يسوع وإخوته
1 وسارَ يَسوعُ بَعدَ ذلِكَ في الجليلِ، وما شاءَ أنْ يَسيرَ في اليَهوديّةِ، لأنّ اليَهودَ كانوا يُريدونَ أنْ يَقتُلوهُ. 2 ولمّا اَقتَرَبَ عِيدُ المظالّ عِندَ اليَهودِ، 3 قالَ لَه إخوتُهُ: «اَترُكْ هذا المكانَ واَذهَبْ إلى بلادِ اليَهوديّةِ حتى يَرى التلاميذُ أعمالَكَ، 4 فلا أحَدٌ يَعمَلُ في الخِفيةِ إذا أرادَ أنْ يَعرِفَهُ النّاسُ. وما دُمتَ تَعمَلُ هذِهِ الأعمالَ، فأَظهِرْ نَفسَكَ للعالَمِ». 5 وكانَ إخوتُهُ أنفُسُهُم لا يُؤمِنونَ بِه.
6 فقالَ لهُم يَسوعُ: «ما جاءَ وقتي بَعدُ. وأمّا أنتُم، فالوَقتُ في كُلّ حينٍ وَقتُكُم. 7 أنتُم لا يُبغِضُكُمُ العالَمُ، ولكنّهُ يُبغِضُني لأنّي أشهَدُ على فسادِ أعمالِهِ. 8 اَصْعَدوا أنتُم إلى العيدِ، فأنا لا أصعَدُ إلى هذا العيدِ، لأنّ وَقتي ما جاءَ بَعدُ». 9 قالَ لهُم هذا وبَقِـيَ في الجليلِ.
يسوع في عيد المظال
10 ولمّا صَعِدَ إخوتُهُ إلى العيدِ، صَعِدَ بَعدَهُم في الخِفيَةِ لا في العَلانيَةِ. 11 فكانَ اليَهودُ يَبحثونَ عَنهُ في العيدِ ويسألونَ: «أينَ هوَ؟» 12 وتَهامَسَ النّاسُ علَيهِ، فقالَ بَعضُهُم: «هوَ رَجُلٌ صالِـحٌ». وقالَ آخرونَ: «لا، هوَ يُضلّلُ الشّعبَ». 13 وما تَحدّثَ عَنهُ أحدٌ جَهارًا خَوفًا مِنْ رُؤساءِ اليَهودِ. 14 وفي مُنتَصَفِ أيّامِ العيدِ، صَعِدَ يَسوعُ إلى الهَيكَلِ وأخَذَ يُعَلّمُ. 15 فتَعجّبَ اليَهودُ وقالوا: «كيفَ يَعرِفُ الكُتُبَ المُقَدّسَةَ، وما تَعَلّمَ؟» 16 فأجابَهُم يَسوعُ: «ما تَعليمي مِنْ عِندي، بل مِنْ عِندِ الذي أرسَلَني. 17 إذا أرادَ أحدٌ أنْ يَعمَلَ بِمَشيئةِ اللهِ، عرَفَ هَلْ هذا التّعليمُ مِنْ عِندِ اللهِ أو أنّي أتكَلّمُ مِنْ عِندي. 18 فالذي يتكَلّمُ مِنْ عندِهِ يَطلبُ المجدَ لنَفسِهِ، ولكِنْ مَنْ يَطلبُ المَجدَ لِلذي أرسَلَهُ، فهوَ صادِقٌ لا غُشّ فيهِ. 19 أما أعطاكُم موسى الشّريعةَ؟ ولا أحَدَ مِنكُم يَعمَلُ بِها. لماذا تُريدونَ أنْ تَقتُلوني؟»
20 فأجابَتِ الجُموعُ: «أنتَ فيكَ شَيطانٌ، فمَنْ يُريدُ أنْ يَقتُلَكَ؟» 21 فقالَ يَسوعُ: «ما عَمِلتُ إلاّ عَملاً واحدًا، فتَعَجّبتُم كُلّكُم. 22 أمَركُم موسى بالخِتانِ، وما كانَ الخِتانُ مِنْ موسى بل مِنَ الآباءِ، فأخَذتُم تَختُنونَ الإنسانَ يومَ السّبتِ. 23 فإذا كُنتُم تَختُنونَ الإنسانَ يومَ السّبتِ لِئَلاّ تُخالفوا شريعةَ موسى، فكيفَ تَغضبونَ علَيّ لأنّي شَفيتُ إنسانًا بأكمَلِهِ يومَ السّبتِ؟ 24 لا تَحكُموا على الظّاهِرِ، بلِ اَحكُمُوا بالعَدلِ».
هل يسوع هو المسيح؟
25 فقالَ بَعضُ أهالي أُورُشليمَ: «أما هذا هوَ الذي يُريدونَ أنْ يَقتُلوهُ؟ 26 ها هوَ يتكَلّمُ جَهارًا ولا يَقولونَ لَه شَيئًا. فهلِ اَقتَنَعَ الرُؤساءُ أنّهُ المَسيحُ؟ 27 لكِنّنا نَعرِفُ مِنْ أينَ جاءَ هذا الرّجُلُ. وأمّا المَسيحُ، فلا يَعرِفُ أحَدٌ حينَ يَجيءُ مِنْ أينَ جاءَ».
28 فقالَ يَسوعُ بأعلى صوتِهِ وهوَ يُعَلّمُ في الهَيكَلِ: «أنتُم تَعرِفوني وتَعرِفونَ مِنْ أينَ أنا، لكنّي ما جِئتُ مِنْ عِندي. ذاكَ الذي أرسَلَني هوَ حقّ، وأنتُم لا تَعرِفونَهُ. 29 وأمّا أنا فأعرِفُهُ، لأنّي مِنْ عِندِهِ جِئتُ، وهوَ الذي أرسَلَني». 30 غأرادوا أن يمسكوه، فما هَدّ أَحدٌ يدًا علَيهِ، لأَنّ ساعَتَهُ ما جاءَتْ بَعدُ. 31 ولكنّ كثيرينَ مِنَ الجَمعِ آمنوا بِه وقالوا: «أيَعمَلُ المَسيحُ مِنَ الآياتِ حينَ يَجيءُ أكثرَ مِمّا عَمِلَ هذا الرّجُلُ؟»
32 وسَمِعَ الفَرّيسيّونَ أنّ النّاسَ يَتَهامَسونَ بِهذِهِ الأُمورِ على يَسوعَ، فأرسلوا هُم ورُؤساءُ الكَهنَةِ حَرَسًا ليُمسِكوهُ. 33 فقالَ يَسوعُ: «سأبقى مَعكُم وَقتًا قليلاً، ثُمّ أمضي إلى الذي أرسَلَني. 34 سَتَطلُبوني فَلا تَجدوني، وحَيثُ أكونُ أنا لا تَقدِرونَ أنتُم أنْ تَجيئوا».
35 فقالَ اليَهودُ في ما بَينَهُم: «إلى أينَ يذهَبُ هذا، فلا نَقدِرُ أنْ نَجِدَهُ؟ أيذهَبُ إلى اليَهودِ المُشتّتينَ بَينَ اليونانيّـينَ لِـيُعَلّمَ اليونانيّـينَ؟ 36 ما مَعنى قولِهِ: ستَطلُبوني ولا تَجدُوني، وحيثُ أكونُ أنا لا تَقدِرونَ أنتُم أنْ تَجيئوا؟»
أنهار ماء حي
37 ووقَفَ يَسوعُ في آخرِ يومٍ مِنَ العيدِ وهوَ أعظَمُ أيّامِهِ، فقالَ بأعلى صوتِهِ: «إنْ عَطِشَ أحَدٌ، فليَجئْ إليّ ليَشرَبَ. 38 ومَنْ آمنَ بـي، كما قالَ الكِتابُ، تَفيضُ مِنْ صَدرِهِ أنهارُ ماءٍ حيّ». 39 وعَنى بِكلامِهِ الرّوحَ الذي سَينالُهُ المُؤمِنونَ بِه، فما كانَ الرّوحُ أُعطِـيَ حتى الآنَ، لأنّ يَسوعَ ما تَمجّدَ بَعدُ.
انقسام الرأي في يسوع
40 فقالَ كَثيرونَ مِمّنْ سَمِعوا كلامَ يَسوعَ: «بالحقيقةِ هذا هوَ النّبـيّ». 41 وقالَ غيرُهُم: «هذا هوَ المَسيحُ!» وقالَ آخرونَ: «أمِنَ الجليلِ يَجيءُ المَسيحُ؟ 42 أما قالَ الكِتابُ إنّ المَسيحَ يَجيءُ مِنْ نَسلِ داودَ، ومِنْ بَيتَ لحمَ مدينةِ داودَ؟» 43 فاَنقَسَمَ رأيُ النّاسِ فيهِ. 44 وأرادَ بَعضُهُم أنْ يُمسكوهُ، فما مَدّ أحَدٌ يَدًا علَيهِ.
45 ورجَعَ الحرَسُ إلى رُؤساءِ الكَهنَةِ والفَرّيسيّـينَ، فقالَ لهُم هَؤُلاءِ: «لماذا ما جِئتُمْ بِه؟» 46 فأجابَ الحرَسُ: «ما تكَلّمَ إنسانٌ مِنْ قَبلُ مِثلَ هذا الرّجُلِ!» 47 فقالَ لهُمُ الفَرّيسيّونَ: «أخَدَعكُم أنتُم أيضًا؟ 48 أرأيتُم واحدًا مِنَ الرُؤساءِ أوِ الفَرّيسيّـينَ آمنَ بِه؟ 49 أمّا هَؤُلاءِ العامةُ مِنَ النّاسِ الذينَ يَجهَلونَ الشّريعةَ، فهُم مَلعونونَ».
50 فقالَ نيقوديموسُ، وكانَ مِنَ الفَرّيسيّينَ، وهوَ الذي جاءَ قَبْلاً إلى يَسوعَ: 51 «أتحكُمُ شَريعتُنا على أحَدٍ قَبلَ أنْ تَسمَعَهُ وتَعرِفَ ما فَعَلَ؟» 52 فأجابوهُ: «أتكونُ أنتَ أيضًا مِنَ الجليلِ؟ فَتّشْ تَجِدْ أنّ لا نَبِـيّ يَظهَرُ مِنَ الجليلِ». [ 53 ثُمّ اَنصَرَفَ كُلّ واحدٍ مِنهُم إلى بَيتِهِ.
Yǝcu-ŋǝ liyeŋgen-li.
1 Kwaathan-tǝ, nǝ Yǝcu irǝrǝlɔ Jǝliil-nǝ; nɔŋweere naŋni ethi irǝrǝlɔ Yuhuuḏiiyyǝ-nǝ mac, kaka naŋna-gwɔ Yahuuḏ ethi ɽeenye. 2 Nǝ @iiḏ wǝthi Yahuuḏ wǝthi Yǝlwǝ aadithi keṯṯok. 3 E-ta nǝ liyeŋgen ǝccǝŋw, “Duŋgwǝsǝ ǝzir wɔ ele Yahuuḏiiyyǝ, mindaŋ mǝ ṯalaamiiz ṯɔɔŋwa ese ŋothɽor ŋa ŋǝṯisi ǝrri. 4 Kwizi kwiti kweere mac kwǝṯi akkɔ ŋothɽor ŋejmethi, mɔŋw naŋni ethi ruwǝzi rogɽo-lɔ ruuŋwun por-por. Mǝ ǝrri ŋɔthɽɔr ŋɔ tǝ, nǝr ɔvthanni ethi ruwǝcci ṯurmunǝ rogɽo-lɔ rɔɔŋwa.”
5 Nǝ liyeŋgen saaṯɔk nǝreere ǝmminici ŋunduŋw tok mac. 6 Nǝsi Yǝcu ǝccǝŋw, “Lɔɔmɔr liinyi liti limǝ iila kinnǝni mac, laakin lɔɔmɔr laalɔ tǝ nɔŋw naani nyaamin tatap ŋaaŋa-li. 7 Turmun ṯiti ṯǝthi ŋɔma ethi wǝzi ŋaaŋwɔsi mac, laakin ǝṯɔŋw wǝzi nyuŋwɔ kaka nǝṯinyii-gwɔ tutuwǝcci ŋothɽor-lɔ ŋuuŋun ŋigii. 8 Nḏir ŋaaŋa rogɽo-ri raalɔ ki-@iiḏ-nǝ; nyiiti kwɔthaaŋɔ nyii ki-@iiḏ-nǝ mac, kaka niti mǝgwɔ lɔɔmɔr liinyi iila kinnǝni mac.” 9 Mɔŋwsi andasi ŋɔ rac tǝ, nɔŋw-tǝ naani kinnǝni Jǝliil-nǝ.
Yǝcu mɔŋgwɔ naani ki-@iiḏ-nǝ wǝthi Yǝlwǝ.
10 Laakin kwaathan-tǝ mǝ liyeŋgen taaŋi ki-@iiḏ-nɔ tǝ, nɔŋw ṯaaŋi ŋundu tok, laakin nɔŋweere elelɔ por-por mac laakin nɔŋweele ŋejmethi. 11 Nǝ Yahuuḏ naŋninnalɔ ki-@iiḏ-nǝ nǝraarɔŋw, “Kwende?” 12 Nǝ ṯɔŋwɔn ṯǝni ŋundu naani ṯittǝzir ki-lizi-nǝ. Mindaŋ nǝraari lokwoŋw, “Kwir kwizi kwiccaw.” Nǝraarɔŋw lithaathɔ, “Bǝri kwinḏi ethi ṯuusi lizi.” 13 Laakin nɔŋweere kweere mac kwandisalɔ por-por ŋiɽaŋali ŋǝni ŋundu, kaka nithiinyar-gwɔ Yahuuḏǝ.
14 Mǝ @iiḏ avathisina tit-tir nǝ Yǝcu ṯaaŋi ki Heikal-nǝ mindaŋ nɔŋgwaari @allima. 15 Nǝ Yahuuḏ liŋɽi beṯ-beṯṯen nǝraarɔŋw, “Kwɔr-ŋgwɔ kwaava-thi ṯa@liima kɔthɔ ṯaka niti-mǝ naarɔŋw @allima kǝzir weere too?” 16 Nǝsi Yǝcu ǝŋnici nɔŋwsǝccǝŋw, “Ta@liim ṯiinyi ṯiti ṯir mac, laakin nɔŋworo ṯǝthi ŋgwa kwɔɔsa-nyii. 17 Mɔŋw ǝmmini kweere ethisi ǝrri ŋǝthi ṯɔgwor ṯǝthi Allah, ŋwɔsi elŋe ŋa ŋǝṯinyii-ŋi aari @allima ŋinḏi naanɔ-gwɔ Allah, alla ŋǝṯi-nyji andasi ŋǝthi sɔlṯa kwiinyi. 18 Ŋgwa kwǝṯisi andasi ŋǝthi sɔlṯa kwuuŋwun, ǝṯɔŋw naŋnanni ŋinithi naana ki-rɔgɽo ruuŋwun. Laakin mɔŋw nǝŋnici ŋgwa kwɔɔsa ŋunduŋw ŋinithi nɔŋworo kwir amiin, kwiti kwukǝɽinyjinǝlɔ mac. 19 Muusǝ kwiti kwɔrɔ mac kwinḏǝthǝ-ŋǝsi Sherii@a? Laakin nɔŋweere kweere kwaalɔ mac kwimthi Sherii@a. Ŋaaŋa lotho linaŋna-nyii ethi ɽeenye?” 20 Nǝ lizi ǝŋnici nǝrǝccǝŋw, “A kwǝthi shiiṯaana-na! Ǝyǝ kwɔrɔ kwɔnaŋna-ŋa ethi ɽeenye?” 21 Nǝsi Yǝcu ǝŋnici nɔŋwsǝccǝŋw, “Nyii kwǝrrǝ-pǝ ŋilima ŋette, mindaŋ nǝ liŋɽi tatap. 22 Muusǝ kwir kwinḏǝthǝ-ŋǝsi ṯundunǝ ŋwɔthrɔnya (nǝ Muusǝ ere oro kǝniny kwindǝthǝ-ŋǝsi mac, laakin nǝ lugwurnǝ laalɔ oro), mindaŋ ǝṯi uɽu kwizi ki-laamin-la lǝthi Sǝbiṯ. 23 Mǝ kwizi uɽunni ki-laamin-la lǝthi Sǝbiṯ mindaŋ ethi Sherii@a kwǝthi Muusǝ ere kiini-nǝ mac, e-ta ŋaaŋa luurǝccǝ-nyii rɔgwori kaka nisǝwǝny-gwɔ anŋa wǝthi kwizi min-min ki-laamin-la lǝthi Sǝbith-ǝ? 24 Ǝṯiŋeere aari haakima ŋa ŋǝthi parŋgala-ŋw mac, laakin ǝṯaari haakima hɔkwɔma wirllalɔ.”
Kwɔrɔstɔ kwir-ṯa ŋgwɔ.
25 Nǝ lizi lokwo lǝthi Urshaliim-ŋwɔ aarɔŋw, “Kwɔr kwiti kwindǝr ŋgwɔ kwɔnaŋnar-lɔ ethi ɽeenye mac-a? 26 Nǝ kwirpa ŋgwɔ kwandisalɔ por-por, mindaŋ nǝreere ǝccǝ ŋiɽaŋali ŋeere mac! Kwǝni kwɔmǝr elŋece rac rerrem ethaarɔŋw kwir Kwɔrɔstɔ-a? 27 Laakin a kwilŋithir-pǝ ethaarɔŋw kwɔr-ŋgwɔ kwinḏi ṯaka-ŋgi. Laakin mǝ Kwɔrɔstɔ iila tǝ, a kwizi ere kweere mac kwelŋece ǝzir winḏiŋw-yi.” 28 Nǝ kinaŋw naari Yǝcu @allima ki Heikal-na, nɔŋw ɔvɔna ŋɔmmaŋi nɔŋwaarɔŋw, “Ŋaaŋa lilŋithi-nyii rac-a na nǝr-nyelŋe tok nyii kwinḏi ṯaka-ŋgi-a? Laakin nyiiti kwinḏi ŋiɽaŋal-ŋi ŋǝthi sɔlṯa kwiinyi mac! Ŋgwa kwɔɔsa-nyii nɔŋwṯoro kwir rerrem, neere elŋe ŋunduŋw mac. 29 Kwilŋithi-nyii-pǝ nyii, kaka ninḏiny-ŋwɔ duŋgwun-ŋgi, nɔŋwɔni kwɔɔsa-nyii.” 30 Ŋwɔṯaŋw nǝr ṯǝcci ethi mithǝ ŋunduŋw, laakin nɔŋweere kweere mac kwɔmǝ ɔɔsi ŋunduŋ rii naana, kaka niti mǝgwɔ saa@ kwuuŋwun ere iila kinnǝ mac. 31 Laakin nǝ lizi luuru ǝmminici mindaŋ nǝraarɔŋw, “Mǝ Kwɔrɔstɔ iila, e-ta ŋwɔrri ŋilima ŋuuru rac ŋithamthisi-lǝ ŋǝthi kwɔr ŋgwɔ-a?”
Hɔrraas wɔmǝr ɔɔsi ethi mithǝ Yǝcu-ŋw.
32 Nǝ Lifirriisiiyyiin neŋne dɔŋw lǝrmithǝthinǝ ŋiɽaŋal-ŋi ŋǝni ŋundu, mindaŋ nǝ rɔ-asa rǝthi kahana-ŋǝ Lifirriisiiyyiin-li ɔɔsi hɔrraasa ethi mithǝ ŋunduŋw. 33 E-ta nǝsi Yǝcu ǝccǝŋw, “Nyii kwɔ-kinnǝ naani kwokwo ŋaaŋa-li; e-ta nyii-mǝ ele naanɔ-gwɔ ŋgwa kwɔɔsa-nyii. 34 Ŋaaŋa lǝnyii naŋnalo mindaŋ arnyeere kaṯṯasi mac; nǝ kǝzir wǝny-gwɔ naani, ere ethi ŋɔma ethi-gwɔ iila mac.”
35 Nǝ Yahuuḏ andasina nǝraarɔŋw, “Kwɔr-ŋgwɔ kwunaŋna-thi etheele ṯaka, mindaŋ mǝreere ǝthi nyiiŋǝ ŋɔma mac ethi kaṯṯasi ŋunduŋw? Kweele ki Yahuuḏ-nǝ kiya yifaathalɔ faṯ ki Yuunaan-na, mindaŋ ŋwɔccǝ Yuunaaniiyiin-na @allima? 36 Ŋiɽaŋal ŋuuŋun ŋǝni ǝyǝ ŋaarɔ-ŋiŋw, ‘Ŋaaŋa lǝnyii naŋnalɔ mindaŋ ǝrnyeere kaṯṯasi mac’, nǝ, ‘Kǝzir wǝnyii-gwɔ naani ǝgwɔ ere ǝthi ŋɔma ethiila mac?’ ”
Ruwǝ rǝthi ŋaaw ŋimiithɔ.
37 Nǝ ki-laamin-lǝ lirmithitho lǝthi @iiḏ, lir laamin lɔppa, nǝ Yǝcu diiɽǝlǝ mindaŋ nɔŋw andasi ṯogɽo-thi tɔppa nɔŋw aarɔŋw, “Mǝ ǝwthǝ yee kweere tǝ, ethɔŋwiila naaniny-gwɔ mindaŋ ŋwɔsi ii. 38 Ŋgwa kwǝnyii ǝmmini, kaka naarɔ-gwɔ Kiṯaab-ŋwɔ, ‘A ruwǝ rǝthi ŋaaw ŋimiithɔ bablitha ki-ṯɔgwor-na ṯuuŋwun’. 39 Nɔŋwɔni kwandisa ŋiɽaŋali ŋa ŋǝthi Ṯigɽim ṯinḏi kila ethi aavi lǝmminici ŋunduŋw. Kaka niti nimǝ-gwɔ Ṯigɽim ere ǝvini kinnǝni mac. Kaka niti mǝgwɔ Yǝcu niini-nǝ kinnǝni tok mac.
Lizi mǝr-gwɔ uɽǝnninǝ.
40 Mǝ lizi lokwo neŋne ŋiɽaŋali ŋɔ nǝraarɔŋw, “Kwiɽii kwirma-ṯa ŋgwɔ rerrem.” 41 Nǝ lithaathɔ aarɔŋw, “Kwɔrɔstɔ kwir-ṯa ŋgwɔ.” Laakin nǝ lokwo lithaathɔ aarɔŋw, “Kwɔrɔstɔ kwǝŋgi iila Jǝliil-ŋgi-a? 42 Kiṯaab kirllinǝlɔ ter kiti kaarɔŋw, Kwɔrɔstɔ kwiti kwǝŋgi iila ŋwɔɔla-ŋi ŋwɔthi Ḏaawḏ mac-a. Nǝ ǝŋgi-ŋwɔ iila Beiṯ-lahm-ŋgi kwir lilli lǝthi Ḏaawḏ mac-a?” 43 Ŋwɔṯaŋw nǝ ṯuuɽǝnnǝ-nǝ naani ki-lizi-nǝ ŋiɽaŋal-ŋi ŋǝni ŋundu. 44 Nǝr naŋni lokwo ethi mithǝ ŋunduŋw, laakin nɔŋweere kweere mac kwɔmǝ ṯiŋatha ṯii naana.
Rɔ-asa rǝthi Yahuuḏ riti rǝthi ṯǝmminǝ mac.
45 Nǝ hɔrraas aaɽitha naanɔ-gwɔ rɔ-asa rǝthi kahana-ŋǝ Lifirriisiiyyiin-li e-ta nǝrsi ǝccǝŋw, “Kwenḏe kwɔmǝ mɔltha?” 46 Nǝsi hɔrraas ǝŋnici nǝrsǝccǝŋw, “Kwizi kwiti kweere mac kwǝṯi anḏasi kaka kwɔɔrɔ ŋgwɔ!” 47 Nǝsi Lifirriisiiyyiin ǝŋnici nǝrsǝccǝŋw, “kwɔmǝ-ŋǝsi ṯuusi tok-a? 48 Ŋgwa kweere kwir kweeleny alla Kwɔfirriisii kweere kwɔmǝ ǝmminici ŋunduŋwɔ? 49 Laakin lɔḏɔŋw kɔlɔ lende-pǝ lilŋithi Sherii@a kwǝthi Muusǝ ŋwɔṯaŋw nǝrǝni limǝ ollonne.” 50 Nǝ Niiguuḏiimuus ŋgwa kwɔmeele naanɔ-gwɔ Yǝcu kerreny, kwir kwette kweeŋen, nɔŋwsǝccǝŋw, 51 “Sherii@a kwǝri kwǝṯi ǝccǝ kwizi haakima kerreny kwiti kwɔmǝri niŋnaci mac, nǝ ethisi elŋe tok ŋa ŋǝrrǝ-ŋwsi-a?” 52 Nǝr ǝŋnici nǝrǝccǝŋw, “A kwɔrɔ kwǝthi Jǝliil-ŋwɔ tok-a? Naŋnasiṯa-lɔ, nǝ ŋiti ŋǝsi kaṯṯasi ŋeere mac ŋaarɔŋw kwiɽii kwinḏi ethi ruthǝ Jǝliil-nǝ.” [ 53 E-ta nǝr anditha deŋgen-ŋwɔsi.