في أورشليم
1 وبَعدَما فارَقناهُم، أبحَرْنا مُتوجّهينَ إلى كُوسَ، وفي اليومِ الثاني إلى رُودُسَ، ومِنها إلى باتَرَةَ. 2 فوَجَدْنا هُناكَ سَفينةً مُسافِرَةً إلى فِـينيقيةَ، فرَكِبناها وسِرنا، 3 فلمّا ظَهرَتْ لنا قُبرصُ تَرَكناها عَنْ يسارِنا، واَتجَهْنا إلى سوريّةَ. فنَزَلنا صورَ، حتى تُفرِغَ فيها السّفينةُ حُمولَتَها. 4 ووجَدَنا التلاميذَ هُناكَ، فأقَمنا عِندَهُم سَبعةَ أيّامٍ. وكانوا يَقولونَ لِبولُسَ، بِوَحيٍ مِنَ الرّوحِ، أنْ لا يَصعَدَ إلى أورُشليمَ. 5 ولمّا اَنقَضَت مُدّةُ إقامَتِنا بَينَهُم، خَرَجنا للسَفرِ، فشيّعونا كُلّهُم، معَ نِسائِهِم وأولادِهِم، إلى خارِجِ المدينةِ، فسَجَدنا على الشّاطئِ وصَلّينا. 6 ثُمّ ودّعَ بَعضُنا بَعضًا، فصَعِدنا إلى السّفينةِ، ورَجَعوا هُم إلى بُيوتِهِم.
7 ومِنْ صورَ وصَلْنا في نِهايَةِ الرّحلَةِ إلى بَتولَمايِسَ، فسَلّمنا على الإخوةِ هُناكَ وأقمنا عِندَهُم يومًا واحدًا. 8 وسِرنا في الغَدِ إلى قيصرِيّةَ. فدَخلَنا بَيتَ فيلبّسَ المُبَشّرِ وهوَ أحَدُ السّبعةِ ونَزَلنا عِندَهُ، 9 وكانَ لَه أربعُ بناتٍ عذارى يَتَنـبّأْنَ. 10 وبَعدَ عِدّةِ أيّامٍ مِنْ إقامَتِنا، جاءَ مِنَ اليَهوديّةِ نَبـيّ اَسمُهُ أغابُوسُ. 11 فجاءَ إلَينا وأخَذَ حِزامَ بولُسَ وقَيّدَ بِه رِجلَيهِ ويَدَيهِ وقالَ: «يقولُ الرّوحُ القُدُسُ: صاحِبُ هذا الحِزامِ سيُقيّدُهُ اليَهودُ هكذا في أُورُشليمَ ويُسلِمونَهُ إلى أيدي الوثنيّينَ».
12 فلمّا سَمِعنا هذا الكلامَ، أخَذْنا نَحنُ والحاضِرونَ نَرْجو مِنْ بولُسَ أنْ لا يَصعَدَ إلى أُورُشليمَ. 13 فقالَ: «ما لكُم تَبكونَ فتكسِرونَ قَلبـي؟ أنا مُستَعِدّ لا لِلقيودِ وحَدَها، بل لِلموتِ في أُورُشليمَ مِنْ أجلِ الرّبّ يَسوعَ». 14 فلمّا عَجِزْنا عَنْ إقناعِهِ، سكَتْنا وقُلنا: «لِتكُنْ مشيئَةُ الرّبّ».
15 وبَعدَ ذلِكَ بأيّامٍ تأهّبْنا لِلسَفرِ وصَعِدْنا إلى أُورُشليمَ. 16 ورافَقَنا بَعضُ التلاميذِ مِنْ قَيصرِيّةَ، فأنزَلونا في بَيتِ مناسُونَ القُبرُصِيّ، وهوَ تِلميذٌ قديمٌ.
بولس يزور يعقوب
17 ولمّا وصَلْنا إلى أُورُشليمَ رَحّبَ بِنا الإخوةُ فَرِحينَ. 18 ودخَلَ مَعَنا بولُسُ في الغَدِ إلى يَعقوبَ، وكانَ الشّيوخُ كُلّهُم حاضِرينَ. 19 فسَلّمَ علَيهِم بولُسُ ورَوى لهُم بِالتَفصيلِ كُلّ ما أجرى اللهُ على يدِهِ بَينَ سائِرِ الشّعوبِ.
20 فلمّا سَمِعوا، مَجّدُوا اللهَ وقالوا لِبولُسَ: «أنتَ تَرى، أيّها الأخُ، كيفَ أنّ آلافَ اليَهودِ آمَنوا وكُلّهُم مُتعَصّبونَ لِشريعةِ موسى. 21 وهَؤلاءِ سَمِعوا أنّكَ تُعَلّم اليَهودَ المُقيمينَ بَينَ سائِرِ الشّعوبِ أنْ يَرتَدّوا عَنْ شريعةِ موسى، وتُوصيهِم أنْ لا يَختِنوا أولادَهُم ولا يَتبَعوا تَقاليدَنا. 22 فما العمَلُ؟ لأنّهُم ولا شَكّ سيَسمَعونَ بِمَجيئِكَ. 23 فاَعمَلْ بِما نقولُهُ لكَ: عِندَنا أربعةُ رِجالٍ علَيهِم نَذرٌ. 24 خُذْهُم واَطّهِرْ مَعهُم وأنفِقْ علَيهِم ليَحلِقوا رُؤوسَهُم، فـيَعرِفَ جميعُ الشّعبِ أنّ ما سَمِعوهُ عَنكَ غَيرُ صَحيحٍ، وأنّكَ تَسلُكُ مِثلَهُم حَسبَ شريعةِ موسى. 25 أمّا الذينَ آمَنوا مِنْ غيرِ اليَهودِ، فكتَبْنا إلَيهِم برَأينا، وهوَ أنْ يَمتَنِعوا عَنْ ذَبائِـحِ الأصنامِ وعَن الدّمِ والحيوانِ المَخنوقِ والزّنى».
26 فأخَذَ بولُسُ الرّجالَ الأربَعةَ في الغَدِ، فاَطّهَرَ مَعَهُم ودَخَلَ الهَيكَلَ وأعَلَنَ الموعِدَ الذي تَنقَضي فيهِ أيّامُ الطّهورِ حتى يُقدّمَ فيهِ القُربانَ عَنْ كُلّ واحدٍ مِنهُم.
اعتقال بولس في الهيكل
27 ولمّا كادَت تَنقَضي أيّامُ الطّهورِ السّبعةُ، رأى بَعضُ اليَهودِ الآسيويّينَ بولُسَ في الهَيكَلِ. فحَرّضوا جُمهورَ الشّعبِ، وقَبَضوا علَيهِ، 28 وصاحوا: «النّجدَةَ، يا بَني إِسرائيلَ! هذا هوَ الرّجُلُ الذي يُعَلّمُ الناسَ في كُلّ مَكانٍ تَعليمًا يُسيءُ إلى شَعبِنا وشَريعتِنا وهذا الهَيكَلِ، حتى إنّهُ جاءَ بِبَعضِ اليونانيّينَ إلى الهَيكَلِ، ودَنّسَ هذا المكانَ المُقدّسَ!» 29 قالوا هذا لأنّهُم شاهَدوا تُرُوفيمُسَ الأفسُسِيّ معَ بولُسَ في المدينةِ، فظَنّوا أنّ بولسَ دخَلَ بِه الهَيكَلَ!
30 فهاجَتِ المدينةُ كُلّها، وتَجَمّعَ الناسُ على بولُسَ فأمسَكوهُ وجَرّوهُ إلى خارِجِ الهَيكَلِ، وأغلَقوا الأبوابَ في الحالِ. 31 وبَينَما هُم يُحاوِلونَ قَتلَهُ، سَمِعَ قائِدُ الحامِيَةِ الرّومانِـيّةِ أنّ أُورُشليمَ كُلّها في هَيَجانٍ، 32 فأخَذَ في الحالِ جُنودًا وضُبّاطًا وجاءَ مُسرِعًا إلَيهِم. فلمّا شاهدوا القائِدَ وجُنودَهُ كَفّوا عَنْ ضَربِ بولُسَ. 33 فدَنا إلَيهِ القائِدُ وأمسكَهُ وأمَرَ بِأنْ يُقيّدَ بِسلسِلَتَينِ. ثُمّ سألَ عَنهُ لِـيَعرِفَ مَنْ هوَ وماذا فَعَلَ، 34 فكانَ بَعضُهُم يُنادي بِشيءٍ، وبَعضُهُم بِشيءٍ آخَرَ. فلمّا تَعذّرَ علَيهِ في مِثلِ هذِهِ الضّجّةِ أنْ يَعرِفَ تَمامًا ما جَرى، أمَرَ جُنودَهُ بأنْ يَسوقوا بولُسَ إلى القَلعَةِ. 35 فلمّا وصَلوا بِه إلى السُلّمِ، حَمَلهُ الجُنودُ لِئَلاّ يَفتُكَ بِه جُمهورُ الشّعبِ. 36 لأنّهُم كانوا يَتبعونَهُ ويَصيحونَ: «اَقتُلوهُ!»
بولس يدافع عن نفسه
37 وبَينَما بولُسُ يَدخُلُ القَلعةَ، قالَ لِقائِدِ الحامِيَةِ: «أتسمَحُ أنْ أقولَ لكَ شَيئًا؟» فقالَ لَه: «أتعرِفُ اليونانِـيّةَ؟ 38 أما أنتَ المِصريّ الذي أثارَ الفِتنةَ مِنْ مُدّةٍ وخرَجَ بأربعَةِ آلافِ قاتِلٍ إلى الصّحراءِ؟» 39 فقالَ بولُسُ: «أنا يَهودِيّ ومواطنٌ رومانيّ مِنْ طَرْسوسَ في كِيليكِيّةَ، وهيَ مَدينةٌ مَعروفَةٌ جيّدًا. فأرجو مِنكَ أنْ تأذَنَ لي بأنْ أُخاطِبَ الشّعبَ». 40 فأذِنَ لَه، فوقَفَ بولُسُ على السُلّمِ وأشارَ بـيدِهِ إلى الشّعبِ. فلمّا سادَ السّكوتُ، خاطَبَهُم بولُسُ بالعِبرِيّةِ، قالَ:
Bɔɔlɔs mɔŋgweele Urshaliim.
1 Ŋwɔṯaŋw nǝnyji aaganni mindaŋ nǝnyji ɔrlacci ŋwɔdoŋw. Mǝnyii uɽǝthǝ bahara-na linḏi dɔṯṯɔk mindaŋ nǝnyii iila Kuus; nǝ laamin lithaathɔ nǝnyii ɔppaṯhi Rɔɔḏɔs, e-ta nǝnyii diiɽǝ kinaŋw ninyeele Baaṯira. 2 Nǝnyii kaṯṯasi mɔrkǝbǝ kinanaŋw kwinḏi etheele Fiiniigiiyyǝ, nǝnyii-gwɔ dallɔ-la nǝny-geele. 3 Nǝnyii iila kǝzir wǝthi-nyii-gwɔ ŋɔma etheese Gɔbrɔs-ŋwa, mindaŋ nǝnyii daaraci jǝnuub-ŋgi etheele Suuriiyyǝ. Nǝnyii dappatha-lɔ ki-nḏɔṯṯɔm lǝthi Sɔɔr-ŋwɔ, linḏi-gwɔ mɔrkǝb ethi dappasi bɔḏaa@-lɔ kwuuŋwun. 4 Nǝnyii kaṯṯasi lizi lokwo kinanaŋw lǝṯhi ṯǝmminǝ, mindaŋ nǝny-li naani usbɔɔ@ wette. Nǝr andaci Bɔɔlɔs-ŋwɔ ŋɔma-ŋi ŋǝthi Ṯigɽim Ṯirllinǝlɔ ter etheere ele Urshaliim mac. 5 Laakin mǝ lɔɔmɔr lǝri ernene ŋundu-ŋǝli tǝ, nǝnyji ɔrlacci ŋwɔdoŋw nǝnyeele ṯaay-thi ṯǝri. Nǝr iila tatap laaw-lina nǝ nyelle-nyina tok nyeeŋen, nǝr ruuthǝ ki-mǝḏiinǝ-nǝ nǝny-leele ki-nḏɔṯṯɔm; nǝnyii-gwɔ kwee ŋwɔrgwɔ-lɔ tatap nǝnyii aari kiyiiriny. 6 E-ta nǝnyii aagannathisi-na, mindaŋ nǝnyii alla ki-mɔrkǝb-la ŋundu-ŋǝ tǝ nǝr aaɽitha dɔɔnɔ-na.
7 Nǝnyii aari isṯimir ki-safar-na kwǝri linḏ ŋaaw-la min Sɔɔr mindaŋ nǝnyeele Baṯuulmaayis, nǝnyii-gwɔ aaganni lizi lǝthi ṯǝmminǝ kinanaŋw mindaŋ nǝnyii naani laamin lette dak. 8 Mǝ laamin iila lithaathɔ nǝnyeele mindaŋ nǝnyii ɔppathi Gaysariiyya Nǝnyii-gwɔ naani kinanaŋw ki-dɔɔnɔ kwǝthi mɔbǝshir kwǝni Fiilibbus, kwir kwette kwǝthi kila lǝllirsi-nǝ lir dɔvokwɔɽony ethi mǝcci lizi Urshaliim. 9 Nɔŋwɔthi nyɔɔrɔ nyir nyiira kwaɽiŋan nyiti nyǝginǝ kinnǝni mac, nyǝṯi aari bǝshirǝ ŋiɽaŋali ŋǝthi Allah. 10 Nǝnyii naani kinanaŋw ŋwaamin ŋwuuru, mindaŋ nǝ kwiɽii kwette kwǝni Aghaabuus ɔppatha Yahuuḏiiyyǝ-ŋgi 11 Nɔŋw iila naaniny-gwɔ mindaŋ nɔŋw dimmi karraatha kǝthi Bɔɔlɔs, nɔŋw-ŋgi kǝkki ŋwaara ŋwuuŋwun wɔɽe-wɔɽeny rii-ri-na tok, mindaŋ nɔŋwaaraŋw, “Ŋindǝr-tǝ ŋɔ ŋandisasi Ṯigɽim Ṯirllinǝlɔ ter ŋǝniŋw: kwizi kwǝthi karraatha ŋga, kwinḏi ethi Yahuuḏ kǝkki-ṯǝŋw Urshaliim-na, mindaŋ ǝri inḏǝthǝ Umama.” 12 Mǝnyji neŋne ŋɔ nǝnyii tuurǝcci Bɔɔlɔs-ŋwɔla tur, nyiiŋǝ lizi-li kila linaanɔ kinaŋw etheere ṯaaŋi. Urshaliim mac. 13 Laakin nɔŋw ǝŋnici nyuŋwsi nɔŋwaarɔŋw, Aatha kwɔrɔ kwǝrrǝŋǝ ŋgwɔ, naari-ŋa mindaŋ mǝr-nyii kiici ṯɔgwori? Kaka nigittathiny-gwɔ etheere kǝṯṯini ki-sijin-nǝ ṯɔrɔk mac, laakin ethi kǝni ai Urshaliim-na ŋiɽaŋal-ŋi ŋǝthi yiriny yǝthi Kweeleny kwǝni Yǝcu.” 14 Mǝnyeere ǝthici ŋunduŋw ŋɔma-na ethi niŋnaci nyuŋwsi mac tǝ, nǝnyii duŋgwǝci nyithak, mindaŋ nǝnyii ǝccǝŋw, “Ethiroro ŋǝthi ṯɔgwor ṯǝthi Kweeleny.”
15 Mǝ ŋwaamin ŋwɔ ere, nǝnyii keṯṯe rogɽo-lɔ rǝri cɔgwo-cɔgwop, e-ta nǝnyii ṯaaŋi Urshaliim. 16 Nǝnyeele ṯalaamiiz-thi ṯokwo ṯǝthi Gaysariiyyǝ-ŋw, nǝrnyji mɔlo nǝrnyjiili ki-dɔɔnɔ kwǝthi kwɔr-ŋgwa kwiilathiny-gwɔ etheele ethi-gwɔ naani duŋgwun kwǝm Manaasuun kwǝthi Gɔbrɔs-ŋwɔ, kwǝthi ṯǝmmine kinaŋw-lɔ tuk ki-ŋwaamin-la ŋwiŋna.
Bɔɔlɔs mɔŋgweele ethi raaŋitha Ya@guub-ŋwɔ
17 Mǝnyii ɔppatha Urshaliim tǝ, nǝnyji liyǝŋgǝri aalanni ṯaamathina. 18 Mǝ ŋɔrpɔ-ŋgwa oro, nǝnyeele Bɔɔlɔs-ŋǝli ethi raaŋitha Ya@guub-ŋwɔ; nǝ lishiyuukh tatap lǝthi kǝniisǝ naani tok. 19 Nǝsi Bɔɔlɔs aaganni, mindaŋ nɔŋwsi baaŋaci kwomne tatap ŋgwa kwǝrrǝ Allah ki-lizi-nǝ lir Umam ki-ŋothɽor-na ŋuuŋun. 20 Mǝrsi neŋne naanɔ-ŋgwɔ tǝ, nǝr ɔrtatha Allah tatap, mindaŋ nǝraarɔŋw, “Ǝŋgǝri kwǝri kwǝni Bɔɔlɔs a kwǝthi ŋɔma etheese Yahuuḏǝ yir alaaf yimǝ ǝmmini, nǝr mithǝ tatap Sherii@a tetter tok kwǝthi Muusǝ. 21 Limǝrsi ilŋithini ethisǝccǝŋw, ŋa ŋgwala kwǝṯi ǝccǝ Yahuuḏǝ tatap @allima yinannɔ ki-bǝlǝḏ-nǝ kwǝthi Umam, ethi duŋgwǝci Sherii@a kwǝthi Muusǝ, na nǝsi andaci etheere undu nyɔɔrɔ nyeeŋen ŋwɔthrɔnya mac, wala ethi kwaathitha ǝthiyǝ-lɔ wǝthi Yahuuḏ. 22 Ŋinḏirsi ethi elŋe dedder ethaarɔŋw ŋa kwɔmǝ ɔppatha. A kwǝr ǝrri aathaŋw? 23 Ŋwɔṯaŋw nyiiŋǝ linaŋna-ŋa ethisi ǝrri ŋɔ ŋǝrŋǝsi andaci. Nyiiŋǝ kɔlɔ lǝthi lizi kwaɽiŋan dǝŋgǝr-nǝ luuɽucǝ Allah wa@ḏa. 24 Nḏi ǝli ɔɽɔmaṯṯi dɔŋw ki-ṯisuuɽunǝ-nǝ; ǝsi kettice ŋgwa kwinḏir ethi kette, mindaŋ mǝrǝthi ŋɔma ethi fiyǝŋni. Nǝ ṯǝrṯiib-thi ṯǝ kɔthɔ tǝ, ǝri elŋe tatap ethaarɔŋw ŋiɽaŋal ŋa ŋandicarsi ŋǝni ŋaaŋa ŋiti ŋǝthi yǝnǝ mac, laakin nǝ ŋa rogɽo-ri rɔɔŋwa, ǝṯisi mithǝ ŋǝthi Sherii@a kwǝthi Muusǝ. 25 Laakin ŋǝthi Umam wa wɔmǝ ǝthi ṯǝmminǝ-tǝ, nǝnyji ṯiŋacci juwaaba nǝnyji ǝccǝŋw, nyiiŋǝ lǝccǝ-ŋǝsi-ŋw laazim ere yee ethneya weere mac wa wǝṯir rillici riiɽuwǝ-lɔ, wala ŋin ŋeere, wala haywaana weere wumthinǝ kworo, mindaŋ laazim ethi rucci ŋiijinǝ-naǝ kinǝŋgwu tuk.” 26 E-ta nǝ Bɔɔlɔs mɔlo lɔɔrɔ, nǝ ŋɔrpɔ-ŋgwa nǝr-li ǝrri kuruu ŋga kǝthi ṯusuuɽunnǝ. Mindaŋ nɔŋweele nɔŋw ǝnḏi ki Heikal-na nɔŋwsi andaci ŋwaaminɔ ŋwinḏi ethoro tha ŋwinḏi-ŋi ethi lɔɔmɔr ṯimmayini lǝthi ṯusuuɽunnǝ, inḏir-gwɔ ethi kette kiraama tatap keeŋen.
Bɔɔlɔs mǝr-gwɔ mithǝ ki Heikal-na.
27 Mǝ ŋwaamin dɔvokwɔɽony aadithi ethi ernene, nǝ Yahuuḏ yokwo yǝthi Aasiiyya-ŋw ese Bɔɔlɔs-ŋwɔ ki Heikal-na. Nǝr ɔkkwazi ladɔŋw tatap, mindaŋ nǝr mithǝ Bɔɔlɔs-ŋwɔ. 28 Nǝr kegitte kwɔɔlalɔ nǝraarɔŋw, “Lɔr lǝthi Israa-iil! Mǝccǝr-nyji! Kwɔr kwirṯǝ-ŋgwɔ kwǝṯi irǝri ǝzir naana tatap, nǝ ǝṯɔŋw ǝccǝ lizi tatap @allima, ǝṯɔŋw andisasa lizi naana wǝŋ-wǝŋ lǝthi Israa-iil, nǝ Sherii@a kwǝthi Muusǝ tok, nǝ Heikala naana wɔ tok. Nǝ ŋgwɔ kwɔmaava kire-kirem-ŋgwɔ Umama wokwo nɔŋw ǝnyji ki Heikal-nǝ ethi ruuŋwi ǝzir naana wɔ wirllinǝlɔ ter!” 29 Ŋǝni ŋandisarsi ŋɔ kaka niisar-gwɔ Ṯurɔfiimus-ŋwɔ yǝy-yi yeeŋen kwǝthi Afasuus-ŋwɔ Bɔɔlɔs-gi ki-mǝḏiinǝ-nǝ, mindaŋ nǝr kittatha ethaarɔŋw kwɔma-ŋwɔ mɔlo nɔŋwa-nyji ki Heikal-na.
30 E-ta na mǝḏiinǝ lakkathina tatap, nǝ lizi avri nǝr aaɽathi dɔŋw, nǝr mithǝ Bɔɔbs-ŋwɔ, nǝr mɔlotto-lɔ nǝr ruwǝzǝlɔ parŋgi kwǝthi Heikal, ŋwɔṯaŋw nǝr lǝŋthithǝ ŋwɔbaaba tɔc ŋwɔthi Heikal. 31 Mǝr ṯǝcci ethi ɽeenye Bɔɔlɔs-ŋwɔ, mindaŋ nǝ ŋiɽaŋal erme gaa-iḏa naana kir Rɔɔmaani ŋǝniŋw, mǝḏiinǝ kwǝthi Urshaliim-ŋwɔ ŋgwana kwɔlakkathi-na tatap tuŋgwǝll. 32 Nǝ gaa-iḏ diiɽǝnni fittak tɔc, nɔŋw mɔlthanni ŋwɔzɔbaaḏa-ŋwɔsi jesh-gi kwokwo nǝr kwuɽutǝthi nǝr ɔɽi naanɔ-ŋwɔ dɔŋw. Mǝ lizi ese ŋunduŋw jesh-gi nǝr rilli nǝreere ippi Bɔɔlɔs-ŋwɔ mac. 33 Nǝ gaa-iḏ ele nɔŋw mithǝ Bɔɔlɔs-ŋwɔ, mindaŋ nɔŋw alla waamira ethi kǝkki ŋwɔɔɽɔŋw-ŋi ŋwɔɽǝn. E-ta nɔŋwsi uṯicǝlɔ nɔŋwsi ǝccǝŋw, “Kwɔr-ŋgwɔ kwundǝr kwǝndu, nǝ aatha kwɔrɔ kwǝrrǝŋwɔ?” 34 Nǝ kila lokwo lǝthi dɔŋw kegitte kwɔɔlalɔ ŋiɽaŋal-ŋi ŋette, nǝ lithaathɔ ŋiɽaŋal-ŋi ŋir ter. Ṯaŋw nǝ ŋiɽaŋal lakkathina mindaŋ nǝ gaa-iḏ ere ǝthi ŋɔma mac ethelŋe ŋiɽaŋali ŋǝmmǝŋ ŋa ŋǝrrinǝ, mindaŋ nɔŋw ǝllici lizi luuŋwun waamira ethi mɔlo Bɔɔlɔs-ŋwɔ ethigeele kǝzir wǝthi jesh. 35 Mǝr-gi iilici sillimǝ keṯṯok, nǝ jesh dimmǝlǝ kaka nuurǝzǝ lizi rɔgwori deddep. 36 Nǝr kwakithalɔ tatap lɔppɔna laarɔŋw, “Iɽinyithir kithaay!”
Bɔɔlɔs mɔŋwsi-gwɔ andasi ŋǝthi rogɽo ruuŋwun.
37 Mǝ jesh aadithi ethi ǝnḏi Bɔɔlɔs-ŋgi kǝzir weeŋen, nɔŋw andaci gaa-iḏa nɔŋwɔccǝŋw, “Ŋandaci ŋiɽaŋali ŋette ŋɔ-a?” Nǝ gaa-iḏ uṯicǝlɔ nɔŋwɔccǝŋw. “A kwilŋithi kandisa kǝthi Yuunaana? 38 Ŋati kwir mac ŋgwa kwir Kwɔmɔsrii kwiidiiɽu ŋǝryǝ-ŋi ki-ŋwɔɔmɔr-la ŋwokwo ŋwɔmǝ ṯamthɔ, mindaŋ nɔŋw mɔlthanni lizi kuṯṯu arba@ alf nɔŋw-li ele ki-sahraa-na?” 39 Nǝ Bɔɔlɔs ǝŋnici nɔŋwɔccǝŋw, “Nyii kwir Yahuuḏi, kwilŋithir Ṯarsuus kwǝthi Kiiliikiiyyǝ-ŋw, kwǝthi mǝḏiinǝ kwir mɔhim beṯṯen; min fǝḏlǝk duŋgwǝcǝ-nyii nyandaci lizi.” 40 Nǝ gaa-iḏ ǝmminici ŋunduŋw, mindaŋ nǝ Bɔɔlɔs rilli ki-sillim-lǝ, e-ta nɔŋw allaci lizi ṯii-la ethi naani tugwup. Ṯaŋw nǝr naani tugwup, mindaŋ nɔŋwsi andaci kandisa-gi kǝthi @ibraaniiyyiin nɔŋwsǝccǝŋw,