Bɔɔlɔs-ŋǝ siila-gi mǝr-gweele Ṯasaaluuniiki.
1 Nǝ Bɔɔlɔs-ŋǝ Siila-gi ele nǝr ṯamthɔ Amfiibuuliis-ŋgi nǝ Abuuluuniiyyǝ tok, mindaŋ nǝr ɔppathi Ṯasaaluuniiki, kǝzir wɔnaanɔ-gwɔ majma@. 2 Kaka nɔrɔ-gwɔ ǝthi wǝthi Bɔɔlɔs nɔŋweele ki-majma@-na. Ǝṯir ɔppathalɔ lizi-li ki Lisǝbiṯ-lǝ kila lir ṯoɽol linaanɔŋw-li knanaŋw kwɔṯɔṯɔ ŋiɽaŋali-na ki Yiṯaab-na Yirllinǝlɔ ter, 3 nǝ ǝṯɔŋwsi ilŋithini ki Yiṯaab-na ŋǝnɔnw, Kwɔrɔstɔ kwinḏi ethi bee ṯurvǝ biɽe-biɽeṯ, mindaŋ ŋwɔ diiɽǝ ki-ŋiɽany-na Nǝsi Bɔɔlɔs ǝccǝŋw, “Yǝcu ŋgwɔ kwandica-ŋǝsi-gi, Kwɔrɔstɔ kwir-ṯa” 4 Nǝr ǝmmini lokwo mindaŋ nǝroro Bɔɔlɔs-ŋǝli kildɔŋw nǝ Siila tok, nǝ laaw kila lir ŋwɔɽa mindaŋ nǝ luuru lir Yuunaaniiyyim tok lǝṯi iiɽi Allah-na nǝr-li oro kildɔŋw. 5 Laakin nǝ Yahuuḏ kee ŋiɽany, mindaŋ nǝr aaɽisa lizi lokwo dɔŋw lirtalɔŋw ligii lǝthi raay, mindaŋ nǝr lakkasi mǝḏiinǝ-nǝ kwɔɔla-gi kwɔppa, mindaŋ nǝr ɔvatha dɔɔnɔ-ŋwɔ kwǝthi Yaasuun, lithǝccǝ ethisi mithǝ mindaŋ ethisi mɔlca lizi. 6 Laakin mǝrseere inḏa mac tǝ, nǝr mɔlo Yaasuun-ŋwɔsi lizi-li lokwo lǝthi ṯǝmminǝ nǝreele naanɔ-gwɔ hakkaam wǝthi mǝḏiinǝ, nǝr kegitte kwɔɔlalɔ nǝraarɔŋw, “Lizi kɔlɔ lilakkisa ŋiɽaŋali-na ǝzir naana tatap! Nǝ limǝ iila kirem ki-mǝḏiinǝ-nǝ kwǝri, 7 nǝsi Yaasuun nǝni ki-dɔɔnɔ kwuuŋwun. Nǝ ŋundu-ŋǝ tatap limǝni limǝ kii gawaaniinǝ-nǝ kǝthi Imbraaṯɔɔr, nǝraarɔŋw mǝlik ŋgwɔ kwette kwokwony kwɔthaathɔ, kwǝni Yǝcu.” 8 Nǝ ŋiɽaŋal-ŋi ṯǝ ŋɔ, nǝr duŋgwǝci dɔŋw nǝ hɔkkaam wǝthi mǝḏiinǝ ethi ɔppɔna kwɔɔla-gi. 9 E-ta nǝ hɔkkaam aagatha Yaasuun-ŋwɔsi lizi-li lithaathɔ gwuruushǝ kwǝthi ḏomaana mindaŋ ethisi-mǝ kǝdu; ŋwɔṯaŋw nǝrsi-mǝ kǝdu nǝreele.
Bɔɔlɔs-ŋǝ Siila-gi mǝr-gwɔ naani Biiriiyyǝ.
10 Na mǝ ǝzir riimǝnni tɔc, nǝ lizi lǝthi ṯǝmminǝ ṯiŋatha Bɔɔlɔs-ŋwɔsi Siila-gi nǝreele Biiriiyyǝ. Mǝr ɔppathi tǝ, nǝreele ki-majma@-na. 11 Nǝ lizi linaanɔ kinanaŋw ǝni liinya naana beṯṯen ethi lizi-lǝ lǝthi Ṯasaaluuniiki-ŋw. Nǝr kettice ŋiɽaŋali yǝni pǝt rɔgwori min-min, ǝṯir aari @allima ŋwaami” tatap Yiṯaabi Yirllinǝlɔ ter etheese ŋiɽaŋali ŋǝthi Bɔɔlɔs ŋir rerrem alla bǝri. 12 Mindaŋ nǝr ǝmmini littǝzir, nǝ laaw luuru lir Yuunaaniiyyiin lɔppa lǝṯirsi iiɽinǝ, nǝ littǝzir lir Yuunaaniiyyiin lir lɔr tok nǝr ǝmmini. 13 Laakin mǝ Yahuuḏ yinaanɔ Ṯasaaluuniiki neŋne ethaarɔŋw Bɔɔlɔs ŋgwana kwɔmǝ aari bǝshirǝ ŋiɽaŋali ŋǝthi Allah Biiriiyyǝ tok, nǝreele kinanaŋw tok nǝr ɔkkwazi lizi ethi diiɽi ethi lakkikasi ŋiɽaŋali-na. 14 Nǝ lizi lǝthi ṯǝmminǝ ṯiŋatha Bɔɔlɔs-ŋwɔ kithaay fittak etheele bahara kǝni; laakin nǝtǝ Siila-ŋǝ Ṯiimɔɔthaaws-gi ṯathinalɔ kinnǝni Biiriiyyǝ-nǝ. 15 Nǝ lɔr limulthu Bɔɔlɔs-ŋwɔ, nǝrgeele mindaŋ nǝr-gi ɔppathi Athiinǝ, e-ta nǝr-mǝ aaɽitha Biiriiyyǝ, nǝr aava ŋiɽaŋali ŋǝthi Bɔɔlɔs ŋǝniŋw ethi Siila-ŋǝ Ṯiimɔɔthaaws-gi iila naaniny-gwɔ fittak.
Bɔɔlɔs mɔŋgwɔ naani Athiinǝ.
16 Kinaŋw ǝ-naanɔ Bɔɔlɔs Athiinǝ kwǝkkicǝ Siila-ŋwɔsi Ṯiimɔɔthaaws-gi kizǝn. Nɔŋw ronyine beṯṯen kaka ninḏa-ŋgwɔ mǝḏiinǝ kwuurǝnnǝ riiɽuwǝ-nǝ deddep. 17 E-ta nǝr ɔppathalɔ ki-majma@-nǝ Yahuuḏ-yi nǝ lizi lir Umam lǝṯi iiɽi Allah-na, nǝ ki-miiḏaan-la tok ŋwaamin tatap lizi-li lǝṯi ṯamthɔṯṯɔ kinaŋgwɔ-ŋgi. 18 Nǝ kila lilŋiṯṯi ŋiɽaŋal-na lir Abiiguuriiyyii-ŋǝ Rɔwaagiiyyiin-li ɔppathalɔ ŋundu-ŋǝli. Nǝr ɔṯalɔ lokwo nǝraarɔŋw, “Aatha kwɔnaŋna kwenyjer-gwɔ ethandasi?”
Nǝrsi ǝŋnici lithaathɔ nǝrsǝccǝŋw, “Ŋgwɔ kwir kaka ǝṯɔŋw andasi ŋiɽaŋali ŋǝthi riiɽu rithimthina.” Nǝrǝni ŋandisǝrsi ŋa, kaka naarɔ-gwɔ Bɔɔlɔs bǝshirǝ Yǝcu-ŋw-ŋgi nǝ ṯidiiɽǝ tok. 19 Ŋwɔṯaŋw nǝr mɔlo Bɔɔlɔs-ŋwɔ nǝrgeele kiyǝnǝ yǝthi mǝjlǝs kwǝthi Aryuubaaghuus nǝrǝccǝŋw, “Nyiiŋǝ linaŋna ethelŋe ṯa@liima kɔthɔ ṯiyaŋ ṯandisa-ŋa-thi. 20 Kwomne-ŋgwɔ kwokwo kwɔniŋnaca-nyii kwandisa-ŋa-gi, kwɔrɔɔthathi-nyji ki-yǝni-nǝ ŋiŋliṯ-ŋiŋliṯ’ nǝnyii naŋni ethi elŋe kwǝni aatha.” 21 Kaka nǝṯi-gwɔ lizi tatap lǝthi Athiinǝ-ŋw, nǝ kila lǝthi fartɔŋwɔ tok linannɔ kinaŋw, ǝṯir amɽi ethi andindasi ki-ŋwɔɔmɔr-la ŋweeŋen tatap, nǝ ethisi neŋninne ŋir ŋiyaŋ tok.
22 Nǝ Bɔɔlɔs diiɽi kiyǝnǝ yǝthi mǝjlǝs kwǝni Aryuubaaghuus mindaŋ nɔŋw andasi nɔŋwaarɔŋw, “Lor lǝthi Athiinǝ-ŋw nyii ŋgwo kwiisa-ŋǝsi raay tok limthi ḏiinǝ tetter. 23 Nǝ niirǝriny-lɔ ki-mǝḏiinǝ-nǝ kwaalɔ nǝnyii ecce yǝzir yǝthi ṯɔgwɔccalɔ ṯaalɔ, mindaŋ ninyeese ŋwɔthgwunǝ ŋwette ŋwɔlɔɔthɔna naana ŋiɽaŋali ŋǝninw, ‘Ŋwǝthi Allah wɔthimthina ŋwɔrɔ’. Nǝ waṯa wa wǝṯi kwogwɔccelɔ witi wilŋithiŋǝ kinnǝni mac, windǝr-ṯǝ wa wandica-ŋǝsi-yi. 24 Allah wa wɔgitta ṯurmunǝ nǝ kwomne tatap kwɔnaanɔ-gwɔna, wundǝr-ṯǝ wir Kweeleny kwǝthi leere nǝ wurǝyu, ǝṯɔŋweere nanni ki-hayaakil-na yǝccinǝ rii-ri mac. 25 Wala ethi naŋnitha nyuŋwsi kwomne kweere kwǝthi ŋothɽor ŋǝri, kaka nɔrɔ-ŋgwɔ ŋundu wɔɽe-wɔɽeny kwǝṯi inḏǝthǝ lizigwunǝŋi ŋimiitha nǝ wǝŋ wǝṯir kag-ṯɔṯɔ, nǝ kwomne ndendeṯ 26 Nɔŋw kette yǝbiilǝ tatap kwizi-gi kwɔtɔpɔt, mindaŋ nɔŋwsi kette ṯurmunǝ naana tatap ethi-gwɔ nanni. Nɔŋwsi kettice ŋwɔɔmɔri ŋwir min-min mindaŋ nɔŋwsi kette ṯurmunǝ naana tatap ethi-gwɔ nanni. Nɔŋwsi kettice ŋwɔɔmɔri, mindaŋ nɔŋwsi undu-nduci riɽanyɔ rǝthi-gwɔ nanni-na. 27 Nɔŋwsi ǝrri ŋɔ mindaŋ mǝr naŋni ŋunduŋw tǝ, ǝṯir inḏa. Laakin ŋɔ tatap nǝtǝ Allah ere rucci nyuŋwsinǝ tatap mac;
28 kaka naarɔ-gwɔ kwette-ŋwɔ,
‘A kwǝṯir miithi ŋundu-ŋgi. Ǝṯir iirǝri ŋundu-ŋgi’.
Kaka naarɔ-gwɔ lilŋa lokwɔ laalɔŋw,
‘A kwirir nyiiŋǝ tok nyɔr nyuuŋwun rerrem’.
29 Kaka nɔrɔr-gwɔ nyɔr nyǝthi Allah, ǝreere aarɔŋw mac Allah waaɽinna kwomne kwɔgittina rii-ri kwir kaka ḏahab, fiḏḏa, ya yall, ŋgwa kwǝṯi kwizi kwir kwɔrṯɔ ṯɔɔ. 30 Ki-ŋwɔɔmɔr-la ŋwa ŋwiti ŋwilŋithi-ŋi lizi Allah mac tǝ, nɔŋwsi ajlaci, laakin kirem-tǝ, ǝṯɔŋwsi ɔracci ǝzir naana tatap ethi ɔrlacca raay reeŋen rigii ŋwɔdoŋw. 31 Kaka nǝlli-ŋgwɔ laaminɔ lette linḏiŋw-li ethi ǝccǝ ṯurmunǝ tatap haakima ŋirllalɔ-ŋi, ŋiɽaŋal-ŋi ŋǝthi kwɔr ŋgwɔ kwɔmǝ-ŋwɔ allana. Nɔŋwsi ilŋithini lizi-lɔ tatap por-por kaka mɔŋgwɔ diiɽǝ kwɔɔrɔ-ŋgwa ki-ŋiɽany-na!”
32 Mǝr niŋnaci Bɔɔlɔs-ŋwɔ andisaŋw ŋiɽaŋali ŋǝthi ṯiḏiɽǝ ki-ŋiɽany-na, nǝr ǝrri kathiri lokwo deŋgen-na, laakin nǝ lithaathɔ ǝccǝŋw, “Nyii-ŋǝ linaŋna-ŋa ethi niŋnaci ŋaaŋwɔ kwokwony.” 33 E-ta nǝ Bɔɔlɔs ɔrlacci ijṯimaa@ ŋwɔḏɔŋw. 34 Nǝ lokwo limǝ ǝmmini nǝr aaɽitha naana nǝr-li oro dɔŋw. Nǝ kwette deŋgen-na nɔŋwɔni Diiyuuniisiyuus kwir kwujǝwuṯ kwǝthi mǝjlǝs; nǝ kwaaw naani kwette tok kwǝni Ḏamaariis, nǝ lokwo lithaathɔ tok.
في تسالونيكي
1 فمَرّا على أمْفِـيبولِـيسَ وأبولونِـيّةَ حتى وصَلا إلى تَسالونيكي، وكانَ فيها مَجْمَعٌ لِليَهودِ. 2 فدَخَلَ بولُسُ المَجمعَ كعادَتِهِ، فجادَلَهُم ثلاثَةَ سُبوتٍ، مُستعينًا بالكُتُبِ المُقدّسةِ، 3 يشرَحُها ويُبَــيّنُ لهُم كيفَ كانَ يَجبُ على المَسيحِ أنْ يتألّمَ ويَقومَ مِنْ بَينِ الأمواتِ، وقالَ: «يَسوعُ هذا الذي أُبَشّرُكُم بِه هوَ المَسيحُ». 4 فاَقتنَعَ بَعضُهُم واَنضمّوا إلى بولُسَ وسيلا، ومعَهُم كثيرٌ مِنَ اليونانيّينَ الذينَ يَعبُدونَ اللهَ، وعدَدٌ كبـيرٌ مِنَ السيّداتِ الفاضِلاتِ. 5 فمَلأَ الحسَدُ قُلوبَ اليَهودِ، فجَمَعوا مِنَ الرّعاعِ رِجالاً أشرارًا هَيّجوا النّاسَ وأثاروا الشّغَبَ في المدينةِ. ثُمّ جاؤُوا إلى بَيتِ ياسونَ يَطلُبونَ بولُسَ وسيلا ليُسلّموهُما إلى الشّعبِ المُحتَشِدِ، 6 فما وَجدوهُما. فساقوا ياسونَ وبَعضَ الإخوةِ إلى حُكّامِ المدينةِ وهُم يَصيحونَ: «هَؤلاءِ الذينَ أشعَلوا نارَ الفِتنةِ في كُلّ مكانٍ هُمُ الآنَ هُنا 7 في ضيافَةِ ياسونَ، وكُلّهُم يُخالِفونَ أوامِرَ القَيصَرِ، فيَقولونَ: «هُناكَ مَلِكٌ آخرُ اَسمُهُ يَسوعُ». 8 فأثاروا بِهذا الكلامِ جُموعَ الشّعبِ والحُكّامَ. 9 فأخذوا كَفالَةً مِنَ ياسونَ والآخَرينَ، ثُمّ أطلَقُوهُم.
في بـيريّة
10 فأرسَلَ الإخوَةُ في الحالِ بولُسَ وسيلا إلى بـيرِيّةَ ليلاً، فلمّا وصلا إلَيها، دَخَلا مَجمعَ اليَهودِ. 11 وكانَ هَؤلاءِ أكثرَ تسامُحًا مِنَ الذينَ في تَسالونيكي، فأصغوا إلى كلامِ اللهِ برَغبةٍ شديدةٍ، وأخذوا يَفحَصونَ الكُتُبَ المُقَدّسَةَ كُلّ يومٍ ليَعرِفوا صِحّةَ تَعاليمِ بولُسَ وسيلا. 12 فآمَنَ كثيرٌ مِنهُم، وآمَنَ مِنَ اليونانيّينَ نِساءٌ شريفاتٌ وعدَدٌ كبـيرٌ مِنَ الرّجالِ. 13 فلمّا عرَفَ اليَهودُ في تَسالونيكي أنّ بولُسَ يُــبَشّرُ بِكلامِ اللهِ في بـيرِيّةَ، جاؤُوا إلَيها وأخَذوا يُحَرّضُونَ الجُموعَ ويَهيّجونَهُم. 14 فأرسَلَ الإخوةُ بولُسَ في الحالِ نحوَ البحرِ، وبَقِـيَ سيلا وتيموثاوُسُ مدّةً في بـيرِيّةَ. 15 أمّا الذينَ رافَقوا بولُسَ، فأوصَلوهُ إلى أثينا، ثُمّ رَجَعُوا بوَصيّةٍ مِنهُ إلى سيلا وتيموثاوسَ أنْ يَلحَقا بِه في أسرَعِ ما يُمكِنُ.
في أثينا
16 وبَينَما بولُسُ في أثينا يَنتَظِرُ سيلا وتيموثاوُسَ، ثارَ غضَبُهُ عِندَما رَأى المدينةَ مَملوءَةً بالأصنامِ. 17 فأخَذَ يُناقِشُ اليَهودَ والمُتَعبّدينَ للهِ في المَجمعِ، ومَنْ يُصادِفُهُم كُلّ يومٍ في ساحةِ المدينةِ. 18 وكانَ جماعَةٌ مِنَ الفلاسِفةِ الأبـيقوريّينَ والرِواقيّينَ يُجادِلونَهُ، فقالَ بَعضُهُم: «ماذا يريدُ هذا الثّرثارُ أنْ يقولَ؟» وقالَ آخرونَ: «هوَ يُبَشّرُ بآلهةٍ غريبةٍ»، لأنّ بولُسَ كانَ يُبَشّرُ بـيَسوعَ والقيامَةِ.
19 فأخذوا بولُسَ إلى مَجلِسِ المدينةِ في الأرِيوباغوسَ وقالوا لَه: «نُريدُ أنْ نَعرِفَ هذا المذهَبَ الجديدَ الذي تُبَشّرُ بِه، 20 لأنّ تَعاليمَهُ غريبَةٌ على مَسامِعِنا، ونَحنُ نَرغَبُ في معرِفَةِ مَعناها».
21 وكانَ الأثينيّونَ جميعًا والمُقيمونَ بَينَهُم مِنَ الأجانِبِ يَصرِفونَ أوقاتَ فَراغِهِم كُلّها في أنْ يَقولوا أو يَسمَعوا شيئًا جديدًا.
22 فوقَفَ بولُسُ في وسَطِ المَجلسِ وقالَ: «يا أهلَ أثينا! أراكُم أكثرَ النّاسِ تَديّنًا في كُلّ وجهٍ. 23 لأنّي وأنا أطوفُ في مَدينَتِكُم وأنظُرُ إلى معابِدِكُم وجَدتُ مَذبَحًا مكتوبًا عليهِ: إلى الإلهِ المَجهولِ. فهذا الذي تَعبُدونَهُ ولا تَعرِفونَهُ هوَ الذي أُبشّرُكُم بِه. 24 إنّهُ اللهُ خالِقُ الكونِ وكُلّ ما فيهِ، فهوَ رَبّ السّماءِ والأرضِ لا يَسكُنُ في معابِدَ بَنَتْها أيدي البَشَرِ، 25 ولا تَخدُمُه أيدٍ بَشَريّةٌ، كما لو كانَ يَحاجُ إلى شيءٍ، لأنّهُ هوَ الذي يُعطي البشَرَ كُلّهُمُ الحياةَ ونَسمةَ الحياةِ وكُلّ شيءٍ. 26 خلَقَ البشَرَ كُلّهُم مِنْ أصلٍ واحدٍ، وأسكنَهُم على وجهِ الأرضِ كُلّها، ووَقّتَ لهُمُ الأزمِنَةَ وحَدّدَ لِسكناهُمُ الأماكِنَ، 27 حتى يَطلُبوهُ لعَلّهُم يَتَلمّسونَهُ فــيَجِدوهُ، وهوَ غيرُ بَعيدٍ عَنْ كُلّ واحدٍ مِنّا. 28 فنحنُ فيهِ نَحيا ونــتَحَرّكُ ونوجَدُ، كما قالَ أحدُهُم. ونحنُ أيضًا أبناؤُهُ، كما قالَ شاعِرٌ آخَرُ مِنْ شُعَرائِكُم. 29 وما دُمنا أبناءَ اللهِ، فــيَجبُ علَينا أن لا نَحسُبَ الأُلوهيّةَ شَكلاً صنَعَهُ الإنسانُ بِفَنّهِ ومَهارتِهِ مِنْ ذهَبٍ أو فِضّةٍ أو حجَرٍ. 30 وإذا كانَ اللهُ غَضّ نَظرَهُ عَنْ أزمِنةِ الجهلِ، فهوَ الآنَ يَدعو النّاسَ كُلّهُم في كُلّ مكانٍ إلى التّوبَةِ، 31 لأنّهُ وَقّتَ يومًا يدينُ فيهِ العالَمَ كُلّهُ بالعَدلِ على يَدِ رَجُلٍ اَختارَهُ، وبَرهَنَ لجميعِ النّاسِ عَنِ اَختيارِهِ بأنْ أقامَهُ مِنْ بَينِ الأمواتِ!»
32 فلمّا سَمِعوهُ يَذكُرُ قيامَةَ الأمواتِ اَستهزأَ بِه بَعضُهُم، وقالَ لَه آخرونَ: «سنَسمَعُ كلامَكَ في هذا الشّأنِ مرّةً أخرى». 33 فخرَجَ بولُسُ مِنْ بَينِهِم، 34 لكنّ بَعضَهُم اَنضمّوا إلَيهِ وآمنوا، ومِنهُم دِيونيسيوسُ الأريوباغيّ، أحَدُ أعضاءِ مَجلسِ المدينةِ، واَمرأَةٌ اَسمُها داماريسُ وسِواهُما.