŋina ŋathanyal orthadha, nyibuje ko loboŋ lina lulinu jiriny alaŋ ibija, la kalo liro gina gati giliŋinu no. Gina gathanya orthadha gina gidhimithanya, gajigai abiŋaijo. 24 Kalo gina gigeto gidhileo a ŋidi peth ŋina ŋijina ganu, ŋeda gwiro Kweleny gwa Sama a gwa gidhila, gati gathije gi heyaakal gwina gwigitinu doi dai no; 25 a gati gathi liji upijo ŋiro doi dai, gwiro ŋinena ŋeda gwathibupe ŋida ŋeda no, ŋinena athuŋwul dhedha lijo peth midhuŋw, a uwa, a ŋidi peth; 26 Gwigeto lijo peth la gidhila ŋin ŋetipo dilje kidhila peth, ŋwugeta ŋwamun ŋwegen ro kwereny, a dirainy da kalo gegen gina gadhinije. 27 Dilbupe Kwelenya, ada udubidi dathil gimami albuje. Athuŋwbitui ganu kwiji gweda dega no, 28 Ŋeda gwai alŋa lathimidhe, alelila, alije; gwiro ŋinena arna liji coŋ dagalo lina liro leliŋa alare minoŋ ko, alarnu, Alŋa ko liro keleŋa guŋun. 29 A ŋinena rilo keleŋa ga Kalo, gwati gwiŋir dilarnu Kalo giro ŋinena dahab, i faḏḏa, i fikr gwina gwuthi kwiji ŋwule kolya ŋwugeta s̱uura no. 30 Kalo gati gaŋidhanu ŋwamun ŋwa dhimitha ibiŋwa no; athuŋwbabiŋaijo lijo peth kalo peth dilurle dugore galo degen gi ŋidi ŋina ŋike, 31 ŋinena getuŋw lamun letipo lina laji luŋwul akimiye gidhileo dhuŋun dhai dhina dhidhunu galo kwiji gwai gwina gwigetuŋw dapai dhuŋuna ibidha; ŋwutheye dhuŋuna ibidha je ganu dina muŋwdireye ŋeduŋw gi liji ganu lina laio.
32 A dina maldiŋini dhuŋuna dhan dire dai, a coŋ akejuma; abi liter arnu, Anaŋa laŋa deŋinaijo manaŋ gi dhuŋun ibidha. 33 A minoŋ al Buulus tu keligeny ganu degen. 34 Albi gwudhie liji ŋalai coŋ aluminyi, gweta degen gwan Diyuuniisiyuus gwina gwiro gweta gwa Ariyuusbaaquus, a kwa gwina gwan Daamaris, a liter ko ŋediŋa lai.