السبت
(متى 12‏:1‏-8، مرقس 2‏:23‏-28)
1 ومَرّ يَسوعُ بَينَ الحُقولِ في السّبتِ، فأخَذَ تلاميذُهُ يَقطِفونَ السّنابِلَ ويَفرُكونَها بأيديهِم ويأكُلونَ. 2 فقالَ لهُم بَعضُ الفَرّيسيّينَ: «لِماذا تَعمَلونَ ما لا يَحِلّ في السّبتِ؟» 3 فأجابَهُم يَسوعُ: «أما قرَأتُم ما عَمِلَ داودُ عِندَما جاعَ هوَ ورِجالُهُ؟ 4 كيفَ دخَلَ بَيتَ اللهِ وتَناوَلَ خُبزَ القُربانِ وأكَلَ وأعطى مِنهُ رِجالَهُ، معَ أنّ أكلَهُ لا يَحلّ إلاّ لِلكَهنَةِ وحدَهُم».
5 وقالَ لهُم يَسوعُ: «اَبنُ الإنسانِ هوَ سيّدُ السّبتِ».
يسوع يشفي في السبت
(متى 12‏:9‏-14، مرقس 3‏:1‏-6)
6 وفي سَبتٍ آخَرَ، دخَلَ المَجمعَ وأخذَ يُعَلّمُ. وكانَ هُناكَ رجُلٌ يَدُهُ اليُمنى يابِسَةٌ. 7 فراقَبَ مُعَلّمو الشّريعَةِ والفَرّيسيّونَ يَسوعَ ليَرَوا هل يَشفي في السّبتِ، فيَجِدوا ما يتّهمونَهُ بِه. 8 وعرَفَ يَسوعُ أفكارَهُم، فقالَ لِلرَجُلِ الذي يَدُهُ يابِسةٌ: «قُمْ وقِفْ في وسْطِ المَجمعِ». فقامَ الرّجُلُ ووقَفَ هُناكَ.
9 فقالَ لهُم يَسوعُ: «أسألُكُم: أيحِلّ في السّبتِ عمَلُ الخَيرِ أم عمَلُ الشّرّ؟ إنقاذُ نَفسٍ أم إهلاكُها؟» 10 وأجالَ نَظرَهُ فيهِم جميعًا وقالَ لِلرَجُلِ: «مُدّ يَدَكَ!» فمَدّها، فعادَت يدُهُ صَحيحةً. 11 فملأهُمُ الغضَبُ وتشاوروا كيفَ يَفعلونَ بيَسوعَ.
يسوع يختار الرسل الاثني عشر
(متى 10‏:1‏-4، مرقس 3‏:13‏-19)
12 وفي تِلكَ الأيّامِ صَعِدَ إلى الجبَلِ ليُصلّيَ، فقَضى الليلَ كُلّهُ في الصّلاةِ للهِ. 13 ولمّا طلَعَ الصُبحُ، دعا تلاميذَهُ واَختارَ مِنهُم اَثني عشَرَ سمّاهُم رُسُلاً، وهُم: 14 سِمعانُ الذي سَمّاهُ بُطرُسَ، وأنْدَراوُسُ أخوهُ، ويَعقوبُ ويوحنّا، وفيلُبّسُ وبَرتولَماوُسُ، 15 ومتّى وتوما، ويَعقوبُ بنُ حَلْفى وسِمعانُ المُلقّبُ بالوَطنيّ الغيورِ، 16 ويَهوذا بنُ يَعقوبَ ويَهوذا أسخَريوطُ الذي صارَ خائِنًا.
يسوع يعلم ويشفي
(متى 4‏:23‏-25)
17 ثُمّ نزَلَ يَسوعُ معَهُم فوقَفَ في مكانٍ سهلٍ، وهُناكَ جُمهورٌ مِنْ تلاميذِهِ وجَمعٌ كبيرٌ مِنَ النّاسِ مِنْ جميعِ اليَهوديّةِ وأُورُشليمَ وساحِلِ صورَ وصيدا، 18 جاؤُوا لِيَسمَعوهُ وليَشفيَهُم مِنْ أمراضِهِم. وكانَ الذينَ تُعذّبُهُمُ الأرواحُ النّجِسَةُ يَنالونَ الشّفاءَ أيضًا. 19 وحاوَلَ جميعُ النّاسِ أنْ يلمَسوهُ، لأنّ قُوّةً كانَت تَخرُجُ مِنهُ وتَشفيهِم كُلّهُم.
البركات واللعنات
(متى 5‏:1‏-12)
20 ورفَعَ يَسوعُ عَينَيهِ نَحوَ تلاميذِهِ وقالَ:
«هَنيئًا لكُم أيّها المساكينُ، لأنّ لكُم مَلكوتَ اللهِ!
21 هَنيئًا لكُم أيّها الجياعُ الآنَ، لأنّكُم ستُشبَعونَ.
هَنيئًا لكُم أيّها الباكونَ الآنَ، لأنّكُم ستَضحكونَ.
22 هَنيئًا لكُم إذا أبغَضَكُمُ النّاسُ وطَردوكُم وعَيّروكُم ونَبذوكُم نَبْذَ الأشرارِ مِنْ أجلِ اَبنِ الإنسانِ. 23 إفرَحوا في ذلِكَ اليومِ واَبتهِجوا، لأنّ أجرَكُم عظيمٌ في السّماءِ. فهكذا فعَلَ آباؤُهُم بالأنبياءِ.
24 لكنِ الويلُ لكُم أيّها الأغنياءُ، لأنّكُم نِلْتُم عَزاءَكُم.
25 الويلُ لكُم أيّها الذينَ يَشبَعونَ الآنَ، لأنّكُم ستَجوعُونَ.
الويلُ لكُم أيّها الضّاحِكونَ الآنَ، لأنّكُم ستَحزَنونَ وتَبْكونَ.
26 الويلُ لكُم إذا مدَحَكُم جميعُ النّاسِ، فهكذا فعَلَ آباؤُهُم بِالأنبياءِ الكذّابينَ.
محبة الأعداء
(متى 5‏:38‏-48؛ متى 7‏:12)
Hebrews-10-24
27 «ولكنّي أقولُ لكُم أيّها السّامِعونَ: أحِبّوا أعداءَكُم، وأحسِنوا إلى مُبغِضيكُم، 28 وبارِكوا لاعِنيكُم، وصَلّوا لأجلِ المُسيئينَ إلَيكُم. 29 مَنْ ضَربَكَ على خَدّكَ، فحَوّلْ لَهُ الآخرَ. ومَنْ أخَذَ رِداءَكَ، فلا تَمْنَعْ عَنهُ ثَوبَكَ. 30 ومَنْ طلَبَ مِنكَ شَيئًا فأعطِهِ، ومَنْ أخَذَ ما هوَ لكَ فلا تُطالِبْهُ بِه. 31 وعامِلوا النّاسَ مِثلَما تُريدونَ أنْ يُعامِلوكُم.
32 فإنْ أحبَبْتُم مَنْ يُحبّونكُم، فأيّ فَضْلٍ لكُم؟ لأنّ الخاطِئينَ أنفُسَهُم يُحبّونَ مَنْ يُحبّونَهُم. 33 وإنْ أحسَنتُم إلى المُحسِنينَ إلَيكُم فأيّ فَضْلٍ لكُم؟ لأنّ الخاطِئينَ أنفُسَهُم يَعمَلونَ هذا. 34 وإنْ أقرَضْتُم مَنْ تَرجُونَ أنْ تَستَرِدّوا مِنهُم قَرضَكُم، فأيّ فَضلٍ لكُم؟ لأنّ الخاطِئينَ أنفُسَهُم يُقرِضونَ الخاطِئينَ ليَستَرِدّوا قَرضَهُم. 35 ولكن أحِبّوا أعداءَكُم، أحسِنوا وأقرِضوا غَيرَ راجِينَ شيئًا، فيكونَ أجرُكُم عظيمًا، وتكونوا أبناءَ اللهِ العليّ، لأنّهُ يُنعِمُ على ناكِرِي الجميلِ والأشرارِ. 36 كونوا رُحماءَ كما أنّ اللهَ أباكُم رحيمٌ.
إدانة الآخرين
(متى 7‏:1‏-5)
37 «لا تَدينوا، فلا تُدانوا. لا تَحكُموا على أحدٍ، فلا يُحكَمُ علَيكُم. اَغفِروا، يُغفرْ لكُم. 38 أَعطُوا، تُعطَوا: كَيلاً ملآنًا مكبُوسًا مَهزوزًا فائِضًا تُعطَونَ في أحضانِكُم، لأنّهُ بالكَيلِ الذي تَكِيلونَ يُكالُ لكُم».
39 وقالَ لهُم يَسوعُ هذا المثَلَ: «أيقدِرُ أعمى أنْ يَقودَ أعمى؟ ألا يقَعُ الاثنانِ معًا في حُفرَةٍ؟ 40 ما مِنْ تِلميذٍ أعظَمُ مِنْ مُعَلّمِه. كُلّ تِلميذٍ أكمَلَ عِلمَهُ يكونُ مِثلَ مُعَلّمِه.
41 لماذا تَنظُرُ إلى القَشّةِ في عَينِ أخيكَ، ولا تُبالي بالخَشَبَةِ في عينِكَ؟ 42 وكيفَ تَقدِرُ أنْ تَقولَ لأخيكَ: «يا أخي، دَعْني أُخرِجُ القَشّةَ مِنْ عَينِكَ، والخشَبَةُ التي في عَينِكَ أنتَ لا تَراها؟ يا مُرائي، أَخرِجِ الخشَبَةَ مِن عَينِكَ أوّلاً، حتى تُبصِرَ جيّدًا فتُخرِجَ القَشّةَ مِنْ عينِ أَخيكَ!
الشجرة وثمرها
(متى 7‏:17‏-20؛ متى 12‏:34‏-35)
43 «الشّجَرَةُ الجيّدَةُ لا تَحمِلُ ثَمرًا رَديئًا، والشّجَرَةُ الرّديئةُ لا تَحمِلُ ثَمرًا جيّدًا. 44 كُلّ شجَرَةٍ يَدُلّ علَيها ثَمرُها. فأنتَ لا تجني مِنَ الشّوكِ تِينًا، ولا تَقطِفُ مِنَ العُلّيقِ عِنَبًا. 45 الإنسانُ الصّالِحُ مِنَ الكنزِ الصّالحِ في قلبِهِ يُخرِجُ ما هوَ صالحٌ، والإنسانُ الشّرّيرُ مِنَ الكَنزِ الشّرّيرِ في قَلبِه يُخرِجُ ما هوَ شرّيرٌ، لأنّ مِنْ فَيضِ القَلبِ ينطِقُ اللسانُ.
العمل بكلام المسيح
(متى 7‏:24‏-27)
46 «كيفَ تَدعونَني: يا ربّ، يا ربّ، ولا تَعمَلونَ بِما أقولُ؟ 47 كُلّ مَنْ يَجيءُ إليّ ويَسمعُ كلامي ويَعمَلُ بِه أُشبّهُهُ لكُم 48 برَجُلٍ بَنى بَيتًا، فحَفَرَ وعَمّقَ وجعَلَ الأساسَ على الصّخرِ. فلمّا فاضَ النّهرُ صدَمَ ذلِكَ البَيتَ، فما قَدِرَ أنْ يُزَعزِعَهُ لِجودَةِ بِنائِهِ. 49 وأمّا الذي يسمَعُ كلامي ولا يَعمَلُ بِهِ، فيُشبِهُ رَجُلاً بَنى بَيتَهُ على التّرابِ بَغيرِ أساسٍ، فصَدَمهُ النّهرُ، فسقَطَ في الحالِ، وكانَ خَرابُهُ عظيمًا».
aza 6
ŋiɽaŋal ŋeḏi lamin lirlinelu ter
1 ner orɔ ṯaŋwu, mer ṯamḏu ṯay ṯiruḏi ruruny ri-na ki lamin leni zabiṯ lirlinelu ter, na limeḏgen kilaŋtaŋ ŋwana, ner zi murnyiḏa ki rii-na, ner zi ye. 2 ner zi andaci lɔkwɔ leḏi lifarzi, ner zi eca ŋwu: ŋɔḏɔ ŋerri ŋazi ŋu ŋiti ŋofḏana mac ki lamin lirlinelu ter? 3 nezi Yecu eŋnici nuŋw zi eca ŋwu: ŋiti ŋimezorti lamin lere manya ŋa ŋerre zi dauḏ, muŋw naŋni beṯen eriza gwu yaŋwu, na liromiḏir li tɔk? 4 nuŋw enḏi ki duənu kwedi Allah, nuŋw dima eḏneya wirlinelu ter, nuŋw ye weṯi yi kuruu ari beri, illa weḏi yiziiz, nuŋw zi inḏeḏa liromiḏir li tɔk. 5 nuŋw zi eca ŋwu: Tor teḏi kwizigwunaŋ tir ṯa Kweleny kweḏi lamin leni zabiṯ.
6 ner ṯa orɔ ŋwu tɔk, ki lamin lir ter leni zabiṯ, nuŋw enḏi ki majma-na, nuŋw zi ilŋiiḏini. na kwor nani kwete kwayi ṯii teḏi mini, biɽgi biɽgi, 7 na lor-ŋa letizilŋiiḏini kuruu-na, lifarzi li, ner icaci kwuŋw ani zəwi a, ki lamin leni zabit, mindaŋ eŋguŋw zi erri ŋwu, eŋgir kete kari. 8 lakin nuŋw zi elŋece lortutinena teŋen, nuŋw eca kworu kwayi ṯii ŋwu: ilamba; irli kuŋun. nuŋw diɽi nuŋw rilli keligeny-na. 9 nezi Yecu eca ŋwu: nyi kwɔŋazi uṯicelu ŋiɽaŋal ŋi ŋete; ŋofḏana eḏi zi erri ŋizaw ki ŋwamin ŋweni zabiṯ, ya eḏi zi erri ŋiki? eḏaŋraci ŋimiiḏa, ya eḏi zi kiraza lu? 10 nuŋw zi izazi-na tatap, nuŋw eca kworu ŋwu: elli ṯii-na. nuŋw alla-na, nuŋw zey. 11 lakin, ner ureni ŋirŋaza rugwori dedep, ner uŋwunḏizi-na ner aru ŋwu: a kwer errici Yecuŋw aḏa?
yafur yeḏi Yecu yir wri-kwuɽen
12 ki ŋwamin ŋwa nuŋw ruweḏe lu kayin la eḏi gwu ari ki yiriny, nuŋw gwu ariḏa Allah ki yiriny lelu tuk, kuluŋa minmin. 13 mindaŋ ma ezir afralu dar, nuŋw ornuti limeḏgen nuŋw zi alla-na wri-kwuɽen, ner orɔ limɔŋw zi ruzi yafur; 14 kwete kweni zimaan, kwumɔŋw kiɽeci yiriny yeni buṯruz; andaraawuz tɔk, kwirir gi ŋiaŋga; yaguub tɔk, yuhanna tɔk, fiilibbuz tɔk, bartuulamawuz tɔk, 15 matta tɔk, tuma tɔk, na yaguub kwir tor teḏi halfa, na zimaan tɔk kweni kayur, 16 na yahuuza kwir tor teḏi yaguub; na yahuuza izkaryuuti, kwinḏi eḏi bɔŋwḏi.
17 ner li dapḏalu kwuḏer lu, ner gwu nani limeḏgen li duŋw, lizi li luru lulubeḏu, linḏi yahuḏiiya ŋgi, urzaliim ŋgi rac, ezir weḏi ṯujul kəni weni zuur-ŋa zayḏa gi tɔk. kaka inḏir gwu eḏi niŋnaci, eḏi zeyini kimeti kir-na ter ter tɔk. 18 ner nani tɔk leṯi zi rigɽim riki lakizalu, ner kilaw. 19 na ŋwuduŋw tatap naŋni eḏi mummi nana, kaka eṯi gwu ŋuma ru duŋgwun-na, ner ŋi kikilaw tatap.
ṯay ṯeḏi ṯortana
20 nuŋw baŋa limeḏgen la, nuŋw zi eca ŋwu:
ŋaŋa lir luway, a leni lortani, kaka eḏi ŋa gwu ŋelenyi ŋeḏi Allah.
21 ŋaŋa liiḏi zi yaŋwu kirem, a leni lortani, kaka inḏi ŋa gwu eḏi be.
ŋaŋa leṯijiɽmini kirem, a leni lortani, kaka inḏi ŋa gwu eḏari yima rac.
22 kla leṯir zi uwezi, leṯir zi derne eḏenji kiloɽu-na,
leṯir zi owɽi yey ner zi kiici yiriny kworɔ,
ŋiɽaŋal ŋi ŋeḏi Tor teḏi kwizigwunaŋ, a lortani.
23 eṯamina beṯe-beṯen, eti pupurlela tinyiŋlana ṯi, kaka inḏi ŋa gwu eḏi kaṯazi ujra wupa kilerena; ŋiri ṯaŋwu ŋeṯi zi rernyinŋa reŋen errici liɽyaŋi.
eyewey!
24 lakin, eyewey ṯurfa ṯalu, ŋaŋa lir lurṯu, kaka ma gwu ṯa kandiḏalu.
25 eyewey, ṯurfa ṯalu, kla leṯi be; yaŋwu yiŋazi emba ye.
eyewey, ṯurfa ṯalu, kla leṯari yima kirem;
a li fa ta ronyine, ari ŋwunda ŋwunda. 26 eyewey, ṯurfa ṯalu, ŋaŋa leṯir zi andindazi kworɔ,
leṯir lari lizawi, ŋiri ṯaŋwu ŋeṯi zi rernyinŋa reŋen errici liɽyaŋi, leṯarri ŋidiny.
ṯamɽa ṯir minmin
27 lakin, nyi kwecaŋazi ma ŋwa leṯineŋne, eṯi zi amɽi kla leṯiŋazi uwezi; eṯi zi ta errici ŋizaw kla leṯiŋazi firazi. 28 mer ŋazi ɔllɔlɔ, eṯi zi ṯa ortaḏa, ŋaŋa. mer ŋazi erre luŋw, eṯi zi ṯa erizi ki yiriny. 29 muŋw ipii ŋaŋwu kwere kirel-na ta, orlaci kiḏaḏu tɔk; muŋw dimeḏa ŋaŋwu jalabiya, eṯi ṯinyina ferṯi nana tɔk mac. 30 eṯinḏeḏa kwere muŋw dadaci ŋaŋwu lu. muŋw dimeḏa kwere ŋaŋwu kwɔmne, eṯeca mac, eɽicenyi. 31 na kaka ŋinaŋna ŋazi lizi eḏi zi errici ŋaŋwuzi, ezi ṯa errici tɔk.
32 mezi aminḏi kla leṯiŋazi aminḏi ta, na fayḏa kwende? na leṯi pa amɽaḏizina kla liki rugwori tɔk. 33 mezi errici kla ŋiɽaŋali ŋizaw, leṯiŋazi errici ŋizaw, ta na fayḏa kwende? ŋeṯir zi ṯa erru ŋwu liki rugwori tɔk. 34 me li iṯiḏi kla kwɔmne lari ŋali, kwer nyi eɽica tɔk, ta na fayḏa kwende? kweṯir ṯa pa upeḏizena ŋwu tɔk, liki rugwori. 35 lakin, eṯi zi amɽi kla leṯiŋazi uwezi; eṯi zi errizi ŋizaw; eṯ iṯiḏi ŋgwa kwiti kwukitaḏa ŋa gwu eḏendini kwokwony mac. mindaŋ er ŋazi inḏeḏa ujra wupa, a orɔ ŋaŋa nyor nyeḏi ŋgwa kwuṯemḏizi la tatap, kaka erricaŋw zi gwu ŋeni ŋizaw kla liti leḏi ŋiɽaŋali-na mac eḏi ŋi aru ŋwa, zukran, ŋimenyji ŋi amina, na kla tɔk leni liki rugwori. 36 eḏi ŋazi gwu ŋimɽi yaḏa, kaka eti gwu ŋimɽi yaḏa Tarnyalu talu ṯeṯinanni kilerena.
ŋiɽaŋal ŋeḏi kla leṯi zi ruzi liḏaḏu kaṯi
37 eṯi zi ere ṯemizici kwere merec mac ta, er ŋazi ma ere aɽaca ŋere ki rɔgwɽɔ-na rɔŋwa mac; eṯi zi ere ruzi liḏaḏu kaṯi nyiḏak mac, mindaŋ mer ŋazi ta ere ruzi kaṯi tɔk mac; eti zi fifrici lere mindaŋ mer ŋazi fifrici tɔk. 38 eṯinḏeḏa ta, er ŋazi ma inḏeḏa tɔk; er ṯa aɽaci melwa-na, kwurena kworɔ circir, kwirmicana, kweṯir eca rukwu rukwu, kwireḏelu mindaŋ mer ŋazi balici kireṯ-na kɔŋwa. kaka kweti gi ṯecici, er ŋazi gi ṯecici tɔk.
39 nuŋw zi andaci tɔk ŋete ŋiŋerɔŋwa, nuŋw zi eca ŋwu: kwunduŋ kweḏi ŋuma eḏi mulɔ kwunduŋa? liti liida kijereny-na nden tɔk a? 40 eṯi kwizi ere ṯamḏu la ŋgwa kweti ilŋiiḏini ŋunduŋwu mac; mer ilŋiiḏini ŋamaŋ, ŋwu ṯa ŋworɔ kaka ŋgwa kwilŋiiḏina. 41 a kwɔḏɔ kwiza kaɽa kinani ki ley-na leḏi aŋgalu, mindaŋ iti kitizaŋa kufɽura yey mac kinani ki ley-na lɔŋwa? 42 na a kweca aŋgalu aŋgwuru: eŋgeri, efrinjenyi, a ŋa alliḏa kaɽa ki ley-na lɔŋwa ta, na ma ere ketize kafɽura yey mac, kinani ki ley-na lɔŋwa. ŋa, a kweti ma arri ŋidiny. elli emba kafɽura kerreny ki ley-na lɔŋwa, mindaŋ a ma ami iziḏi ŋwu der der eḏalliḏa aŋgalu kaɽa ki ley-na luŋwun.
43 kaka eṯi gwu kwaɽi kwizaw ere riɽi nyoru nyiki mac; na eṯi gwu kwaɽi kwiki ere riɽi nyoru nyizaw tɔk mac. 44 kaka eṯir zi elŋece rac nyoru nyi nyeŋen nyeṯir zi riɽi. kaka eṯir gwu ere aki ŋwoḏa mac ŋwuɽena, ya eynab ki yugwi-na. 45 kwizaw tugwori, eṯuŋw zi alliza ŋownina ki ṯugwor-na ŋizaw; na kwiki tugwori ta, eṯuŋw zi alliza ŋownina ki ṯugwor-na ŋiki. kaka eṯuŋw zi gwu andazi ŋir ga ŋa ŋurena ki ṯugwor-na dedep.
eḏi zi neŋne, eḏi zi erri tɔk
46 a lɔḏɔ landicanyi, ecarnyi gwu Kweleny, Kweleny, ta, iti erre ŋa mac ŋiɽaŋali ŋandicaŋazi? 47 muŋw ila kwere nani nyi gwu, muŋw miḏici nyuŋwu ŋiɽaŋali, mindaŋ muŋw zi ṯa erri, kwunde kwir kwaɽine kworu kwete, kwɔ ŋazi gi andaci. 48 kwaɽina kworu kwaca ṯilaŋgwua, nuŋw kwurṯi ṯugwagiza ṯolu-na, mindaŋ muŋw kaṯazi ezir wufirli wir liiɽi, nuŋw gwu aci. mindaŋ ma kiiru ila, ma ŋaw ope ṯilaŋgwua kḏu beṯe-beṯen, ner ere eḏi ŋuma mac eḏi lagiḏalu kaka muŋw gwu owcini ŋamaŋ. 49 lakin, muŋw neŋne kwere ŋiɽaŋali ŋinyi, mindaŋ muŋw zi ere. erri mac, kwunde kwir kwaɽine kworu kwaca ṯilaŋgwua borkwukwony domony, ṯiira ṯugwagiza-na tere; mindaŋ ma kiiru ope ŋumma ŋi ta, nuŋw iideni kwɽɔp, nuŋw faḏa lu faṯ.