إحياء لعازار
1 ومَرِضَ رَجُلٌ اَسمُهُ لِعازَرُ مِنْ بَيت عَنيا، مِنْ قَريةِ مَريَمَ وأختِها مَرتا. 2 ومَريَمُ هذِهِ هيَ التي سكَبَتِ الطّيبَ على قَدَمَيِ الرّبّ يَسوعَ ومَسَحَتْهُما بِشَعْرِها. وكانَ لِعازَرُ المريضُ أخاها. 3 فأرسَلَتِ الأُختانِ إلى يَسوعَ تَقولانِ: «يا سيّدُ، الذي تُحبّهُ مَريضٌ». 4 فلمّا سمِعَ يَسوعُ قالَ: «ما هذا المرَضُ لِلموتِ، بل لِمَجدِ اللهِ. فَبِهِ سيتَمَجّدُ اَبنُ اللهِ».
5 وكانَ يَسوعُ يُحبّ مَرتا وأُختَها ولِعازَرَ، 6 لكنّهُ بَقِـيَ في مكانِهِ يومَينِ، بَعدَما عرَفَ أنّ لِعازَرَ مَريضٌ. 7 ثُمّ قالَ لِلتلاميذِ: «تعالَوا نَرجـعُ إلى اليَهوديّةِ».
8 فأجابَهُ التلاميذُ: «يا مُعَلّمُ، أتَرجِـعُ إلى هُناكَ، ومِنْ وَقتٍ قَريبٍ أرادَ اليَهودُ أنْ يَرجُموكَ؟» 9 فقالَ يَسوعُ: «أما النّهارُ اَثنَتا عَشْرَةَ ساعَةً؟ فمَنْ سارَ في النّهارِ لا يَعثُرُ، لأنّهُ يرى نُورَ هذا العالَمِ. 10 ومَنْ سارَ في الليلِ يَعثُرُ، لأنّ لا نُورَ فيهِ».
11 ثُمّ قالَ لهُم: «حَبـيبُنا لِعازرُ نائِمٌ، وأنا ذاهِبٌ لأوقِظَهُ». 12 فقالَ لَه التلاميذ: «إذا كانَ نائمًا يا سيّدُ، فسَيُشفَى». 13 وكانَ يَسوعُ يَعني نَومةَ الموتِ، فَظنّوا أنّهُ يَعني راحَةَ النّومِ. 14 فقالَ لهُم يَسوعُ بكُلّ صَراحةٍ: «لعازرُ ماتَ. 15 ويَسُرّني، لأجلِكُم حتى تُؤمِنوا، أنّي ما كُنتُ هُناكَ. قُوموا نذهَبُ إلَيهِ!» 16 فقالَ تُوما المُلقّبُ بالتوأَمِ لإخوانِهِ التلاميذِ: «تعالَوا نَذهَبُ نَحنُ أيضًا ونَموتُ معَهُ!»
17 فلمّا وصَلَ يَسوعُ وجَدَ أنّ لِعازَرَ في القَبرِ مِنْ أربعةِ أيّامٍ. 18 وبَيتُ عنيا تَبعُدُ عَنْ أُورُشليمَ نحوَ ميلَينِ. 19 وكانَ كثيرٌ مِنَ اليَهودِ جاؤُوا إلى مرتا ومَريَمَ يُعزّونَهُما عَنْ أخيهِما. 20 فلمّا سَمِعَت مرتا بِمَجيءِ يَسوعَ خرَجَت لاَستقبالِهِ، وبَقِـيَت مَريَمُ في البَيتِ. 21 فقالَت مرتا ليَسوعَ: «لَو كُنتَ هُنا، يا سيّدُ، ما ماتَ أخي! 22 ولكنّي ما زِلتُ أعرِفُ أنّ اللهَ يُعطيكَ كُلّ ما تَطلُبُ مِنهُ». 23 فقالَ لها يَسوعُ: «سيقومُ أخوكِ». 24 فأجابَت: «أعرفُ أنّهُ سيقومُ في القِـيامةِ، في اليوم الآخِرِ». 25 فقالَ لها يَسوعُ: «أنا هوَ القيامةُ والحياةُ. مَنْ آمنَ بـي يَحيا وإنْ ماتَ. 26 وكُلّ مَن يحيا مُؤمنًا بـي لا يَموتُ أبدًا. أتُؤمِنينَ بهذا؟» 27 أجابَت: «نعم، يا سيّدُ. أنا أُؤمِنُ كُلّ الإيمانِ بأنّكَ أنتَ المَسيحُ اَبنُ اللهِ الآتي إلى العالَمِ».
28 ورجَعَتْ مَرتا، بَعدَما قالَت هذا الكلامَ، إلى أُختِها مَريَمَ تَدعوها، فقالَت لها هَمْسًا: «المُعَلّمُ هُنا، وهوَ يَطلُبُكِ». 29 فقامَت مَريَمُ حينَ سَمِعَت هذا الخَبرَ وأسرَعَت إلى يَسوعَ. 30 وما كانَ يَسوعُ وصَلَ إلى القَريةِ، بل كانَ حَيثُ اَستَقبَلَتْهُ مَرتا. 31 فلمّا رأى اليَهودُ الذينَ كانوا في البَيتِ معَ مَريَمَ يُعزّونَها أنّها قامَت وخرَجَت مُسرِعَةً، لَحِقُوا بها وهُم يَحسَبونَ أنّها ذاهِبَةٌ إلى القَبرِ لِتَبكيَ.
Hurting-Article
32 ووصَلَت مَريَمُ إلى المكانِ الذي فيهِ يَسوعُ، فما أنْ رأتْهُ حتى وقَعَت على قَدَمَيهِ وقالَت لَه: «لَو كُنتَ هُنا، يا سيّدُ، ما ماتَ أخي!» 33 فلمّا رآها يَسوعُ تَبكي ويَبكي مَعَها اليَهودُ الذينَ رافَقوها، تَوَجّعَت نَفسُهُ واَضطرَبَ، 34 وقالَ: «أينَ دَفَنتُموهُ؟» قالوا: «تعالَ، يا سيّدُ، واَنظُرْ». 35 وبكى يَسوعُ، 36 فقالَ اليَهودُ: «اَنظُروا، كَم كانَ يُحبّه!» 37 لكِنّ بَعضَهُم قالوا: «هذا الذي فتَحَ عَينَي الأعمَى، أما كانَ يَقدِرُ أنْ يَرُدّ الموتَ عَنْ لِعازَرَ؟»
38 وتَوجّعَت نَفسُ يَسوعَ ثانيَةً وجاءَ إلى القَبرِ. وكانَ القَبرُ مَغارةً وعلى مَدخَلِها حجَرٌ، 39 فقالَ يَسوعُ: «أزيحوا الحجَرَ!» فأجابَت مرتا، أختُ الميتِ: «أنتَنَ يا سيّدُ، فلَهُ في القَبرِ أربَعَةُ أيّامٍ». 40 فقالَ لها يسوعُ: «أما قُلتُ لكِ إنْ آمَنتِ تُشاهِدينَ مجدَ اللهِ؟» 41 فأزاحوا الحجَرَ، ورفَعَ يَسوعُ عينَيهِ وقالَ: «أشكُرُكَ يا أبـي، لأنّكَ اَستَجَبتَ لي. 42 وأنا أعرِفُ أنّكَ تَستَجيبُ لي في كُلّ حينٍ. ولكنّي أقولُ هذا مِنْ أجلِ هَؤُلاءِ النّاسِ حَولي، حتى يُؤمِنوا أنّكَ أنتَ أرسَلتَني». 43 وصاحَ بأعلى صَوتِهِ: «لعِازرُ، أخرُجْ!» 44 فخرَجَ الميتُ مشدُودَ اليدَينِ والرّجلَينِ بالأكفانِ، مَعصوبَ الوَجهِ بِمنديلٍ. فقالَ لهُم يَسوعُ: «حُلّوهُ ودَعوهُ يذهَبُ».
محاولة قتل يسوع
(متى 26‏:1‏-5، مرقس 14‏:1‏-2، لوقا 22‏:1‏-2)
45 فلمّا شاهَدَ اليَهودُ الذينَ جاؤُوا إلى مَريَمَ ما عَمِلَ يَسوعُ، آمنَ بِه كثيرٌ مِنهُم. 46 لكِنّ جماعةً مِنهُم ذهَبوا إلى الفَرّيسيّـينَ وأخبَروهُم بِما عَمِلَ. 47 فعَقَدَ رُؤساءُ الكَهنَةِ والفَرّيسيّونَ مَجلِسًا وقالوا: «ماذا نَعمَلُ؟ وهذا الرّجُلُ يَصنَعُ آياتٍ كثيرةً. 48 فإذا تَركناهُ على هذِهِ الحالِ آمَنَ بِه جميعُ النّاسِ، فيَجيءُ الرومانيّونَ ويُخرّبونَ هَيكَلَنا وأُمّتَنا».
49 فقالَ واحدٌ مِنهُم، وهوَ قَيافا الذي كانَ رَئيسَ الكَهنَةِ في تِلكَ السّنةِ: «أنتُم لا تَعرِفونَ شيئًا، 50 ولا تَفهَمونَ أنّ مَوتَ رَجُلٍ واحدٍ فِدَى الشّعبِ خَيرٌ لكُم مِنْ أنْ تَهلِكَ الأمّةُ كُلّها؟» 51 وما قالَ قيافا هذا الكلامَ مِنْ عِندِه، بل قالَهُ لأنّهُ رَئيسُ الكَهنَةِ في تِلكَ السّنةِ، فتَنَــبّأَ أنّ يَسوعَ سيَموتُ فِدَى الأُمّةِ. 52 ولكِنْ لا فِدَى الأُمّةِ فقط، بل يَموتُ لِـيجمَعَ شَمْلَ أبناءِ اللهِ.
53 فعَزَموا مِنْ ذلِكَ اليومِ على قَتْلِ يَسوعَ. 54 فما عادَ يَظهَرُ بَينَ اليَهودِ، بل ذهَبَ مِنْ هُناكَ إلى ناحيةٍ قَريبَةٍ مِنَ الصّحراءِ، إلى مدينةٍ اَسمُها أفرايمُ، فأقامَ فيها معَ تلاميذِهِ.
55 واَقتَرَبَ الفِصحُ عِندَ اليَهودِ، فصَعِدَ كثيرٌ مِنْ أهالي القُرى إلى أُورُشليمَ لِـيقوموا بِفَريضَةِ الاطّهارِ قَبلَ الفِصحِ. 56 وكانوا يَبحَثونَ عَنْ يَسوعَ ويسألُ بَعضُهُم بَعضًا في الهَيكَلِ: «ما رأيُكُم؟ أيَجيءُ إلى العيدِ أم لا يَجيءُ؟» 57 وكانَ رُؤساءُ الكَهنَةِ والفَرّيسيّونَ أمَروا بِأنْ على كُلّ مَنْ يَعرِفُ أينَ هوَ أنْ يُخبِرَ عَنهُ ليَعتَقِلوهُ.
Ŋiɽany ŋǝthi Li@aazar.
1 Nǝ kwɔr naani kwette kwuumǝ kwǝni Li@aazar kwɔnannɔ Beiṯ-@aniya kwir lilli lǝthi Mǝryǝm-ŋǝ eŋgen-gi kwir kwaaw kwǝni Martha. 2 Nǝ Mǝryǝm oro kwɔɔrathi Kweelenyi, mindaŋ nɔŋw firṯici ŋwaara naana ŋwuuŋwun ǝwɽu-yi wuuŋwun, kwirir Li@aazar-gi ŋgwa kwuumǝ ŋiyaŋga. 3 E-ta nǝ laaw kila lir ŋiyaŋga ɔɔsɔthi naanɔ-gwɔ Yǝcu nǝrǝccǝŋw, “Kweeleny, ŋgwa kwamɽa-ŋa ŋgwana kwuumǝ.” 4 Laakin mǝ Yǝcu neŋne-tǝ nɔŋwaarɔŋw, “Kimǝṯ-ŋgɔ kǝthi ŋiɽany kiti kir mac; laakin nɔŋworo kǝthi-gi nii Allah-na, taŋw a Tɔr tǝthi Allah niini-nǝ sǝbǝb-ŋi ṯǝ ŋgwɔ.”
5 Ǝṯi Yǝcu amɽi Martha-ŋwɔsi eŋgen-gi kwir kwaaw nǝ Li@aazar tok. 6 Nǝ mɔŋw neŋne ethaarɔŋw Li@aazar ŋgwana kwuumǝ, nɔŋw-tǝ naani kinnǝni karaṯ ŋwaamin ŋwuɽǝn kǝzir wa wɔnaanɔ-ŋgwɔ. 7 Kwaathan-tǝ nɔŋwɔccǝ ṯalaamiiza-ŋw, “Ǝreele ǝri aaɽitha Yaauuḏiiyyǝ kwokwony.” 8 Nǝ ṯalaamiiz ǝccǝŋw, “Yaa Mɔ@allim naa Yahuuḏ yinaŋna-ŋa ethi acca yall-yi aŋna keṯe-keṯṯok, e-ta ǝfǝtǝ aaɽi kwokwony ṯirṯirǝ?” 9 Nǝsi Yǝcu ǝŋnici nɔŋwsǝccǝŋw, “Laamin lɔtɔpɔt liti lǝṯi ǝthi saa@ wrii-kwuɽǝn mac-a? Mɔŋw irǝrǝlɔ kweere kaaŋwɔn-na, ǝṯɔŋweere ṯɔgdanni mac, kaka ǝṯɔŋgweese fɔɔri kwǝthi ṯurmun kɔthɔ. 10 Laakin mɔŋw irǝrǝlɔ kweere kilkǝlu-tǝ, ǝṯɔŋw ṯɔgdanni, kaka niti ninaani-gwɔ fɔɔri mac.” 11 Mǝsi Yǝcu andasi ŋɔ e-ta nɔŋwsi kiɽǝcci ŋiɽaŋali nɔŋwsǝccǝŋw, “Mǝthigǝri kwǝri kwǝni Li@aazar ŋgwana kwuumǝ kwinḏirɔ, laakin nyii kweele nyii kiɽiṯǝ ŋunduŋw.” 12 Nǝ ṯalaamiiz ǝccǝŋw, “Kweeleny mɔŋwɔni kwinḏirɔ ŋwɔ saawi.” 13 Nǝ Yǝcu-tǝ nɔŋwɔni kwandisasi ŋǝthi ŋiɽany ŋǝthi Li@aazar, laakin ŋundu-ŋǝ tǝ nǝraarɔŋw ŋandisa-ŋwsi ŋǝthi igaṯṯa wǝŋ ṯǝthi ŋwaarɔ. 14 E-ta nǝsi Yǝcu andicalɔ por-pɔr nṯɔŋwsǝccǝŋw, “Li@aazar kwɔmǝ ai; 15 nǝ sǝbǝb-ŋi kwaalɔ-ta, ninyaamina kaka niti ninaaniny kinanaŋw mac. Mindaŋ mǝ ǝmmini. Laakin ǝreele naanɔ-ŋgwɔ.” 16 Ŋwɔṯaŋw nǝ Ṯɔɔma kwǝṯir ǝccǝ Tɔɔŋwɔr ǝccǝ limethgen lir ṯalaamiiz-ŋwɔ, “Ǝrli-mǝ ele nyiiŋǝ tok ǝrli ayithathi!”
Yǝcu kwir ṯidiiɽǝ nǝ ŋimiitha.
17 Mǝ Yǝcu ɔppathi, nɔŋw kaṯṯasi Li@aazar-ŋwɔ kwɔmǝ naani ki-thimaamɔ-na ŋwaamin kwaɽiŋan. 18 Nǝ Beiṯ-@aniya tǝ, nɔŋw nanyji Urshaliim-ŋwɔlɔ keṯṯok kwir ŋaajara miilǝ kwuɽǝn, 19 nǝ Yahuuḏ yittǝzir iila kinaŋw naanɔ-gwɔ Martha-ŋǝ Mǝryǝm-gi ethisi kandisalɔ ŋiɽaŋal-ŋi ŋǝthi eŋgen kweeŋen. 20 Mǝ Martha neŋne ethaarɔŋw Yǝcu ŋgwa kwinḏi, nɔŋweele nǝr-gi kadritha kithaay, Mǝryǝm-tǝ nɔŋw-tǝ kinnǝni naani kiininy dɔɔnɔ. 21 Nǝ Martha ǝccǝ Yǝcu-ŋw, “Kweeleny, ǝŋgoro kwɔnaanɔ kɔnɔŋw ǝngi ǝŋgǝri ere ai ḏuṯ. 22 Nǝnyii elŋece rac ethaarɔŋw kwomne kweere nyithak kwǝgi uṯici Allah-lɔ kire-kirem, ǝŋǝ tǝ Allah inḏǝthǝ.” 23 Nǝ Yǝcu ǝccǝŋw, “Aŋgalɔ kwudiiɽi rac kwokwony.” 24 Nǝ Martha ǝccǝŋw, “Nyii kwilŋithi rac ethaarɔŋw kwɔdiiɽǝ kwokwony ki-laamin-la lǝthi kwaathan-ŋwɔ.” 25 Nǝ Yǝcu ǝccǝŋw, “Nyii kwirpa ṯidiiɽǝ nǝ ŋimiitha kweere nyithak kwǝnyii ǝmminici, mɔŋw kinnǝni ai, ŋwɔ-tǝ miithi, 26 nǝ kweere kwɔnaanɔ kwɔmiithɔ, ŋweere ai ḏuṯ. Ŋǝmminǝ-ŋǝsi ŋɔ-a?” 27 Nɔŋwɔccǝŋw, “Aw, Kweeleny, myii kwǝmminǝ ethaarɔŋw a kwir Kwɔrɔstɔ kwir Tɔr tǝthi Allah, tinḏi ethiila ki-ṯurmun-nǝ.”
Yǝcu mcŋgwc aari.
28 Mɔŋwsi andasi ŋɔ tǝ nɔŋweele nɔŋw ɔrnɔṯa eŋgen kwǝni Mǝryǝm-ŋwɔ nyettec, nɔŋwɔccǝŋw, “Mɔ@allim ŋgwɔ kɔnɔŋw, nǝ ŋgwalɔ kwuṯucǝŋǝ-lɔ.” 29 Mɔŋwsi neŋne ŋɔ tǝ, nɔŋw diiɽǝlɔ fittak nɔŋweele naanɔ-ŋgwɔ. 30 Yǝcu-tǝ nɔŋw ere ɔppatha ki-lilli-na kinnǝni mac, laakin nɔŋw-tǝ naani kinnǝni kǝzir wa wɔkadirithir-gwɔ Martha-gi. 31 Mǝ Yahuuḏ kiya yinaanɔ kiininy dɔɔnɔ yikandisalɔ ese Mǝryǝm-ŋwɔ kwɔmǝ diiɽi fittak nɔŋw ruu par, nǝr kwaathitha ligittathɔ ethaarɔŋw kwinḏi etheele ki-thimaamɔ ethi-ŋwɔ aara kinanaŋw. 32 Mǝ Mǝryǝm ɔppathi kǝzir wɔnaanɔ-gwɔ Yǝcu mindaŋ mɔŋweese ŋuŋduŋw, nɔŋw iidi ŋwɔɽǝlle-na ŋwuuŋwun mindaŋ nɔŋwɔccǝŋw, “Kweeleny, ǝŋgoro kwɔnaanɔ kɔnɔŋw ǝŋgi ǝŋgǝri ere ai ḏuṯ.” 33 Mǝ Yǝcu ese ŋunduŋw kwɔɔrɔ nǝ Yahuuḏ tok yinḏir-yi yaarɔ, nɔŋw pinni bɔlɔr mindaŋ nǝ ṯɔgwor kaṯṯɔ kwɔrop. 34 Nɔŋwsǝccǝŋw, “Ŋgwala kwɔgitta-ŋa ṯaka?” Nǝr ǝccǝŋw, “Kweeleny ilamba ese.” 35 Nǝ Yǝcu aari. 36 Nǝ Yahuuḏ aarɔŋw, “Iisar-ṯi kwamɽaŋw-mana gaa!” 37 Laakin nǝ lokwo lithaathɔ aarɔŋw, “Naa kwɔr-ŋgwɔ kwǝthi-pǝ ŋɔma ethi ǝllici kwunduŋǝ yǝy-nǝ. E-ta ǝŋgwɔŋweere ǝthi ŋɔma ethi kilǝthi Li@aazar ŋwɔ ŋiɽany naana mac-a?”
Li@aazar kwɔmǝ miithi.
38 Nǝ Yǝcu pinni bɔlɔr kwokwony, mindaŋ nɔŋweele ki-thimaamɔ ṯir kibaŋ ṯilǝŋthinnǝ kall-gi. 39 Nǝsi Yǝcu ǝccǝŋw, “Dimmǝr kaali kithaay.” Nǝ Martha kwir eŋgen kwǝthi kwaayɔ-ŋa ǝccǝŋw, “Kweeleny, kwɔmǝ ŋarna uwi kirem, kaka mɔŋgwɔ ǝthi ŋwaamin kwaɽiŋan ŋwaayɔŋ-ŋi.” 40 Nǝ Yǝcu ǝccǝŋw, “Nyiiti kwandica-ŋa mac niŋǝ ǝccǝŋw ǝŋgi ǝmmini ǝŋgi ese ŋinithi ŋǝthi Allah-a?” 41 E-ta nǝr dimmi kiɽibini kithaay. Mindaŋ na Yǝcu dimmi yǝy nɔŋw baaŋala mindaŋ nɔŋwaarɔŋw, “Nyii kwǝccǝ-ŋǝ shukran Papa, kaka nǝṯiny-gwɔ niŋnaci. 42 Nyii kwilŋithi rac kaka nǝṯiny-gwɔ niŋnaci nyaamin tatap, laakin ŋandica-ŋǝsi ŋɔ sǝbǝb-gi kwǝthi lizi kɔlɔ lirlɔ kɔnɔŋw, mindaŋ mǝr ǝmmini ethaarǝŋw ŋa kwir kwɔɔsa-nyii.” 43 Mɔŋw andasi ŋiɽaŋali ŋɔ tǝ, nɔŋw ɔvɔna ŋɔmmaŋi nɔŋwaarɔŋw, “Li@aazar ruuthǝ par!” 44 Nɔŋw ruuthǝ par kwippǝnnǝ yirethi yǝthi kǝfǝn rii naana nǝ ŋwaara tok, nǝ kireth-gi kippǝnnǝ ki-yǝy-nǝ tok. Nǝsi Yǝcu ǝccǝŋw, “Kǝdithir a duŋgwǝci ŋweele.”
Ŋejmeth ŋǝthi-ŋi ɽeenye Yǝcu-ŋw.
(Maṯṯa 26:1-5Mɔrgus 14:1-2Luuga 22:1-2)
45 Nǝ Yahuuḏ iila yittǝzir yinḏi ethi raaŋatha Mǝryǝm-ŋwɔ mindaŋ mǝrseese ŋa ŋǝrrǝsi Yǝcu, e-ta nǝr ǝmminici ŋunduŋw. 46 Laakin nǝreele lokwo deŋgen-na nǝr andaci Lifirriisiiyyiina kwomne-ŋgwa kwǝrrǝ Yǝcu. 47 E-ta nǝ rɔ-asa rǝthi kahana-ŋǝ Lifirriisiiyyiin-li aaɽasi mǝjlǝsǝ dɔŋw nǝrsi ǝccǝŋw, “Aatha kwɔrǝrri? Kaka mǝgwɔ kwɔr-ŋgwɔ ǝrri ŋilima ŋuuru! 48 Mǝr duŋgwǝci ethi-tǝ ele dɔṯṯɔk ŋwɔ, a lizi tatap ǝmminici, mindaŋ a Rɔɔmaan iila ǝri kiirasi Heikala-lɔ nǝ bǝlǝḏǝ kwǝri tok.” 49 Laakin nǝsi kwette kweeŋen ǝccǝŋw, kwǝni Gayaafa kwir Rǝ-iis Rɔppa rǝthi kahana kithlǝyu-ṯǝ ŋga, “Ŋaaŋa liti lilŋithi kwomne kweere ḏuṯ. 50 Ŋaaŋa liti lilŋithi mac ethaarɔŋw, ŋɔvthanna ethi kwizi kwette ai ki-lɔɔbi lǝthi lizi mindaŋ mǝ bǝlǝḏ tatap ere kiirathalɔ mac-a?” 51 Nɔŋweere ǝni kwandisa ŋiɽaŋali ŋɔ ṯɔgwor-thi ṯuuŋwun mac, laakin kaka nɔrɔ-ŋgwɔ Rǝ-iis Rɔppa rǝthi kahana kithlǝyu ŋga, nɔŋw-ma andasi ŋipiya-ŋi eṯhi Yǝcu ai ki-lǝǝbi laṯhi balaḏ ṯaṯap, 52 na nǝreere oro ŋǝthi bǝlǝḏ dak mac, laakin ethi aaɽasi nyɔɔrɔ nyǝthi Allah dɔŋw lɔtɔpɔt tatap kinya nyifaathalɔ. 53 Min ki-laamin-la ṯǝ kila, nǝr kette ṯǝrṯiibǝlɔ ṯǝniŋw kwǝr ɽeenye aŋgwɔrɔ. 54 Nǝ Yǝcu ere elelɔ kwokwony por-por mac ki Yahuuḏ-nǝ, laakin nɔŋweele kithaay kinaŋw mindaŋ nɔŋweele kǝzir wɔnanyja saharaa-lɔ keṯṯok ki-mǝḏiinǝ-nǝ kwette kwǝni Afraayiim nǝr-gwɔ naani ṯalaamiiz-thi. 55 Mǝ lɔɔmɔr lǝthi @iiḏ wǝthi Fis-ha aadithi keṯṯok, nǝr-iila littǝzir ǝzir naana ter-ter nǝr ṯaaŋi Urshaliim kerreny ethi-gwɔ suuɽunni. 56 Nǝr naŋiŋini Yǝcu-ŋw-lc mindaŋ mǝr raayitha ki Heikal-na, nǝr ɔṯalɔ deŋgen-na nǝraarcŋw, “Fikir kwaalɔ kwǝni ǝyǝ? Kwiila fǝtǝ rac ki-@iiḏ-nǝ alla bǝri?” 57 Nǝ rɔ-asa rǝṯhi kahana-ŋǝ Lifirriisiiyyiin-li alla waamira wǝni-ŋwɔ, mǝ kwizi kweere elŋece ǝzir wɔnaanɔ-ŋgwɔ, laazim kwǝnyji andaci mindaŋ mǝnyii ǝthi ŋɔma etheele ethi mithǝ.