1 A'di ni oso mano se tavouni'ba ro ronye se ni takaci ŋga cini ro toto ni ya? Tavouni lidri ro kani mi ndaro o'bana a'done tayi, ago läpi ŋgaondre mi kyitrikyitriro si te.
Miro 'Bädri'ba
2 Miro ota 'bädri'ba ro, tana mi'ba tao'banate Lu kandra. 3 Nyoyi ni nda milesi, nyeleye ko ondro ta ka'dote rritiro owo, tana 'bädri'ba ka ŋgase tana kusi nda be 'do oyena ayani. 4 'Bädri'ba ka ata drikaca si, ago 'diaza unina ko tase nda kabe oyena tana ejine. 5 Ndase kabe ota oro o'benadri ko rriti be, ago mano tavouni'ba ni tase oyero, ndi tu ŋgyena oyena robe ndi. 6 Tana tu ŋgye ago liti ŋgye ta cini oyero orivoya, rriti ka'do gica läŋgyiekye lidri dri owo. 7 Lidri ni ŋgase ka oyebe a'done ko, tana 'diaza i'do tana itine ànyari. 8 'Diaza i'do mbara be yi lagane ni odravoya, ago 'diaza i'do mbara be tu odra ndaro ro onane, 'do orivoya kyila yi mänina ko voopane ni rigye, ca ŋgadriamba unina ka ànya se ka'doyibe sina 'do opane.
Takozi'ba ago Taŋgye'ba
9 Ŋgase cini kwoi mandrete ayete 'bädri ya, ondro marite tavona usune oko mandrete, 'bädri ya lidri azaka orivoya mbara be ago lidri azaka ka rueza ànya zele. 10 Ndi mandre se lidri koziro se kyenona kayi aba vo alokado yasi iyi rote, äräṛu ànya te 'bakici modo se ànya koyeyi takozi be kigye 'do ya, 'do kpa orivoya taawi yi.
11 Tana taezaro se ozone ta takozi oyero ta 'do aye kote ndriro, ta'dota 'ba lidri gwo takozi oyene ndra. 12 Takozi'ba koye ŋgakozi aza ca perena kama alo ugu ori gi 'du madaro. Ca oko mäni ndi ànya se kabe Lu oro ta cini a'dona ndi kadoro ànyari, 13 oko ta unina ko a'done kadoro mano se takozi'ba ro ri. Ori anyaro labana oso lindri ronye tana anya ro Lu ko. 14 Taawi aza orivoya se ka ugu a'do 'bädri ya; tu azakasi mano taŋgye'ba go usu rueza takozi'ba ro ṛoni, ago mano se koziro go usu ŋgapäṛi mano taŋgye'ba ro ṛoni. Matate makye anjioko ono kpa orivoya taawi yi.
15 Ta'dota makye orivoya kadoro mano aza ri njäkyine tana ŋga kado aza i'do ndäri 'bädri ono ya, oko toto ŋgaonyane ŋgaumvune ago sinjäkyine. Nda unina ndi oyene oso inye ondro nda koye losina te tuse cini Lu kozobe oriza ndäri 'bädri ono ya si owo.
16 Ondro mojote a'done tavouni be tase kabe ugu a'do 'bädri ono ya unine ca miuŋbo ro ŋgäkyi si kode kitu si 17 mänite anjioko tase Lu kabe ugu oyena 'bädri ya ono 'diaza ni ko unine. Lidri kojo gica uṛine mbara cini si, unina ko usune. Mano tavouni'ba usuna ta gica tana unine, oko nda unina ko unine.
1 مَنْ كالحكيمِ يَعرِفُ تَفسيرَ الأمورِ؟ حِكمةُ الإنسانِ تُنيرُ وتُضيءُ جَبهَتَهُ‌.
2 أنا أقولُ: إحفَظْ أوامرَ المَلِكِ، لأنَّكَ حلَفتَ يمينا للهِ. 3 أسرِعْ منْ أمامِ وجهِهِ ولا تُعانِدْ في ما يُسيئُهُ، فهوَ يفعَلُ كُلَّ ما يشاءُ. 4 كَلِمةُ الملكِ لها سلطانٌ، فَمَنْ يَجرُؤُ أنْ يقولَ لَه: «ماذا تفعَلُ؟»
5 مَنْ يحفَظُ وصايا المَلِكِ لا يُصيـبُهُ سُوءٌ، والحكيمُ يَعرِفُ في قلبِهِ متى وكَيفَ يفعَلُ ذلِكَ. 6 فلِكُلِّ أمرٍ وقتٌ ونَهْجٌ، والإنسانُ عُرضَةٌ لشَرٍّ عظيمٍ. 7 فهوَ لا يَعرِفُ ما سيكونُ ولا يُخبِرُهُ أحدٌ بهِ. 8 ما لأحدٍ سُلطانٌ على الرُّوحِ‌ فيَمنَعَها مِنْ مُفارقةِ الجسَدِ، ولا سُلطانٌ على يومِ الموتِ، ولا هُروبٌ ساعةَ القِتالِ، ولا يُنَجِّي الأشرارَ شَرُّهُم. 9 كُلُّ هذا رأيتُهُ حينَ وجَّهْتُ قلبـي إلى كُلِّ عمَلٍ يُعمَلُ تَحتَ الشَّمسِ، ما دامَ الإنسانُ يتَسَلَّطُ على الإنسانِ لِلإساءَةِ إليهِ.
الأشرار والصالحون
10 ورأيتُ أشرارا يُدفَنونَ بِكرامةٍ، والنَّاسُ في طريقِ عَودَتِهِم مِنَ المقبرةِ يَنسَونَ ما فعَلوهُ في المدينةِ مِنَ الشَّرِّ. هذا أيضا باطلٌ. 11 فإذا كانَ الحُكْمُ على المَساوئِ لا يَجري سريعا، فقُلوبُ البشَرِ تَمتَلئُ جُرأةً على فِعلِ السُّوءِ. 12 الخاطئُ يُسيءُ مِئةَ مرَّةٍ وتَطولُ أيّامُهُ، ولكنِّي أعرِفُ ما يُقالُ، وهوَ أنَّ الّذينَ يخافونَ اللهَ ويَخشَونَ وجهَهُ سَينالونَ خَيرَ جَزاءٍ، 13 وأنَّ الأشرارَ لا يُصيـبُهُم خَيرٌ ولا تطُولُ أيّامُهُم بل تَمضي كالظِّلِّ لأنَّهُم لا يَخشَونَ وجهَ اللهِ‌. 14 لكِنْ هذا باطِلٌ عِندي. ففي الأرضِ أبرارٌ يُصيـبُهُم ما يُصيـبُ الأشرارَ، وأشرارٌ يُصيـبُهم ما يُصيـبُ الأبرارَ. فأقولُ هذا أيضا باطِلٌ.
15 لذلِكَ أمدَحُ الفرَحَ. فما لِلإنسانِ خَيرٌ، تَحتَ الشَّمسِ غيرَ أنْ يأكُلَ ويشرَبَ ويفرَحَ. فهذا كُلُّ ما يَبقى لَه مِنْ تَعَبِهِ في أيّامِ حياتِهِ الّتي وهَبَها اللهُ لَه تَحتَ الشَّمسِ‌.
16 ولمَّا وجَّهْتُ قلبـي إلى معرِفةِ الحِكمةِ وإلى النَّظرِ في ما يُعانيهِ الإنسانُ على الأرضِ، كَيفَ لا يَذوقُ النَّومَ في عينَيهِ نهارا وليلا، 17 رأيتُ أنَّ الإنسانَ لا يَقدِرُ أنْ يَعرِفَ أعمالَ اللهِ تَحتَ الشَّمسِ، ولا أنْ يُفَسِّرَ لمَاذا يتعَبُ الإنسانُ في طَلبِ معرِفتِها فلا يَجِدُ، حتّى الحكيمُ لا يَجِدُها وإنْ زعَمَ أنَّه وجَدَها.