Paulo ndi Sila be Tesalonika ya
1 Paulo ndi Sila be uguyi abate Amefipolisa ndi Apolonia be yasi ago ikyiyite Tesalonika ya, se zotaeriro orivoya kigye. 2 Oso a'do ndaro ondoalo ronye Paulo oyite zotaeriro ya. Tu Sabata nätu rosi nda rite tavo atane lidri be, ugu tavo usi si, 3 ago ugu tavoedrete ni Taegyi yasi ago ugu taka'date ni Taegyi yasi anjioko Mesiya ri ruezane ago efone ni avo yasi. Paulo atate ekye: “Yesu se mabe tana opena ämiri ono ni Mesiya owo.” 4 Rukä ànyaro ma ta ṛote ago dro'berute Paulo ndi Sila be be, ndi 'ditoko 'desi amba be ago amba gboko Giriki ro se mätuyi Lu te be.
5 Oko Yudai a'doyite yaoko be ago otoyikala rukä tovo'bai se koziro rote ni litiŋwà drisi ago ṛiyi lowa te. Ànya 'bayi 'bakici te kpeye amone ago muyi drî 'ba mano se äzibe Yasona ana rote, ànya ojoyite Paulo ndi Sila be uṛine ago ànya ezine lidri kandra. 6 Oko ondro ànya kusuyi ànya kote oko, ànya eseyi Yasona ndi rukä taoma'bai robe te drikaca'bai 'bakici ro kandra, ago treyite ekye: “Lidri kwoi ozoyi rriti te vo cini yasi! Yauono ànya ikyiyite 'bakici amaro ya. 7 Ago Yasona rudri ànyaro te zo ndaro ya. Ànya cini kayi ugu otai 'bädri'ba ro perena, kayi ugu ata ekye 'bädri'ba aza orivoya ävuruna Yesu.” 8 Ata kwoi si ànya 'bayi lowa ndi drikaca'bai 'bakici robe te amone amba. 9 Drikaca'bai 'bayi Yasona ndi 'di azaka be te parata amba se alebe driutweza ana ozone ànya onjiza, ndi 'dooko a'bana ànya gwo oyine.
Paulo ndi Sila be Berea ya
10 Ago vo kunite oko, taoma'bai zoyi Paulo ndi Sila be te Berea ya. Ondro ànya kesayite oko, ànya oyiyite zotaeriro ya. 11 Lidri lau ana drî na pirute ndrani lidri Tesalonika ya risi. Ànya eri lazo te ya cini si, ago ondoalo ànya tenyiyi taegyi te leyi unine kode tase Paulo katabe gindi orivoya endaro ŋgye ya. 12 Amba ànyaro mayitate, ago amba 'ditoko Giriki ro se 'desi ro ndi mànoago amba Giriki robe mayi ta kpate. 13 Oko ondro Yudai Tesalonika ya keriyi tate Paulo pe ata Lu ro kpate Berea ya oko, ànya ikyiyite ago uguyi ya lowa ro eŋgate. 14 Dori taoma'ba zoyi Paulo te le gyi'desi kala; oko Sila ndi Timoteo be riyite Berea ya. 15 Lidri se kuguyi Paulo be oyiyite nda be le Atenea ya ago 'dooko go egoyite le Berea ya lazo be ni Paulo resi anjioko Sila ndi Timoteo be beṛo ukyine rudro'bene nda be ndrindri.
Paulo Atenea ya
16 Ondro Paulo kadri Sila ndi Timoteo be kwotena Atenea ya oko, nda a'dote tusuro amba ondro nda kondre 'bakici te twi lu awi be owo. 17 Ago nda ru ta ata te zotaeriro ya Yudai ndi Atrai se kabe Lu mätu be, ago kpa goro kalakoto ro se lidri amba kabe kala oto kigye ya. 18 Epikureana'ba aza ndi miemba'bai Sitoika robe diṛiyi kala kpate nda be. Rukä ànyaro ejiyi tate ekye: “Tauniako'ba ono ka ta e'diro atana ya?”
Azaka zatadrite ekye: “Landrebe osoago nda ka ta lui atraro ro atana.” Ànya 'deyibe atane nonye tana Paulo ka ugu ta Yesu ro opena ndi ta eforo be. 19 Ago ànya ruyi Paulo te eziyi nda te taäyi'ba 'bakici ro Areopagu kandra, ago atayite ekye: “Male ta miemba se to'di se nyabe ugu tana ata ono ro unine. 20 Rukä ŋga azaka ro se meri nyabe atana uwina orivoya to ämäri, ago màle takaci ànyaro unine.” 21 (Tana 'bakici'bai cini Atenea ro ndi 'di atrai se koriyibe lau ana leyite tu cini ànyaro enjine ugu ta atane ago ugu ta to'di erine.)
22 Paulo edrete kuru taäyi'bai 'bakici ro kandra ago atate ekye: “Mandrebe ta cini yasi ami Atenea'bai orivoya mätu'bai para. 23 Tana mugu abate 'bakici cini amiro yasi mandre vose nyàbe mätu oye kigyesi te, musu egyitate vo tori oloro aza dri ekye: ‘Lu uniako ri.’ Se nyàbe mätuna, ago mini tana ca ko oko, ono ni tase mabe opena ämiri yau ono owo. 24 Lu, se 'ba 'bädri ni ndi ŋgase cini kigye be, ni Opi vo'buyakuru ro ndi 'bädri be ago ri kote yekalu se lidri ede beni ya. 25 Nda le ŋga aza se mänina ndi ozone losi oye si ndari 'do ko, tana nda, andivo ni se kozo adri ni ndi lawa be ndi ŋga cini be 'dicini ri owo. 26 Ni mano alo se nda ko'babe ana yasi tu'dei cini beti toto be a'bate ago 'ba ànya te orine 'bädri cini yasi. Nda andivona ratate ṛo kyeno ndi tuna be ndi kishwe voi se ànyari orine kigyesi robe. 27 Nda ye tase ono te nonye tana ànya kuṛiyi nda robe, kode kusuyi nda robe ago ànya kusuyi vona robe. Caoko endaro Lu ko lozo ni aza alo amaro resi; 28 oso 'diaza katabe ronye ekye:
‘Mà ori nda ya ago ma ushwe nda ya ago mà a'do nda ya.’
Loŋgo oŋgo'bai amiro rukäna atate ekye:
‘Ama kpa orivoya ŋgwai ndaro.’
29 Ama be ni ŋgwai Lu ro ono, ko ämäri taomane makye a'do ndaro orivoya oso beti logo läguläguro ro kode mo'di kode kuni be ronye, edeedero taoye kode tauni lidri rosi. 30 Lu ti tuse lidri kuni nda driko ana tana kote, oko yauono nda ka vo ànyaro cini vo cini yasi ota drietane ni taoye cini undiro ànyaro yasi. 31 Tana nda nji tu te se nda opena vure 'bädri cini ro 'da sina taŋgye si mano se nda konjibe ana si. Nda ozo taka'da ta ono rote 'dicini ri mano ana lofona si ni avo yasi!”
32 Ondro ànya keriyi Paulo ka ta eforo ni avo yasi tana ope oko, rukä ànyaro guyi nda te, oko azakana ekye: “Màle miri ta ono opene to'di erine ämäri.” 33 Ago Paulo e'be kalakotovo te. 34 Rukä lidri ro dro'berute nda be ago mayitate, lakoigyesi ni Dionyesio, alo aza taäyi'bai ro; toko se äzite Damari ana kpa, ndi lidri rukä azaka be.
Bɔɔlɔs-ŋǝ siila-gi mǝr-gweele Ṯasaaluuniiki.
1 Nǝ Bɔɔlɔs-ŋǝ Siila-gi ele nǝr ṯamthɔ Amfiibuuliis-ŋgi nǝ Abuuluuniiyyǝ tok, mindaŋ nǝr ɔppathi Ṯasaaluuniiki, kǝzir wɔnaanɔ-gwɔ majma@. 2 Kaka nɔrɔ-gwɔ ǝthi wǝthi Bɔɔlɔs nɔŋweele ki-majma@-na. Ǝṯir ɔppathalɔ lizi-li ki Lisǝbiṯ-lǝ kila lir ṯoɽol linaanɔŋw-li knanaŋw kwɔṯɔṯɔ ŋiɽaŋali-na ki Yiṯaab-na Yirllinǝlɔ ter, 3 nǝ ǝṯɔŋwsi ilŋithini ki Yiṯaab-na ŋǝnɔnw, Kwɔrɔstɔ kwinḏi ethi bee ṯurvǝ biɽe-biɽeṯ, mindaŋ ŋwɔ diiɽǝ ki-ŋiɽany-na Nǝsi Bɔɔlɔs ǝccǝŋw, “Yǝcu ŋgwɔ kwandica-ŋǝsi-gi, Kwɔrɔstɔ kwir-ṯa” 4 Nǝr ǝmmini lokwo mindaŋ nǝroro Bɔɔlɔs-ŋǝli kildɔŋw nǝ Siila tok, nǝ laaw kila lir ŋwɔɽa mindaŋ nǝ luuru lir Yuunaaniiyyim tok lǝṯi iiɽi Allah-na nǝr-li oro kildɔŋw. 5 Laakin nǝ Yahuuḏ kee ŋiɽany, mindaŋ nǝr aaɽisa lizi lokwo dɔŋw lirtalɔŋw ligii lǝthi raay, mindaŋ nǝr lakkasi mǝḏiinǝ-nǝ kwɔɔla-gi kwɔppa, mindaŋ nǝr ɔvatha dɔɔnɔ-ŋwɔ kwǝthi Yaasuun, lithǝccǝ ethisi mithǝ mindaŋ ethisi mɔlca lizi. 6 Laakin mǝrseere inḏa mac tǝ, nǝr mɔlo Yaasuun-ŋwɔsi lizi-li lokwo lǝthi ṯǝmminǝ nǝreele naanɔ-gwɔ hakkaam wǝthi mǝḏiinǝ, nǝr kegitte kwɔɔlalɔ nǝraarɔŋw, “Lizi kɔlɔ lilakkisa ŋiɽaŋali-na ǝzir naana tatap! Nǝ limǝ iila kirem ki-mǝḏiinǝ-nǝ kwǝri, 7 nǝsi Yaasuun nǝni ki-dɔɔnɔ kwuuŋwun. Nǝ ŋundu-ŋǝ tatap limǝni limǝ kii gawaaniinǝ-nǝ kǝthi Imbraaṯɔɔr, nǝraarɔŋw mǝlik ŋgwɔ kwette kwokwony kwɔthaathɔ, kwǝni Yǝcu.” 8 Nǝ ŋiɽaŋal-ŋi ṯǝ ŋɔ, nǝr duŋgwǝci dɔŋw nǝ hɔkkaam wǝthi mǝḏiinǝ ethi ɔppɔna kwɔɔla-gi. 9 E-ta nǝ hɔkkaam aagatha Yaasuun-ŋwɔsi lizi-li lithaathɔ gwuruushǝ kwǝthi ḏomaana mindaŋ ethisi-mǝ kǝdu; ŋwɔṯaŋw nǝrsi-mǝ kǝdu nǝreele.
Bɔɔlɔs-ŋǝ Siila-gi mǝr-gwɔ naani Biiriiyyǝ.
10 Na mǝ ǝzir riimǝnni tɔc, nǝ lizi lǝthi ṯǝmminǝ ṯiŋatha Bɔɔlɔs-ŋwɔsi Siila-gi nǝreele Biiriiyyǝ. Mǝr ɔppathi tǝ, nǝreele ki-majma@-na. 11 Nǝ lizi linaanɔ kinanaŋw ǝni liinya naana beṯṯen ethi lizi-lǝ lǝthi Ṯasaaluuniiki-ŋw. Nǝr kettice ŋiɽaŋali yǝni pǝt rɔgwori min-min, ǝṯir aari @allima ŋwaami” tatap Yiṯaabi Yirllinǝlɔ ter etheese ŋiɽaŋali ŋǝthi Bɔɔlɔs ŋir rerrem alla bǝri. 12 Mindaŋ nǝr ǝmmini littǝzir, nǝ laaw luuru lir Yuunaaniiyyiin lɔppa lǝṯirsi iiɽinǝ, nǝ littǝzir lir Yuunaaniiyyiin lir lɔr tok nǝr ǝmmini. 13 Laakin mǝ Yahuuḏ yinaanɔ Ṯasaaluuniiki neŋne ethaarɔŋw Bɔɔlɔs ŋgwana kwɔmǝ aari bǝshirǝ ŋiɽaŋali ŋǝthi Allah Biiriiyyǝ tok, nǝreele kinanaŋw tok nǝr ɔkkwazi lizi ethi diiɽi ethi lakkikasi ŋiɽaŋali-na. 14 Nǝ lizi lǝthi ṯǝmminǝ ṯiŋatha Bɔɔlɔs-ŋwɔ kithaay fittak etheele bahara kǝni; laakin nǝtǝ Siila-ŋǝ Ṯiimɔɔthaaws-gi ṯathinalɔ kinnǝni Biiriiyyǝ-nǝ. 15 Nǝ lɔr limulthu Bɔɔlɔs-ŋwɔ, nǝrgeele mindaŋ nǝr-gi ɔppathi Athiinǝ, e-ta nǝr-mǝ aaɽitha Biiriiyyǝ, nǝr aava ŋiɽaŋali ŋǝthi Bɔɔlɔs ŋǝniŋw ethi Siila-ŋǝ Ṯiimɔɔthaaws-gi iila naaniny-gwɔ fittak.
Bɔɔlɔs mɔŋgwɔ naani Athiinǝ.
16 Kinaŋw ǝ-naanɔ Bɔɔlɔs Athiinǝ kwǝkkicǝ Siila-ŋwɔsi Ṯiimɔɔthaaws-gi kizǝn. Nɔŋw ronyine beṯṯen kaka ninḏa-ŋgwɔ mǝḏiinǝ kwuurǝnnǝ riiɽuwǝ-nǝ deddep. 17 E-ta nǝr ɔppathalɔ ki-majma@-nǝ Yahuuḏ-yi nǝ lizi lir Umam lǝṯi iiɽi Allah-na, nǝ ki-miiḏaan-la tok ŋwaamin tatap lizi-li lǝṯi ṯamthɔṯṯɔ kinaŋgwɔ-ŋgi. 18 Nǝ kila lilŋiṯṯi ŋiɽaŋal-na lir Abiiguuriiyyii-ŋǝ Rɔwaagiiyyiin-li ɔppathalɔ ŋundu-ŋǝli. Nǝr ɔṯalɔ lokwo nǝraarɔŋw, “Aatha kwɔnaŋna kwenyjer-gwɔ ethandasi?”
Nǝrsi ǝŋnici lithaathɔ nǝrsǝccǝŋw, “Ŋgwɔ kwir kaka ǝṯɔŋw andasi ŋiɽaŋali ŋǝthi riiɽu rithimthina.” Nǝrǝni ŋandisǝrsi ŋa, kaka naarɔ-gwɔ Bɔɔlɔs bǝshirǝ Yǝcu-ŋw-ŋgi nǝ ṯidiiɽǝ tok. 19 Ŋwɔṯaŋw nǝr mɔlo Bɔɔlɔs-ŋwɔ nǝrgeele kiyǝnǝ yǝthi mǝjlǝs kwǝthi Aryuubaaghuus nǝrǝccǝŋw, “Nyiiŋǝ linaŋna ethelŋe ṯa@liima kɔthɔ ṯiyaŋ ṯandisa-ŋa-thi. 20 Kwomne-ŋgwɔ kwokwo kwɔniŋnaca-nyii kwandisa-ŋa-gi, kwɔrɔɔthathi-nyji ki-yǝni-nǝ ŋiŋliṯ-ŋiŋliṯ’ nǝnyii naŋni ethi elŋe kwǝni aatha.” 21 Kaka nǝṯi-gwɔ lizi tatap lǝthi Athiinǝ-ŋw, nǝ kila lǝthi fartɔŋwɔ tok linannɔ kinaŋw, ǝṯir amɽi ethi andindasi ki-ŋwɔɔmɔr-la ŋweeŋen tatap, nǝ ethisi neŋninne ŋir ŋiyaŋ tok.
22 Nǝ Bɔɔlɔs diiɽi kiyǝnǝ yǝthi mǝjlǝs kwǝni Aryuubaaghuus mindaŋ nɔŋw andasi nɔŋwaarɔŋw, “Lor lǝthi Athiinǝ-ŋw nyii ŋgwo kwiisa-ŋǝsi raay tok limthi ḏiinǝ tetter. 23 Nǝ niirǝriny-lɔ ki-mǝḏiinǝ-nǝ kwaalɔ nǝnyii ecce yǝzir yǝthi ṯɔgwɔccalɔ ṯaalɔ, mindaŋ ninyeese ŋwɔthgwunǝ ŋwette ŋwɔlɔɔthɔna naana ŋiɽaŋali ŋǝninw, ‘Ŋwǝthi Allah wɔthimthina ŋwɔrɔ’. Nǝ waṯa wa wǝṯi kwogwɔccelɔ witi wilŋithiŋǝ kinnǝni mac, windǝr-ṯǝ wa wandica-ŋǝsi-yi. 24 Allah wa wɔgitta ṯurmunǝ nǝ kwomne tatap kwɔnaanɔ-gwɔna, wundǝr-ṯǝ wir Kweeleny kwǝthi leere nǝ wurǝyu, ǝṯɔŋweere nanni ki-hayaakil-na yǝccinǝ rii-ri mac. 25 Wala ethi naŋnitha nyuŋwsi kwomne kweere kwǝthi ŋothɽor ŋǝri, kaka nɔrɔ-ŋgwɔ ŋundu wɔɽe-wɔɽeny kwǝṯi inḏǝthǝ lizigwunǝŋi ŋimiitha nǝ wǝŋ wǝṯir kag-ṯɔṯɔ, nǝ kwomne ndendeṯ 26 Nɔŋw kette yǝbiilǝ tatap kwizi-gi kwɔtɔpɔt, mindaŋ nɔŋwsi kette ṯurmunǝ naana tatap ethi-gwɔ nanni. Nɔŋwsi kettice ŋwɔɔmɔri ŋwir min-min mindaŋ nɔŋwsi kette ṯurmunǝ naana tatap ethi-gwɔ nanni. Nɔŋwsi kettice ŋwɔɔmɔri, mindaŋ nɔŋwsi undu-nduci riɽanyɔ rǝthi-gwɔ nanni-na. 27 Nɔŋwsi ǝrri ŋɔ mindaŋ mǝr naŋni ŋunduŋw tǝ, ǝṯir inḏa. Laakin ŋɔ tatap nǝtǝ Allah ere rucci nyuŋwsinǝ tatap mac;
28 kaka naarɔ-gwɔ kwette-ŋwɔ,
‘A kwǝṯir miithi ŋundu-ŋgi. Ǝṯir iirǝri ŋundu-ŋgi’.
Kaka naarɔ-gwɔ lilŋa lokwɔ laalɔŋw,
‘A kwirir nyiiŋǝ tok nyɔr nyuuŋwun rerrem’.
29 Kaka nɔrɔr-gwɔ nyɔr nyǝthi Allah, ǝreere aarɔŋw mac Allah waaɽinna kwomne kwɔgittina rii-ri kwir kaka ḏahab, fiḏḏa, ya yall, ŋgwa kwǝṯi kwizi kwir kwɔrṯɔ ṯɔɔ. 30 Ki-ŋwɔɔmɔr-la ŋwa ŋwiti ŋwilŋithi-ŋi lizi Allah mac tǝ, nɔŋwsi ajlaci, laakin kirem-tǝ, ǝṯɔŋwsi ɔracci ǝzir naana tatap ethi ɔrlacca raay reeŋen rigii ŋwɔdoŋw. 31 Kaka nǝlli-ŋgwɔ laaminɔ lette linḏiŋw-li ethi ǝccǝ ṯurmunǝ tatap haakima ŋirllalɔ-ŋi, ŋiɽaŋal-ŋi ŋǝthi kwɔr ŋgwɔ kwɔmǝ-ŋwɔ allana. Nɔŋwsi ilŋithini lizi-lɔ tatap por-por kaka mɔŋgwɔ diiɽǝ kwɔɔrɔ-ŋgwa ki-ŋiɽany-na!”
32 Mǝr niŋnaci Bɔɔlɔs-ŋwɔ andisaŋw ŋiɽaŋali ŋǝthi ṯiḏiɽǝ ki-ŋiɽany-na, nǝr ǝrri kathiri lokwo deŋgen-na, laakin nǝ lithaathɔ ǝccǝŋw, “Nyii-ŋǝ linaŋna-ŋa ethi niŋnaci ŋaaŋwɔ kwokwony.” 33 E-ta nǝ Bɔɔlɔs ɔrlacci ijṯimaa@ ŋwɔḏɔŋw. 34 Nǝ lokwo limǝ ǝmmini nǝr aaɽitha naana nǝr-li oro dɔŋw. Nǝ kwette deŋgen-na nɔŋwɔni Diiyuuniisiyuus kwir kwujǝwuṯ kwǝthi mǝjlǝs; nǝ kwaaw naani kwette tok kwǝni Ḏamaariis, nǝ lokwo lithaathɔ tok.